Cẩn trọng khi sử dụng sản phẩm thuốc chứa corticoid

Mới đây, Trung tâm Y tế huyện Yên Lập (Phú Thọ) đã phẫu thuật cấp cứu thành công trường hợp thủng dạ dày do lạm dụng thuốc corticoid. Người bệnh là nam giới (64 tuổi, trú tại xã Phúc Khánh, huyện Yên Lập) vào viện trong tình trạng đau bụng vùng trên rốn dữ dội, bụng cứng như gỗ, buồn nôn, nôn ra thức ăn, trung đại tiện khó. Người bệnh có tiền sử thoái hóa cột sống nhiều năm, mỗi lần đau lưng đều sử dụng thuốc có chứa corticoid. Ngay lập tức, người bệnh được các bác sĩ Khoa Ngoại Tổng hợp - Chuyên khoa thăm khám và chỉ định cận lâm sàng. Kết quả chụp CTScanner ổ bụng - tiểu khung, siêu âm cho thấy có bóng khí tự do cạnh khoảng cửa và cạnh bờ cong nhỏ dạ dày, có dịch ổ bụng. 

Người bệnh được chẩn đoán thủng dạ dày, chỉ định phẫu thuật cấp cứu khâu lỗ thủng bằng phương pháp nội soi. Sau 1 ngày phẫu thuật, sức khỏe người bệnh ổn định. BSCKI Hoàng Mạnh Thuần, Trưởng Khoa Ngoại Tổng hợp - Chuyên khoa, trưởng kíp phẫu thuật cho người bệnh nhận định: "Đây là ca phẫu thuật cấp cứu ngoại bụng nặng. Người bệnh bị viêm phúc mạc ổ bụng toàn thể do có nhiều dịch tiêu hóa và thức ăn tràn vào. Trong quá trình phẫu thuật, chúng tôi đã thực hiện bơm rửa sạch ổ bụng, khâu lỗ thủng vị trí bờ cong nhỏ dạ dày, dẫn lưu ổ bụng cho người bệnh".

Cách đây không lâu, Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cũng tiếp nhận điều trị cho một bệnh nhân nam tên N. (78 tuổi) nhập viện trong tình trạng rối loạn điện giải, hạ kali máu nặng, nghi ngờ mắc hội chứng Cushing (bệnh nội tiết gây giữ nước, tăng cân...), tác dụng phụ của corticoid có trong thực phẩm chức năng gây ra. Kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ cortisol máu thấp, kali hạ còn 2,5 mmol/L (chỉ số bình thường 3,5-5,1 mmol/L), nhiều chỉ số xét nghiệm khác tăng và hạ quá ngưỡng bình thường.

Nếu sử dụng corticoid kéo dài có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn như: Suy tuyến thượng thận, mắc hội chứng Cushing, loét dạ dày, tá tràng, tăng cân do giữ muối nước, da mỏng... (Ảnh minh họa)

Ông N. tiền sử bệnh thần kinh tọa và đau nhức xương khớp. Hơn ba tháng trước, ông mua thực phẩm chức năng có dán nhãn xuất xứ nước ngoài, mỗi ngày uống một viên. Ông tăng 10 kg, bụng phệ trong ba tháng uống sản phẩm này. Gần đây mặt hay đỏ, chân phù nên ông ngừng uống. Sau hai tuần, xuất hiện các triệu chứng mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, vào viện cấp cứu.

Những triệu chứng trên xuất hiện do tác dụng phụ sử dụng corticoid trong thời gian dài. Thực phẩm chức năng ông N. sử dụng có thể chứa dexamethasone (một dạng corticoid có tác dụng kháng viêm mạnh). Lạm dụng sản phẩm trong thời gian dài gây ức chế hoạt động của trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận. Khi ngưng thuốc đột ngột, cơ thể thiếu hormone cortisol do chức năng suy tuyến thượng thận bị ảnh hưởng từ trước, dẫn đến rối loạn điện giải, đường huyết và huyết áp.

Corticoid tổng hợp có chức năng giống cortisol của cơ thể tạo ra để chống viêm, giảm đau, chống dị ứng, ức chế miễn dịch. Tuy nhiên, người bệnh phải sử dụng corticoid do bác sĩ chỉ định. Nếu lạm dụng dễ dẫn đến thừa lượng cortisol trong máu, tăng khả năng mắc hội chứng Cushing. Triệu chứng gồm tích tụ mỡ ở bụng và mặt, mặt đỏ, da mỏng, rạn da, dễ bị bầm, phù chân, teo cơ, loãng xương, tăng huyết áp... 

ThS. BS Đỗ Trúc Anh, Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, nếu ông N. không điều trị kịp có thể sốc, loạn mạch, co giật, hôn mê, tử vong. Sau 7 ngày điều trị, người bệnh ăn uống, đi đứng được. Kết quả xét nghiệm chức năng gan, thận trở về bình thường. 

Đáng báo động, trong thời gian gần đây, các cơ sở y tế tiếp nhận nhiều trường hợp người bệnh vào viện mổ cấp cứu vì thủng dạ dày, tá tràng do tự ý sử dụng thuốc có chứa corticoid để điều trị bệnh, không thông qua ý kiến của các bác sĩ, chuyên gia uy tín. Điều này rất nguy hiểm do người bệnh không được chẩn đoán đúng và điều trị bệnh không đúng cách, không đúng phác đồ thuốc có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như viêm loét dạ dày tá tràng, xuất huyết dạ dày, thủng dạ dày tá tràng và có thể nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân. 

BSCKI. Hoàng Mạnh Thuần khuyến cáo: Trường hợp mắc bệnh lý xương khớp nên đi khám và chỉ định dùng thuốc theo đơn của bác sĩ, tránh tự ý mua và sử dụng thuốc có chứa corticoid theo quảng cáo, tránh biến chứng xảy ra. Các trường hợp bị bệnh lý dạ dày, tá tràng cần được thăm khám định kỳ, điều trị kịp thời nếu không sẽ nguy cơ viêm phúc mạc toàn thể dẫn đến bị sốc nhiễm trùng và nguy hiểm hơn có thể dẫn đến tử vong.

Khánh Mai (t/h)