Các chất ô nhiễm từ nguồn thực phẩm bẩn có thể thúc đẩy bệnh tiểu đường

Thực phẩm bẩn - nguồn tiếp xúc chính với những hóa chất 

Các nhà khoa học đã bắt đầu xác định các chất ô nhiễm hóa học “có xu hướng gây béo phì” được phóng thích vào môi trường có thể làm rối loạn chuyển hóa và dễ mắc tiểu đường hơn. Thực phẩm bẩn là nguồn tiếp xúc chính với những hóa chất này và 95% nguy cơ tiếp xúc các chất ô nhiễm này là ăn mỡ động vật.

Một nghiên cứu có quy mô quốc gia tại Mỹ đã phát hiện những người có hàm lượng các chất ô nhiễm trong máu cao nhất có tỷ lệ mắc tiểu đường cao hơn đến mức kinh ngạc là 38 lần.

Các nhà nghiên cứu ở Đại học Harvard đã tìm thấy một hóa chất cụ thể có tên là hexachlorobenzene, là nhân tố nguy cơ chính gây nên bệnh tiểu đường.

Vậy chất độc này được tìm thấy ở đâu? Hiển nhiên, tại cửa hàng thực phẩm. Trong một cuộc khảo sát nhiều loại thực phẩm tại siêu thị, cá mòi đóng hộp được phát hiện nhiễm hexachlorobenzene nặng, nhưng cá hồi mới là thực phẩm ô nhiễm nhất trong tất cả.

Có khoảng 24 loại thuốc trừ sâu được phát hiện trong phi-lê cá hồi. Cá hồi nuôi là tệ hại nhất, nhiễm một loại hóa chất độc hại gọi là PCB cao gấp 10 lần so với cá hồi đánh bắt tự nhiên.

Các chất độc sử dụng trong công nghiệp như hexachlorobenzene và PCB đã bị cấm cách đây mấy mươi năm. Vậy thì làm thế nào chúng lại chịu trách nhiệm cho việc làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường ở con người? Câu trả lời cho nghịch lý này có thể là đại dịch béo phì của chúng ta.

Mối liên hệ giữa những chất độc hóa học này và bệnh tiểu đường ở những đối tượng béo phì biểu hiện rõ ràng hơn nhiều so với những đối tượng có vóc dáng gầy được nghiên cứu, làm tăng khả năng cho rằng chất béo tích tụ trong cơ thể chính là nơi lưu trữ các chất ô nhiễm. Những người thừa cân có thể mang trong mình một đống chất thải độc hại này ở hông. Nếu không thực hiện giảm cân hợp lý, những người mang trong mình nhiều chất độc hại có trong cá hồi có thể phải mất từ 50 đến 75 năm mới thải hết các hóa chất này ra khỏi cơ thể.

Tỷ lệ mắc tiểu đường tại Việt Nam gia tăng

Các nghiên cứu mới đây cho thấy tỷ lệ đái tháo đường ở Việt Nam là 7,3%. Tần suất mắc bệnh đái tháo đường đang gia tăng rất nhanh ở nước ta nói riêng và trên thế giới nói chung. Mức độ gia tăng này vượt ra khỏi dự đoán của các tổ chức y tế. Đây là thông tin đáng chú ý về bệnh đái tháo đường được GS, TS Trần Hữu Dàng, Chủ tịch Hội Nội tiết - Đái tháo đường Việt Nam chia sẻ.

Theo Giáo sư Dàng, các thống kê cách đây khoảng 20 năm ở Hà Nội tỷ lệ mắc đái tháo đường là 1,4%, ở TP Hồ Chí Minh là 2,5%. Theo kết quả điều tra năm 2012, tỷ lệ đái tháo đường trên toàn quốc là 5,7%, trong đó khoảng 60% bệnh nhân chưa được chẩn đoán.

So sánh giữa số liệu thống kê của năm 2002 và năm 2012 thì tỷ lệ mắc đái tháo đường ở Việt Nam tăng tới 211%. Mới đây, nghiên cứu cho thấy tỷ lệ đái tháo đường ở Việt Nam là 7,3%. Rõ ràng tần suất mắc bệnh đái tháo đường đang gia tăng với tốc độ rất nhanh.

Chuyên gia này nhận định, đái tháo đường là một bệnh nặng gây tổn thương nhiều cơ quan, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người bệnh. Đồng thời, về phương diện kinh tế-xã hội, đái tháo đường là một gánh nặng vì việc điều trị và chăm sóc rất tốn kém, phức tạp.

Do đó cần thay đổi lối sống là biện pháp cơ bản trong điều trị đái tháo đường, bao gồm: giáo dục tự chăm sóc, điều trị dinh dưỡng y học, hoạt động thể lực, ngưng thuốc lá và điều trị tâm lý. Đái tháo đường tuýp 2 là bệnh mạn tính, diễn biến âm thầm. Điều trị dinh dưỡng có vai trò đặc biệt quan trọng và cần thực hiện trong suốt quá trình điều trị đái tháo đường.

Kiểm soát cân nặng và khẩu phần năng lượng để giảm sự tiến triển của bệnh tiểu đường

Nếu bệnh nhân thừa cân béo phì, mục tiêu thường cần giảm từ 5-10% trọng lượng cơ thể. Giảm cân nặng mức độ vừa có thể làm chậm sự tiến triển từ tiền đái tháo đường thành đái tháo đường tuýp 2. Việc cắt giảm tổng năng lượng trong chế độ ăn giúp: Giảm đường huyết; Giảm được liều thuốc; Giảm cân; Cải thiện chất lượng sống. Muốn giảm cân, người bệnh cần thực hiện: Tập thể dục mỗi ngày ít nhất 30 phút, hầu hết các ngày trong tuần; Điều chỉnh khẩu phần ăn theo hướng dẫn của bác sĩ.

Chất bột đường trong thức ăn giúp tạo năng lượng cho cơ thể. Nếu dùng quá nhiều có thể làm tăng đường trong máu. Ăn lượng chất bột đường ổn định trong bữa ăn sẽ giúp ổn định đường huyết dễ dàng hơn. Nên giảm ăn thực phẩm chứa bột đường tinh chế như: bánh, kẹo, kem, bánh mì trắng..., giảm bổ sung đường vào các món ăn. Nên ăn bột đường có trong rau, củ quả họ đậu, trái cây, sữa và ngũ cốc nguyên hạt.

Bệnh nhân tiểu đường cũng nên tránh đồ uống có đường (bao gồm cả nước trái cây, mật ong). Uống quá nhiều nước trái cây cũng có thể làm tăng đường huyết và tăng mỡ máu.

Theo khuyến nghị của chuyên gia, bệnh nhân có đái tháo đường kèm bệnh thận nên duy trì khẩu phần đạm hằng ngày 0,8g/kg/ngày. Lượng chất béo (dầu/mỡ) toàn phần chiếm khoảng 20 đến dưới 30% tổng năng lượng trong khẩu phần. Các chuyên gia nhấn mạnh, nên ăn giới hạn tỷ lệ chất béo bão hòa (như mỡ động vật, da động vật, phủ tạng động vật) và thay bằng chất béo không bão hòa (như dầu olive, dầu hướng dương, dầu đậu nành, dầu/bơ đậu phộng...).

Không nên ăn chất béo trans hay chất béo chuyển hóa có nhiều trong các thức ăn đã qua chế biến như: bánh ngọt, bánh kem, đồ ăn nhanh (gà rán, pizza, khoai tây chiên), bắp rang bơ, snack, mì ăn liền...

Chất béo bão hòa và chất béo trans có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh tim mạch (ví dụ: nhồi máu cơ tim). Nên ăn thực phẩm giàu acid béo chuỗi dài n-3 như cá nhiều mỡ và các loại hạt (hạt óc chó, hạt macca, hạt hạnh nhân...).

Chất xơ giúp kéo dài thời gian hấp thu glucose tại ống tiêu hóa làm chậm tăng glucose máu sau bữa ăn. Chất xơ còn giúp giảm hấp thu cholesterol, chống táo bón, có hiệu quả trong phòng ung thư đại tràng. Chất xơ có nhiều trong các loại rau lá, vỏ cám của hạt gạo, vỏ ngoài của các loại quả. Lượng chất xơ tối thiểu trong khẩu phần của người bệnh đái tháo đường là 15g/ngày hoặc 14g/1000kcal/ngày.

An Dương (T/h)