Bác sĩ chỉ ra mối nguy hiểm khi sử dụng đơn thuốc cũ điều trị bệnh tại nhà

Nhiều người gặp nguy hiểm khi dùng đơn thuốc cũ

Mới đây một bệnh nhân là N.P.A. (15 tuổi, trú tại Thái Bình) được bệnh viện tuyến tỉnh chẩn đoán hen phế quản từ lúc 7 tuổi, tuy nhiên không điều trị dự phòng. Năm 2019, trẻ đến khám lại tại Bệnh viện Nhi Trung ương, được chẩn đoán xác định mắc hen phế quản chưa kiểm soát.

Các bác sĩ đã kê đơn điều trị dự phòng và có phác đồ theo dõi nhưng bệnh nhi không tuân thủ điều trị, không khám lại. Gia đình tự cho con sử dụng các thuốc giãn phế quản, khi lên cơn hen cấp theo đơn cũ.

Một tuần trước khi nhập viện, A. ho nặng kèm theo khó thở, tuy nhiên chỉ ở nhà sử dụng thuốc xịt và thuốc khí dung cắt cơn hen cấp. Sau đó, cơn hen cấp vẫn diễn biến nặng, không đáp ứng với các thuốc xịt và khí dung. Sau đó trẻ tím tái, ngừng tuần hoàn do thiếu oxy, được gia đình đưa vào bệnh viện tuyến tỉnh cấp cứu. Sau đó, trẻ được chuyển đến Bệnh viện Nhi Trung ương trong tình trạng suy đa cơ quan, tổn thương thần kinh nặng.

 Không nên sử dụng đơn thuốc cũ điều trị bệnh hen. Ảnh minh họa

Liên quan tới việc sử dụng đơn thuốc cũ gây hậu quả nặng nề, trước đó anh N.V.L ở tỉnh Hải Dương được chẩn đoán mắc bệnh gout. Sau một vài lần đi khám bệnh anh không tái khám nữa mà cứ thế sử dụng đơn thuốc cũ. Không những thế, mỗi lần bị lên cơn gout cấp anh lại tự ra hiệu thuốc mua Methylprednisolone 16mg, Diclophelac…về uống cho bệnh nhanh khỏi. Gần đây, anh nhận thấy, cứ mỗi khi ngừng thuốc là cơn đau khớp lại ập đến. Vì vậy, anh đã lên Bệnh viện Bạch Mai để khám lại. Qua thăm khám lâm sàng và được các bác sĩ chẩn đoán anh có biểu hiện suy tuyến thượng thận do tự ý sử dụng corticoid trong thời gian dài với các biểu hiện tích mỡ ở vùng mặt, vùng bụng, chân tay teo nhỏ, da mỏng dễ bị xuất huyết. Đồng thời, bệnh nhân có nguy cơ cao bị tăng huyết áp và tiểu đường.

Mới đây, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận một bệnh nhân đến khám trong tình trạng tăng huyết áp, ban đỏ cánh bướm mặt, thiếu máu nặng, chức năng thận suy giảm nghiêm trọng. Có tiền sử mắc bệnh lupus ban đỏ hệ thống, tuy nhiên bệnh nhân không đi tái khám và dùng lại đơn thuốc cũ. Bác sĩ phải lập tức chỉ định truyền máu và lọc máu cấp cứu người bệnh.

Tuyệt đối không dùng đơn thuốc cũ điều trị bệnh tại nhà

Theo các bác sĩ, tình trạng người bệnh ngại đi khám, dùng lại đơn thuốc cũ khá thường gặp tại Bệnh viện Bạch Mai. Mặc dù chưa có nghiên cứu đầy đủ về vấn đề này song qua thực tế chúng tôi nhận thấy cứ 10 bệnh nhân thì khoảng 3 - 4 bệnh nhân tự ý mua thuốc theo đơn cũ mà không đi tái khám.

Mỗi đơn thuốc do bác sĩ kê thường chỉ có giá trị một lần khám và chỉ được sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định là bởi mỗi một bệnh lý cần thời gian theo dõi khác nhau. Ví dụ các bệnh lý cấp tính như viêm tai mũi họng chỉ cần dùng thuốc và theo dõi trong vòng 5-7 ngày là có thể ổn định. Tuy nhiên, ở thời điểm khác mức độ bệnh đã khác, thể trạng của người bệnh cũng khác, vì thế bắt buộc phải đến cơ sở y tế khám để bác sĩ cho đơn thuốc mới.

Theo PGS. TS. DS Nguyễn Hữu Đức, BV Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, việc tự dùng thuốc luôn hàm chứa mối đe dọa nguy hiểm vì nó có thể trở thành "sự lạm dụng thuốc một cách tự ý mà lại không có sự hiểu biết kèm theo", có thể đưa đến tác hại không lường trước được.

Khá nhiều người sau khi được bác sĩ chữa khỏi bệnh một thời gian dài thì bệnh có vẻ như tái phát với các triệu chứng na ná giống như trước, thế là họ tự ý dùng lại đơn thuốc cũ, mua thuốc dùng y chang như trước đây.

"Tự dùng thuốc cũng có thể làm cho bệnh nhẹ trở thành bệnh nặng vì không được chữa trị bằng thuốc đúng cách", PGS. Đức lưu ý.

PGS. Đức lưu ý thêm, mỗi toa thuốc được bác sĩ kê sẽ phù hợp với tình trạng sức khỏe, bệnh lý của bệnh nhân trong thời điểm được thăm khám. Việc sử dụng lại toa thuốc cũ mà không có sự tư vấn, theo dõi của bác sĩ, dược sĩ hay nhân viên y tế có chuyên môn luôn tiềm ẩn những rủi ro đối với người sử dụng; chưa kể đế các nguy cơ liên quan đến sự tương tác giữa các thuốc khi tự ý điều trị ở các bệnh nhân có nhiều bệnh đồng mắc.

Đối với vấn đề bệnh nhân dùng thuốc chống đông theo toa thuốc cũ, ThS BS. Lương Cao Sơn – Phó trưởng khoa Nội tim mạch BV ĐHYD TP. HCM cho biết, khi điều trị bằng thuốc kháng đông cổ điển, người bệnh được yêu cầu phải theo dõi và xét nghiệm đông máu định kỳ để đảm bảo hiệu quả và điều chỉnh thuốc khi cần thiết.

Người bệnh uống thuốc kháng đông nhưng không tái khám khi có thay đổi tình trạng bệnh lý, hoặc uống thêm các loại thuốc khác (kể cả các thuốc trị bệnh thông thường hay thực phẩm chức năng) ngoài toa chỉ định của bác sĩ có thể gây tương tác với thuốc kháng đông đang điều trị, làm gia tăng quá mức hiệu lực và đưa đến biến chứng nguy hiểm tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.

ThS. Sơn khuyến cáo, người bệnh tuyệt đối không tự ý đổi, ngừng hoặc gia giảm liều lượng thuốc vì bất kỳ thay đổi nào mà không được bác sĩ chỉ định đều có thể gây hậu quả nghiêm trọng, cần duy trì liên lạc với bác sĩ điều trị, trao đổi ngay để nhận tư vấn và hướng dẫn xử lý thích hợp với các tình huống xảy ra bất ngờ như: hết thuốc, cơ thể xuất hiện các triệu chứng bất thường. Tuyệt đối không dùng lại đơn thuốc cũ, không dùng đơn thuốc của người khác hay cho người khác mượn đơn thuốc của mình, cũng như không tự ý thêm hay bớt thuốc trong đơn. Khi bị bệnh nên đến các cơ sở y tế để được bác sĩ có chuyên môn khám và có chỉ định điều trị cụ thể, tránh những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.

An Dương (T/h)