Cấp thiết ban hành quy chuẩn cho dung dịch xử lý khí thải động cơ diesel

Ô nhiễm khí thải – Thách thức môi trường đô thị

Tình trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam, đặc biệt tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, đang ở mức báo động. Những năm gần đây, nồng độ bụi mịn PM2.5 và khí NOx thường xuyên vượt ngưỡng cho phép, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân. Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có thời điểm chỉ số ô nhiễm không khí ở Hà Nội cao gấp 5–6 lần so với giới hạn an toàn.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nguồn phát thải lớn nhất đến từ các phương tiện giao thông sử dụng động cơ diesel, vốn phổ biến trong xe tải, xe buýt và máy móc công trình. Khí thải diesel chứa hàm lượng NOx và muội than cao, là nguyên nhân trực tiếp hình thành bụi mịn và gây ô nhiễm thứ cấp trong khí quyển. Ngoài ra, các hạt siêu mịn này còn mang theo kim loại nặng và hợp chất hữu cơ độc hại, tác động lâu dài đến hệ hô hấp, tim mạch và thậm chí là nguy cơ ung thư.

Theo ông Lê Xuân Huyên, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Việt Nam, ô nhiễm không khí đô thị không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là thách thức phát triển bền vững. “Một trong những giải pháp quan trọng và cấp bách hiện nay là giảm phát thải NOx từ động cơ diesel, bởi đây là nguồn gây bụi mịn và khí độc lớn nhất trong giao thông vận tải,” ông nhấn mạnh.

Sớm ban hành quy chuẩn về dung dịch xử lý khí thải động cơ diesel giúp hạn chế ô nhiễm môi trường. Ảnh minh họa

Tại nhiều quốc gia phát triển, việc sử dụng dung dịch xử lý khí thải động cơ diesel (Diesel Exhaust Fluid – DEF) kết hợp công nghệ xúc tác chọn lọc (SCR) đã trở thành yêu cầu bắt buộc để đạt tiêu chuẩn khí thải Euro IV, Euro V, thậm chí Euro VI. Dung dịch DEF, với thành phần chính là urea tinh khiết và nước khử ion, khi được phun vào hệ thống xả sẽ giúp chuyển đổi khí NOx thành nitơ và hơi nước vô hại.

Ở Việt Nam, Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo) là đơn vị đầu tiên đầu tư nghiên cứu và sản xuất dung dịch DEF Phú Mỹ Xanh đạt tiêu chuẩn quốc tế ISO 22241 và được chứng nhận chất lượng SGS. Sản phẩm được xem là giải pháp hiệu quả để giảm phát thải từ xe động cơ diesel mà vẫn duy trì hiệu suất vận hành. Với năng lực hiện tại, PVFCCo không chỉ đáp ứng đủ nhu cầu trong nước mà còn đang hợp tác với Hiệp hội Vận tải Đức (BGL) để chứng nhận quốc tế cho sản phẩm, mở rộng xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu – những thị trường có tiêu chuẩn khí thải khắt khe.

Dù đã có doanh nghiệp trong nước chủ động sản xuất DEF đạt chuẩn quốc tế, nhưng Việt Nam vẫn chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) riêng cho loại dung dịch này. Việc thiếu khung pháp lý khiến sản phẩm chưa được kiểm định thống nhất, gây khó khăn cho cả quản lý nhà nước lẫn người tiêu dùng trong việc lựa chọn và giám sát chất lượng.

Khoảng trống về quy chuẩn và thách thức thực thi

TS. Nguyễn Hữu Lương (Viện Dầu khí Việt Nam) cho rằng, để đạt được hiệu quả giảm phát thải thực sự, Việt Nam cần ban hành sớm quy chuẩn Việt Nam về dung dịch xử lý khí thải động cơ diesel, đồng thời có quy định chi tiết về hệ thống công nghệ xúc tác chọn lọc SCR. Nếu không kiểm soát được chất lượng DEF và thiết bị SCR, hiệu quả khử NOx sẽ giảm mạnh, thậm chí gây hại cho hệ thống động cơ. Chúng ta cần cơ chế giám sát chặt chẽ từ sản xuất, phân phối đến đại lý bán lẻ.

Cùng quan điểm, ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết các quy định khí thải hiện hành của Việt Nam còn thấp hơn so với khu vực. Bộ đã ban hành Thông tư 06/2025/TT-BNNMT và QCVN 85:2025/BNNMT, nâng số cấp phát thải từ 4 lên 5, đồng thời xây dựng lộ trình áp dụng tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn trong những năm tới.

Tuy nhiên, việc triển khai còn gặp nhiều khó khăn về hạ tầng kỹ thuật, năng lực kiểm định và chi phí tuân thủ. Trong khi đó, đại diện Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho biết, lộ trình áp dụng nhiên liệu diesel Euro V vẫn chậm do giá cao hơn diesel II khoảng 400 đồng/lít và mới chỉ phân phối ở khoảng 2.400 cửa hàng, chủ yếu tại khu vực trung tâm. “Nếu không có chính sách hỗ trợ, doanh nghiệp và người tiêu dùng rất khó chuyển đổi sang sản phẩm đạt chuẩn cao hơn,” vị đại diện nói.

Theo ông Hoàng Hải (Cục Môi trường), Bộ đang trình Chính phủ phê duyệt lộ trình áp dụng QCVN khí thải cho các phương tiện đang lưu hành. Cụ thể, xe sản xuất trước năm 1999 áp dụng mức 1; giai đoạn 1999–2016 áp dụng mức 2; xe 2017–2021 áp dụng mức 3 từ 2026; xe từ 2022 trở đi áp dụng mức 4 từ 2026 và mức 5 từ năm 2032 trên toàn quốc. Đây là bước tiến quan trọng hướng đến mục tiêu kiểm soát toàn diện khí thải giao thông.

Để đạt hiệu quả thực chất, các chuyên gia cho rằng cần ban hành sớm quy chuẩn Việt Nam cho dung dịch DEF, đồng thời có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất trong nước. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế kiểm định định kỳ, hỗ trợ tài chính từ quỹ phát triển bền vững, cũng như ưu đãi về thuế, tiền thuê đất và nhập khẩu thiết bị cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh.

Nếu được triển khai đồng bộ, các biện pháp này sẽ tạo cú hích quan trọng giúp Việt Nam giảm phát thải khí NOx từ giao thông, cải thiện chất lượng không khí, và từng bước thực hiện cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

An Dương (T/h)