Xử lý nghiêm, phạt nặng xe hợp đồng trá hình gom khách lẻ như tuyến cố định

Theo thống kê của Cục Đường bộ Việt Nam, đến cuối năm 2024, cả nước có hơn 956.000 xe ôtô kinh doanh vận tải đã lắp thiết bị giám sát hành trình. Tuy nhiên, trong khi xe khách tuyến cố định chỉ chiếm khoảng 5% (hơn 17.600 xe) thì xe hợp đồng chiếm đến trên 70% (gần 246.000 xe). Đây là một trong những lý do khiến tình trạng xe hợp đồng trá hình ngày càng phổ biến, gây xáo trộn thị trường vận tải và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông.

Sự nở rộ của loại hình vận tải hành khách trá hình núp bóng xe hợp đồng không những gây ra sự lộn xộn trong tình hình giao thông, quy hoạch vận tải mà còn dẫn đến việc cạnh tranh “không lành mạnh” giữa các nhà xe. Không khó để bắt gặp các loại xe du lịch, xe hợp đồng trá hình hoạt động như xe khách tuyến cố định trên nhiều tuyến đường ở Thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Những xe này thường thuộc về các doanh nghiệp vận tải có văn phòng ở khắp nơi trong nội đô. Văn phòng là điểm bán vé, cũng là nơi nhà xe đón khách.

Theo ghi nhận tại Hà Nội các xe hợp đồng trá hình phủ kín, xuất hiện tại các ngóc ngách trong các khu vực gần bến xe. Khung giờ hoạt động liên tục từ 5h30 cho đến 24h, mỗi nhà xe trung bình cứ 2 tiếng sẽ có 1 chuyến. Vào giờ cao điểm, dọc tuyến phố của các quận Cầu Giấy, Nam Từ Liêm, Đống Đa… các xe dạng limousine phi như “tên lửa”. Nhiều nhà xe tăng cường 2-3 xe đi vào 1 khung giờ cao điểm nhằm phục vụ nhu cầu của người dân.

Xe hợp đồng trá hình gây ảnh hưởng không nhỏ tới an toàn giao thông, tạo môi trường cạnh tranh công bằng. Ảnh minh họa

Nếu như xe khách tuyến cố định phải tuân thủ luồng tuyến theo ban hành và đặc biệt là không được chạy xuyên tâm để đảm bảo an toàn giao thông tại các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh. Thế nhưng, các xe hợp đồng, limousine vận tải khách trá hình lại vô tư vi phạm luồng tuyến, thoải mái di chuyển vào trung tâm thành phố để đón khách, bất kể vào khung giờ cao điểm hay thấp điểm.

Trước thực tế đó, Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến hoàn thiện Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đường bộ trước khi trình Chính phủ ban hành. Điểm đáng chú ý là nhiều hành vi vi phạm trong kinh doanh vận tải đường bộ, đặc biệt với xe hợp đồng trá hình được đề xuất tăng nặng mức xử phạt, hướng tới mục tiêu lập lại trật tự, tạo môi trường cạnh tranh công bằng và đảm bảo an toàn giao thông.

Dự thảo Nghị định đề xuất mức phạt từ 3 - 4 triệu đồng đối với cá nhân và từ 6 - 8 triệu đồng đối với tổ chức vận tải nếu thực hiện các hành vi như gom khách, bán vé, thu tiền hoặc xác nhận đặt chỗ cho từng hành khách ngoài hợp đồng đã ký kết. Ngoài ra, nếu doanh nghiệp ấn định hành trình cố định hoặc không thực hiện đúng quy định về địa điểm đón trả khách như chỉ được đón tại trụ sở, văn phòng hoặc địa điểm hợp pháp cũng bị xử phạt ở mức tương tự.

Các chuyên gia đánh giá, chế tài mạnh là điều cần thiết để ngăn chặn việc "lách luật" bằng mô hình xe hợp đồng trá hình. Tuy nhiên, cùng với đó, công tác quản lý, kiểm tra, xử lý vi phạm cũng cần được tăng cường để quy định đi vào thực chất.

Không chỉ nhắm đến tình trạng xe trá hình, Dự thảo Nghị định còn mở rộng nhiều chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm phổ biến trong hoạt động kinh doanh vận tải. Cụ thể, doanh nghiệp không thực hiện chế độ báo cáo hoạt động sẽ bị phạt từ 3 - 4 triệu đồng (cá nhân) hoặc 6 - 8 triệu đồng (tổ chức). Doanh nghiệp không lưu trữ hồ sơ, lý lịch phương tiện, lý lịch lái xe, hoặc không mua bảo hiểm cho hành khách theo quy định có thể bị phạt đến 20 triệu đồng.

Một điểm mới đáng chú ý là chế tài với việc sử dụng phương tiện không phù hợp. Dự thảo đề xuất phạt từ 8 - 10 triệu đồng với cá nhân, 16 - 20 triệu đồng với tổ chức nếu đưa vào hoạt động xe giường nằm hai tầng chạy tuyến đường miền núi cấp V, cấp VI nơi tiềm ẩn nguy cơ tai nạn cao. Tương tự, việc dùng xe cứu hộ để vận chuyển hàng hóa vì mục đích kinh doanh cũng bị xử lý ở mức phạt cao.

Theo Bộ Xây dựng, những đề xuất này nhằm nâng cao ý thức của các doanh nghiệp trong việc đầu tư phương tiện đúng loại hình, đúng tuyến, đúng mục đích; đồng thời góp phần phòng ngừa tai nạn giao thông, bảo vệ tính mạng người dân.

Một nội dung mới nổi bật khác trong Dự thảo là xử phạt đối với hành vi không lập hoặc lập bộ phận quản lý an toàn nhưng không đáp ứng yêu cầu. Đây là khâu then chốt trong việc đảm bảo vận hành an toàn, giám sát hành trình, xử lý vi phạm của phương tiện và lái xe.

Theo đó, doanh nghiệp không bố trí người theo dõi hoạt động lái xe, không có cán bộ điều hành đủ điều kiện, hoặc không thành lập bộ phận an toàn sẽ bị phạt tới 20 triệu đồng. Đáng chú ý, ngoài xử phạt tiền, doanh nghiệp còn có thể bị tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh từ 1–3 tháng nếu vi phạm các quy định trên.

Bộ phận quản lý an toàn có vai trò theo dõi thiết bị giám sát hành trình (GSHT), phát hiện vi phạm như chạy quá tốc độ, chạy sai hành trình, làm việc quá thời gian... Họ cũng phải ghi chép, cập nhật dữ liệu, báo cáo để lãnh đạo doanh nghiệp kịp thời chấn chỉnh. Trước mỗi chuyến đi, bộ phận này cùng lái xe phải kiểm tra đầy đủ giấy tờ cần thiết, đảm bảo phương tiện đủ điều kiện lưu thông.

An Dương (T/h)