Bước chuyển mình của ngành tiêu chuẩn đo lường chất lượng

Đổi mới căn bản hành lang pháp lý lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Luật sửa đổi, bổ sung Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Đây là bước đổi mới căn bản trong hành lang pháp lý lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng, đòi hỏi các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trên cả nước phải sớm nắm bắt để triển khai hiệu quả.

Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia Nguyễn Nam Hải.

Phân tích bối cảnh chung hoạt động quản lý nhà nước về tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia Nguyễn Nam Hải cho biết, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi năm 2025) đã chuyển từ “quản lý hành chính” sang “quản trị kỹ thuật, mở và linh hoạt".

Luật sửa đổi, bổ sung Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa cũng thay đổi căn bản trong phương thức quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, chuyển từ phân nhóm hành chính (nhóm 1, nhóm 2) sang phân loại sản phẩm, hàng hóa theo ba mức độ rủi ro (thấp, trung bình, cao) để quản lý, theo hướng giảm tiền kiểm, tăng cường hậu kiểm, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đồng thời ông Hải khẳng định, tiêu chuẩn, quy chuẩn chính là nền tảng kỹ thuật của quản lý chất lượng, an toàn, môi trường, chuyển đổi số, tăng trưởng xanh. Cần tích hợp TCVN, QCVN, QCĐP vào các chương trình phát triển kinh tế xã hội, ngành, sản phẩm chủ lực, OCOP, năng lượng, môi trường, xây dựng…

Mục đích, nội dung công tác quản lý nhà nước về tiêu chuẩn đo lường chất lượng

Đi sâu vào mục đích và nội dung công tác quản lý nhà nước trong các mảng thuộc lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết:

- Thứ nhất, công tác quản lý nhà nước về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật

Mục đích: Tạo nền tảng kỹ thuật cho quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, hạ tầng, dịch vụ; Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, AI, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn; Hài hòa tiêu chuẩn, quy chuẩn với quốc tế (ISO, IEC, ASEAN…) để hỗ trợ thương mại, đầu tư, hội nhập; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường phối hợp giữa Bộ KH&CN, các Bộ, ngành và chính quyền địa phương; Bảo đảm an toàn, sức khỏe con người, bảo vệ môi trường, quốc phòng an ninh.

Nội dung: Xây dựng và ban hành - Lập kế hoạch, xây dựng, thẩm định, ban hành TCVN, QCVN, QCĐP theo phân cấp và quy trình chuẩn hoặc rút gọn; Xã hội hóa hoạt động tiêu chuẩn hóa, khuyến khích doanh nghiệp, viện, trường, hiệp hội tham gia.

Tổ chức áp dụng và kiểm soát thực thi - Hướng dẫn doanh nghiệp áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; công bố hợp chuẩn, hợp quy; Thanh tra, kiểm tra, đánh giá sự phù hợp, xử lý vi phạm quy định kỹ thuật, chất lượng hàng hóa, dịch vụ, môi trường.

Rà soát, cập nhật và tăng cường hợp tác quốc tế - Định kỳ rà soát, cập nhật, bãi bỏ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật không còn phù hợp; Hài hòa tiêu chuẩn quốc tế, tham gia các tổ chức ISO, IEC, APEC, PASC, ASEAN… ; Phát triển Tiêu chuẩn số (Smart Standards) và cơ sở dữ liệu quốc gia tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật.

- Thứ hai, công tác quản lý nhà nước về đo lường

Mục đích: Đảm bảo chính xác, thống nhất hoạt động đo lường trong cả nước, phù hợp thông lệ quốc tế; Minh bạch, khách quan, công bằng giữa các bên trong mua bán, thanh toán hàng hóa, dịch vụ; Là công cụ đắc lực giải quyết các vấn đề an sinh xã hội như bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo đảm an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường trong hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám định tư pháp...

Nội dung: Công tác quản lý nhà nước về đo lường thông qua thực thi các Luật, Nghị định, Thông tư, bao gồm: Luật Đo lường số 04/2011/QH13 ngày 11/11/2011; Nghị định 86/2012/NĐ-CP ngày 19/10/2012 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật đo lường; Nghị định 105/2016/NĐ-CP ngày 1/7/2016 quy định về điều kiện hoạt động của tổ chức KĐ, HC, TN PTĐ chuẩn đo lường, Nghị định 154/2018/NĐ-CP ngày 09/11/2018 sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số điều kiện đầu tư, kinh doanh trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ KH&CN và một số quy định về kiểm tra chuyên ngành; Nghị định số 13/2022/NĐ-CP của Chính phủ: Sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 132/2008/NĐ-CP, Nghị định số 74/2018/NĐ-CP và Nghị định số 86/2012/NĐ-CP;…

Các thử nghiệm viên phối hợp kiểm tra hình thái cơ bản của vi sinh vật dưới kính hiển vi và ghi chép báo kết quả. (Ảnh: QUATEST 3)

Thứ ba, công tác quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa và đánh giá sự phù hợp

Mục đích: Đảm bảo an toàn - bảo vệ người tiêu dùng và xã hội; Nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; Tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; Thực hiện cam kết quốc tế, hội nhập toàn cầu.

Nội dung: Ban hành, tổ chức thực hiện và kiểm soát quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn; Công bố, đăng ký và đánh giá sự phù hợp; Kiểm tra, giám sát chất lượng hàng hóa; Quản lý thông tin, truy xuất nguồn gốc và nhãn hàng hóa.

Thứ tư, công tác quản lý nhà nước lĩnh vực mã số, mã vạch

Mục đích: Đảm bảo mã số, mã vạch được sử dụng phù hợp tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế; Tạo lập cơ sở dữ liệu để quản lý thống nhất, minh bạch các tổ chức, thương phẩm, địa điểm thông qua mã số, mã vạch.

Nội dung: Đăng ký sử dụng mã số, mã vạch; Thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng mã số, mã vạch; Khai báo, cập nhật thông tin vào cơ sở dữ liệu mã số, mã vạch.

Thứ năm, công tác quản lý nhà nước về truy xuất nguồn gốc

Mục đích: Thiết lập khung pháp lý hướng dẫn tổ chức, cá nhân thực hiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa; Đảm bảo khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu liên thông, minh bạch, chính xác.

Nội dung: Nguyên tắc đối với hệ thống truy xuất nguồn gốc; Mã truy vết và vật mang dữ liệu; Hệ thống truy xuất nguồn gốc và dữ liệu truy xuất nguồn gốc tối thiểu.

Có thể khẳng định, hoạt động quản lý nhà nước về tiêu chuẩn đo lường chất lượng giữ vai trò là một trong những trụ cột quan trọng bảo đảm nền tảng kỹ thuật cho phát triển kinh tế - xã hội. Việc quản lý hiệu quả không chỉ giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, dịch vụ, mà còn góp phần xây dựng môi trường cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và uy tín hàng hóa Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Thanh Tùng