Việt Nam đứng thứ 23 trong số các quốc gia ô nhiễm nhất thế giới đe dọa sức khỏe cộng đồng

Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại Việt Nam

TS Nguyễn Hoàng Hiệp, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện nghiên cứu Tin học và Kinh tế ứng dụng (IIB), cho biết theo báo cáo mới nhất về môi trường, Việt Nam hiện đứng thứ 23 trong số các quốc gia ô nhiễm nhất thế giới. Riêng Hà Nội đã nhiều lần ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí vượt ngưỡng an toàn trong thời gian qua.

“Nguồn phát thải chủ yếu hiện nay là khí thải nhà kính, đặc biệt là carbon từ các nhà máy công nghiệp, phương tiện giao thông, khu dân cư và hệ thống điều hòa tại các tòa nhà cao tầng, khu chung cư", TS Hiệp cho biết.

Đáng lo ngại, tình trạng kẹt xe cũng là yếu tố làm gia tăng khí thải đáng kể. Khi xe bị kẹt hàng giờ trong lúc động cơ vẫn hoạt động, lượng phát thải tích tụ trong khu vực kín rất cao, nhưng đến nay vẫn chưa có số liệu chính thức ghi nhận mức phát thải này. Việc thiếu các báo cáo đo lường cụ thể khiến chúng ta khó xây dựng chính sách hiệu quả.

Không chỉ có không khí ngoài trời bị ảnh hưởng, các không gian làm việc trong nhà như văn phòng cũng là nguồn phát sinh khí thải đáng kể nhưng lại thường bị bỏ qua. Theo TS Nguyễn Hoàng Hiệp, một mét vuông nơi làm việc với máy tính, máy in, điều hòa và hàng loạt thiết bị điện tử khác đều tạo ra khí thải. Thế nhưng chúng ta chưa có công cụ để đo lường và kiểm soát lượng phát thải từ môi trường làm việc, dẫn đến việc bỏ sót một phần lớn nguyên nhân gây ô nhiễm.

Theo báo cáo trong 5 năm trở lại đây, lượng khí thải tại Việt Nam có xu hướng tăng chứ không giảm. Khi một quốc gia tập trung vào phát triển công nghiệp, môi trường chắc chắn sẽ chịu tác động. Từ nhà máy, hệ thống xử lý rác đến giao thông vận tải, tất cả đều góp phần làm tăng lượng khí thải.

“Chúng ta có nhiều ý tưởng như trồng rừng, loại bỏ xe cũ, kiểm soát khí thải nhưng vẫn đang loay hoay chưa chọn được hướng đi cụ thể và hiệu quả. Nếu không có các chính sách rõ ràng và quyết liệt, chúng ta sẽ khó đạt được cam kết khí hậu đã đề ra", TS Hiệp nhấn mạnh.

Ô nhiễm không khí không chỉ ảnh hưởng đến hệ hô hấp mà còn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do bệnh tim mạch. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 68% số ca tử vong sớm liên quan đến ô nhiễm không khí ngoài trời là do bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ.

Các hạt bụi mịn (PM2.5) có thể xâm nhập sâu vào phổi, đi vào máu, gây viêm mạn tính, thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa trong mạch máu, từ đó làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Ngoài ra, không khí ô nhiễm còn ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự chủ, gây rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp và làm trầm trọng thêm các bệnh tim mạch sẵn có.

Theo chuyên gia, chúng ta cần có những nghiên cứu cụ thể về mật độ cây xanh, khí thải từ văn phòng, phương tiện vận tải, đặc biệt là trong giờ cao điểm. Những số liệu này sẽ giúp các nhà nghiên cứu và cơ quan chức năng xây dựng giải pháp giảm khí thải hiệu quả hơn.

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí

Bụi trong không khí là một trong những chất ô nhiễm môi trường nguy hiểm nhất, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và môi trường. Tại Việt Nam, tình trạng ô nhiễm bụi trong không khí đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Để bảo vệ sức khỏe và môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành Quy chuẩn kỹ thuật thuật quốc gia về chất lượng không khí (QCVN 05:2023/BTNMT). Quy chuẩn này quy định các giá trị giới hạn cho các thông số bụi khác nhau trong không khí xung quanh. Việc đáp ứng các tiêu chuẩn này là cần thiết để đảm bảo chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe của người dân.

Theo QCVN 05:2023/BTNMT, các tiêu chuẩn về bụi trong không khí được quy định cụ thể: Tổng bụi lơ lửng (TSP) trung bình 24 giờ alf 500 µg/m3; Trung bình năm là 200 µg/m3.

Tổng bụi lơ lửng (TSP) là tổng hợp của tất cả các loại bụi có kích thước khác nhau trong không khí. Đây là một trong những chỉ tiêu quan trọng để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí. Theo các nghiên cứu khoa học, bụi TSP có thể gây ra nhiều tác hại cho sức khỏe con người, như viêm đường hô hấp, ung thư phổi và các vấn đề về tim mạch.

Bụi PM10 (bụi có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 10 µm) trung bình 24 giờ là 150 µg/m3; Trung bình năm 50 µg/m3. Bụi PM10 là loại bụi có kích thước nhỏ hơn hoặc bằng 10 micromet (µm). Đây là loại bụi có khả năng xâm nhập vào đường hô hấp của con người và gây ra nhiều tác hại cho sức khỏe. Nó có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, viêm phổi, ung thư phổi và các vấn đề về tim mạch.

Bụi PM2.5 (bụi có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2.5 µm) trung bình 24 giờ là 50 µg/m3; Trung bình năm 25 µg/m3. Bụi PM2.5 là loại bụi có kích thước nhỏ hơn hoặc bằng 2.5 micromet (µm). Đây là loại bụi có khả năng xâm nhập sâu vào phổi của con người và gây ra nhiều tác hại cho sức khỏe. Nó có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, viêm phổi, ung thư phổi và các vấn đề về tim mạch.

Để đáp ứng tiêu chuẩn về bụi (bụi mịn PM2.5 & PM10, bụi TSSP), các nhà máy sản xuất, công trình xây dựng và các ngành công nghiệp khác cần áp dụng các biện pháp kiểm soát ô nhiễm. Ví dụ như sử dụng thiết bị lọc bụi hiệu quả, thiết bị đo lường – giám sát để góp phần giảm thiểu khói bụi trong quá trình sản xuất và vận chuyển.

An Dương (T/h)