Cẩn trọng khi cho trẻ uống thuốc hạ sốt aspirin vì những biến chứng nguy hiểm

Trẻ mắc hội chứng Reye do tự ý dùng thuốc hạ sốt aspirin

PGS.TS.BS Vũ Huy Trụ, Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết bé Quang (ngụ quận Phú Nhuận, TP HCM) nhập viện trong tình trạng tiêu chảy, bụng chướng, nôn, thở nhanh và có dấu hiệu mất ý thức.

Theo mẹ bệnh nhân, trước đó, Quang có triệu chứng ho, sổ mũi, sốt dai dẳng nhiều ngày; vốn có bệnh Kawasaki (bệnh viêm niêm mạc da, mạch máu và hạch bạch huyết) đang điều trị. Cho rằng con mắc cúm, là bệnh nhẹ, người mẹ tự mua thuốc cho bé uống, đồng thời ngừng thuốc điều trị Kawasaki.

Sau 3 ngày, bé hết triệu chứng cúm, vì vậy tiếp tục được cho uống thuốc điều trị Kawasaki, trong đó có thuốc hạ sốt aspirin. Tuy nhiên chỉ sau một ngày, Quang xuất hiện các triệu chứng như khi nhập viện.

Các kết quả xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh cho thấy bé mắc cúm A, đồng thời bị tăng áp lực nội sọ, rối loạn điện giải, huyết áp thấp, loạn nhịp tim, tăng amoniac máu, phù gan. Bệnh nhi được chẩn đoán mắc hội chứng Reye. Đây là bệnh cấp tính và rất nguy hiểm, ảnh hưởng não và thần kinh. Do đó, bé được điều trị tích cực, sử dụng máy thở, các loại thuốc hỗ trợ trong hơn một tuần. Hiện bé đã hồi phục, được xuất viện.

Theo PGS Trụ, hội chứng Reye gây tổn thương não, gan thoái hóa mỡ, hiện chưa rõ nguyên nhân. Bệnh thường ghi nhận ở trẻ mắc cúm, thủy đậu, ho gà và sử dụng thuốc aspirin. Do đó, các tổ chức y tế trên thế giới và Việt Nam đã ban hành hướng dẫn không sử dụng thuốc aspirin điều trị cho bệnh nhân cúm mùa, đặc biệt là trẻ em.

Hiện nay, thuốc aspirin chủ yếu được sử dụng điều trị cho bệnh nhân mắc Kawasaki. Trẻ đang điều trị Kawasaki nếu mắc cúm, sẽ có nguy cơ mắc hội chứng Reye cao hơn so với trẻ bình thường.

Bệnh nhi trên được điều trị cúm trong 3 ngày bằng thuốc mẹ tự mua, các triệu chứng được kiểm soát nhưng virus cúm chưa được đào thải khỏi cơ thể. Do đó, hội chứng Reye vẫn xuất hiện.

Nói tới bệnh Kawasaki, đây là bệnh thường gặp ở trẻ em, tỷ lệ mắc tại Việt Nam khoảng 50-100 trẻ/100.000 người. PGS Trụ khuyến cáo trẻ đang điều trị Kawasaki cần được theo dõi sát dấu hiệu, triệu chứng bệnh. Khi trẻ có dấu hiệu mắc bệnh đường hô hấp, cha mẹ cần đưa đến cơ sở y tế để được khám và điều trị, hướng dẫn sử dụng thuốc đúng, không nên chủ quan tự mua thuốc điều trị cho trẻ bởi có thể dẫn đến các biến chứng.

Trẻ mắc Kawasaki cần được phòng ngừa các virus gây bệnh đường hô hấp, cúm bằng cách tránh tiếp xúc người mắc bệnh, vệ sinh tay thường xuyên. Gia đình nên tiêm vaccine cúm cho trẻ mỗi năm một lần để phòng bệnh.

Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, Việt Nam là nước nhiệt đới, do đó bệnh cúm có thể lưu hành quanh năm. Virus cúm phát triển nhất trong điều kiện thời tiết thất thường, độ ẩm không khí cao và lây truyền qua đường hô hấp với khoảng cách lên đến 2 m. Ở trẻ em, bệnh cúm có thể gây các biến chứng: suy hô hấp, viêm phổi, viêm tai giữa, viêm màng não, viêm thanh khí phế quản, viêm cơ tim, viêm não...

Việt Nam đã có vaccine cúm cho trẻ em từ 6 tháng tuổi, gồm vaccine cúm tứ giá thế hệ mới Vaxigrip Tetra (Pháp), Influvac tetra (Hà Lan) phòng 4 chủng virus thường gặp là A/H1N1, A/H3N2, B/Yamagata, B/Victoria. Bác sĩ khuyến cáo gia đình nên cho trẻ tiêm chủng hàng năm để phòng bệnh, trong đó nhấn mạnh nhóm trẻ có nguy cơ cao như mắc bệnh Kawasaki.

Lưu ý đặc biệt khi dùng thuốc aspirin

Aspirin có nhiều tác dụng điều trị như phòng chống kết tập tiểu cầu, phòng và điều trị huyết khối ở mạch máu (như viêm tĩnh mạch huyết khối) và phòng ngừa nhồi máu cơ tim, hạn chế nguy cơ ung thư trực tràng, thực quản... Tuy nhiên, mặt trái của aspirin cũng nhiều, cần tránh dùng nó trong một số trường hợp.

Người bệnh hen không được dùng aspirin, vì nó làm cho cơn hen trở nên trầm trọng, thậm chí nguy hiểm tới tính mạng. Aspirin có thể gây ra phản ứng lên cơn hen không theo cơ chế miễn dịch, vì thế còn gọi là dị ứng giả, hay đặc ứng. Cơ chế đặc ứng gây hen... của aspirin chưa được hiểu biết tường tận, chỉ biết nó liên quan tới nhiều yếu tố, nhất là sự mất cân bằng chuyển hóa acid arachidonic, tăng giải phóng các chất trung gian từ dưỡng bào (mastocyte) phế quản, các chất trung gian tiền viêm, prostaglandin và leucotrien...

Hen phế quản do aspirin thường xảy ra ở những người có tiền sử dị ứng (viêm mũi dị ứng, người từng có những cơn hen đã điều trị ổn định...), xuất hiện đợt cấp tính khi sử dụng aspirin, các triệu chứng thường xuất hiện 2-3 giờ sau dùng thuốc, với biểu hiện nặng, kéo dài thậm chí tử vong.

Do đặc tính chống kết tập tiểu cầu làm tăng chảy máu, máu không đông, phụ nữ đang hành kinh không nên dùng aspirin, đặc biệt những người đang bị rong kinh, rong huyết không dùng aspirin để hạ sốt, giảm đau... Những người mắc các chứng hay chảy máu cũng không được dùng.

Phụ nữ có thai ở 3 tháng cuối không được dùng aspirin vì có thể kéo dài thời gian thai nghén, và thuốc có thể gây độc cho thai nhi, gây chảy máu ở trẻ sơ sinh, sản phụ dễ bị băng huyết khi đẻ. Người nuôi con bú cũng không dùng aspirin, vì thuốc ngấm qua sữa mẹ, có khả năng gây độc cho đứa trẻ.

Người bệnh viêm loét dạ dày - hành tá tràng không được dùng aspirin, bởi aspirin tạo điều kiện cho acid dịch vị và men pepsin gây tổn thương cho niêm mạc dạ dày sau khi hàng rào bảo vệ bị suy yếu. Nó làm tăng những ổ viêm loét vốn có trong dạ dày, thậm chí có thể làm chảy máu, hoặc nặng hơn là làm thủng dạ dày.

Những người bị suy gan, thận, bị các chứng thiếu máu (do aspirin làm giảm tuổi thọ hồng cầu) đều không được dùng aspirin. Những người đang dùng các thuốc chống đông máu, methotrexat tuyệt đối không dùng aspirin.

Khi uống aspirin không được uống rượu, bởi rượu làm tăng kích ứng niêm mạc dạ dày của aspirin. Bản thân aspirin có tính acid, có thể làm cho bộ máy tiêu hóa cồn cào khó chịu, nên uống thuốc vào lúc no.

Ngoài ra, tuy aspirin ít độc, dễ uống, nhưng nếu dùng lâu dài có thể gây hội chứng buồn nôn, nôn, ù tai, điếc, lú lẫn... Khi có bệnh cần hạ sốt, giảm đau... mọi người không nên tự ý uống aspirin, mà cần qua cán bộ y tế hướng dẫn dùng thuốc.

An Dương (T/h)