Cảnh báo tình trạng lạm dụng kháng sinh trong tự điều trị COVID-19

Theo ghi nhận của các chuyên gia y tế, hiện nay nhiều bệnh nhân COVID-19 trên khắp thế giới đã và đang sử dụng các loại thuốc kháng sinh trong quá trình tự điều trị, bất chấp thực tế COVID-19 là một bệnh viêm phổi do virus gây ra và chức năng của thuốc kháng sinh không phải để trị virus.

Tuy nhiên theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), thuốc kháng sinh chỉ cần thiết trong điều trị một số bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra, song ngay cả một số bệnh nhiễm trùng cũng tự thuyên giảm mà không cần dùng thuốc kháng sinh.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngay từ năm 2020 cũng đã đưa ra hướng dẫn cho các cơ sở y tế không cung cấp liệu pháp kháng sinh hoặc điều trị dự phòng cho những bệnh nhân mắc bệnh COVID-19 nhẹ, hoặc trung bình nếu bệnh nhân không nhiễm vi khuẩn trên lâm sàng. Dù đã có hướng dẫn rõ ràng, cụ thể như vậy nhưng tình trạng sử dụng kháng sinh ngày càng báo động trên thế giới.

 Không nên lạm dụng thuốc kháng sinh điều trị Covid-19. Ảnh: NCHR

Tổ chức Y tế Liên Mỹ (PAHO) báo động rằng người dân ở nhiều quốc gia đang lạm dụng thuốc kháng sinh và các loại thuốc chống vi khuẩn khác để chữa trị COVID-19.

Cơ quan này cho biết một số quốc gia ở châu Mỹ, bao gồm Argentina, Uruguay, Ecuador, Guatemala và Paraguay là những nơi ghi nhận số ca kháng kháng sinh tăng nhanh chóng.

Dữ liệu từ các bệnh viện trong khu vực này cho thấy 90% đến 100% bệnh nhân COVID-19 nhập viện đã sử dụng thuốc kháng sinh trong quá trình tự điều trị. Tuy nhiên, chỉ có 7% trong số đó bị nhiễm trùng thứ cấp (như sốt, ho, đau họng,...) buộc phải sử dụng những loại thuốc kháng sinh để điều trị.

Ở châu Phi, sử dụng thuốc kháng sinh trong điều trị COVID-19 đã trở thành điều bình thường. Một nghiên cứu đăng trên trang Springer về việc sử dụng kháng sinh trong điều trị COVID-19 ở 10 quốc gia châu Phi là Nigeria, Nam Phi, Ghana, Uganda, Kenya, Botswana, Ethiopia, Liberia, Zimbabwe và Rwanda cho thấy rằng kháng sinh được cơ quan chức năng khuyến nghị trong hướng dẫn điều trị COVID-19.

Mặc dù WHO khuyến cáo rằng không nên dùng kháng sinh để điều trị cho bệnh nhân nhiễm COVID-19 ở mức độ nhẹ, trung bình nhưng các quốc gia châu Phi nói trên vẫn khuyến nghị sử dụng kháng sinh điều trị triệu chứng COVID-19 nhẹ.

Ở châu Âu, dữ liệu mới nhất từ Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu (ECDC) cho thấy tổng lượng kháng sinh tiêu thụ cho người ở khu vực này giảm hơn 15% tính từ năm 2019 đến 2020. Dù tổng lượng tiêu thụ trên toàn châu Âu giảm nhưng những kết quả điều tra sơ bộ của WHO về lượng tiêu thụ kháng sinh ở các nước đông Âu và Trung Á cho thấy nhu cầu dùng kháng sinh ở những khu vực này tăng cao.

Tổ chức Y tế Liên Mỹ (PAHO) cho rằng việc lạm dụng kháng sinh đã khiến vi khuẩn có những cơ chế biến đổi, phát triển để “tránh” tác dụng của thuốc kháng sinh và khiến các loại thuốc quan trọng này dần mất tác dụng khi điều trị, dù tăng liều dùng.

Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus hồi tháng 6-2020 lo ngại rằng việc lạm dụng kháng sinh để chữa COVID-19 sẽ khiến vấn đề kháng kháng sinh trở nên trầm trọng và ngày càng có nhiều ca tử vong do COVID-19 hơn nữa.

Ông Tedros gọi vấn đề kháng thuốc kháng sinh là “một trong những thách thức cấp bách nhất của thời đại chúng ta”. Ông còn cho biết tình trạng lạm dụng quá mức thuốc kháng sinh ở một số quốc gia, đặc biệt là ở những quốc gia có thu nhập thấp với nguồn cung kháng sinh không dồi dào thì sẽ gây ra những “đau khổ và cái chết không đáng có” cho những đối tượng thật sự cần nó.

Liên quan tới vấn đề trên, Thượng tá, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm oxy cao áp thuộc Trung tâm nhiệt đới Việt Nga, Bộ Quốc Phòng cho biết, thuốc kháng sinh không có tác dụng với virus nói chung và SARS-CoV-2 nói riêng.

Theo bác sĩ, nhóm thuốc kháng sinh dùng để phòng và điều trị bội nhiễm vi khuẩn (viêm amidan, viêm tiểu phế quản, viêm xoang...). Nhưng thực tế, nhiều F0 vội sử dụng 2 loại kháng sinh để dự phòng nhiễm khuẩn, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh đây là sai lầm nghiêm trọng!

Bác sĩ Hoàng cho biết, với các F0 nhiều bệnh nền, sức đề kháng vốn đã kém thì có thể tiềm ẩn nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn. Tuy nhiên, không nên dùng tới 2 loại để dự phòng, chỉ 1 kháng sinh dự phòng là đủ.

"Thậm chí một số người, dù không có các nguy cơ trên, vẫn cứ theo các đơn thuốc truyền tai nhau, uống cùng lúc đến 2 loại kháng sinh mạnh, trong khi không hề có dấu hiệu nhiễm khuẩn", bác sĩ Hoàng cho hay.

Vị chuyên gia phân tích, có nhiều loại kháng sinh, tuy nhiên các loại dùng đường uống hiện nay chủ yếu 3 nhóm gồm: Nhóm marcolid: erythromycine, azithromycine, clarithromycine; Nhóm beta-lactam: amoxicillin/clavulanic, amoxicillin/sulbactam, cephalexine, ceforuxime, cefixime, cefpodoxime; Nhóm quinolon: ciprofloxacine, levofloxacine...

"Việc lạm dụng kháng sinh tuy không nguy hiểm tính mạng nhưng sẽ khiến gan, thận bị quá tải, trong khi cơ thể đang kiệt quệ do bị virus tấn công. Ngoài ra, nếu dùng không đúng, sẽ khiến vi khuẩn bị nhờn thuốc, lần sau nếu bị nhiễm khuẩn thì các kháng sinh đó không còn tác dụng", bác sĩ Hoàng khuyến cáo người bệnh nếu dùng kháng sinh phải được bác sĩ tư vấn.

Bác sĩ Hoàng cho biết thêm, người dân không nên vội vàng uống kháng sinh khi có biểu hiện ho, đau họng. Thay vào đó, F0 có thể sử dụng mật ong, siro thảo dược giảm ho.

Khi ho khan kéo dài gây mệt mỏi, khó ngủ, đau bụng, người dân có thể dùng thuốc hoặc siro có alimemazin hoặc diphenhydramin. Đây là các chất có tác dụng giảm ho, chống dị ứng, an thần. Nếu bệnh diễn biến nặng, F0 nên thông báo ngay cho cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.

 An Dương (T/h)