Chất làm lạnh từ máy điều hòa là một nguồn siêu ô nhiễm gây biến đổi khí hậu toàn cầu

Bà Jennifer Byrne là chủ sở hữu và kỹ thuật viên của công ty sửa chữa Comfy Heat and Cooling, ở TP Philadelphia (bang Pennsylvania, Mỹ). Bà Byrne thường được gọi đến những ngôi nhà cải tạo kém chất lượng để sửa chữa máy điều hòa.

Tại đây, bà nhận ra nhiều thợ sửa nhà bỏ qua các bước như kiểm tra chất làm lạnh của máy điều hòa sau khi lắp đặt chúng. Điều này có thể khiến máy điều hòa bám tuyết, theo hãng tin AP.

“Vấn đề này xảy ra cực kỳ thường xuyên tại TP này. Thông thường, các khách hàng của tôi nói rằng họ đã mua một ngôi nhà vừa được sửa chữa và mọi thứ đều không ổn, đặc biệt là máy điều hòa bị bám tuyết” - bà Byrne nói.

Phần tuyết bám trên hệ thống điều hòa này là dấu hiệu của cơn ác mộng đối với khí hậu toàn cầu vì nó khiến hóa chất làm lạnh bị rò rỉ ra ngoài.

Chất làm lạnh cho máy điều hòa chính là tác nhân gây ra biến đổi khí hậu toàn cầu. Ảnh minh họa

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), trên toàn thế giới, nhu cầu về điều hòa không khí đang tăng lên khi nhiệt độ tăng và người dân có thu nhập cao hơn. Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) và IEA, số lượng thiết bị làm mát toàn cầu ước tính sẽ lên tới 9,5 tỉ trong khoảng từ nay đến năm 2050. Chất làm lạnh được sử dụng phổ biến trong các hệ thống điều hòa. Khi chất làm lạnh rò rỉ, chúng có sức tàn phá rất lớn đối với bầu khí quyển của Trái Đất.

Theo AP, các chất làm lạnh này là “loại khí nhà kính mạnh nhất mà khoa học hiện đại biết đến” và chúng đang được sử dụng rộng rãi trong những năm gần đây. Một trong những loại chất làm lạnh phổ biến nhất là R-410A. Chất này gây hại cho khí hậu gấp 2.088 lần so với carbon dioxide - loại khí sinh ra từ việc đốt than và xăng dầu.

Theo đài BBC, trong R-410A còn có hydrofluorocarbons (HFCs). HFCs có khả năng hấp thụ bức xạ hồng ngoại, giữ nhiệt bên trong khí quyển thay vì để nó thoát ra ngoài không gian. Điều này tạo ra hiệu ứng nhà kính làm ấm Trái Đất.

Ông Doug Parr - nhà khoa học khí hậu tại Tổ chức môi trường Greenpeace - nói rằng vì HFCs là loại khí mạnh có thể tồn tại trong khí quyển tới 29 năm nên cần phải loại bỏ dần dần chúng. Một khi chúng được sản xuất, rất khó để giải quyết chúng. Đây là lý do tại sao Đạo luật Không khí sạch của Mỹ cấm hành vi cố ý thải các chất làm lạnh. Ngoài ra, cơ quan bảo vệ môi trường của Mỹ cũng đề ra lộ trình nhằm loại bỏ việc sử dụng chất làm lạnh.

Mỗi khi đến một hộ gia đình sửa chữa máy điều hòa, xe tải của bà Byrne thường chất đầy các dụng cụ như hộp, ống dẫn, bình chứa. Trong số bình chứa này có một bình màu hồng chứa R-410A. Khi xử lý hệ thống điều hòa bị rò rỉ chất làm lạnh, bà Byrne sẽ xả phần chất làm lạnh còn lại trong máy điều hòa vào một trong các bình chứa. Sau đó, bà mới bắt đầu tháo rời các bộ phận của máy điều hòa. Điều này góp phần ngăn khí làm lạnh tiếp tục bị thải vào không khí. Tuy nhiên, máy điều hòa không phải là thiết bị duy nhất có chứa chất làm lạnh gây hại môi trường.

Ông Eckhard Groll - chuyên gia về điện lạnh và kỹ thuật cơ khí tại ĐH Purdue (Mỹ) - cho biết ô tô cũng tạo ra những chất siêu ô nhiễm này.

Theo ông Groll, hệ thống điều hòa không khí trên các ô tô “dễ bị rò rỉ” và trung bình, khoảng 25% chất làm lạnh từ ô tô bị rò rỉ ra ngoài mỗi năm. Chỉ tính riêng ở Mỹ, 200 triệu ô tô ở nước này có thể thải ra hơn 43.000 tấn chất làm lạnh mỗi năm. Siêu thị cũng là một trong những nguồn chính rò rỉ chất làm lạnh ra môi trường. Các siêu thị có đường ống làm lạnh lớn để mang chất làm lạnh đến những tủ đông và tủ mát.

Bà Danielle Wright - Giám đốc điều hành của nhóm vận động Hội đồng Điện lạnh Bền vững Bắc Mỹ - cho biết trung bình mỗi siêu thị rò rỉ khoảng 25% chất làm lạnh mỗi năm.

“Tôi không nói rằng các siêu thị nhất thiết phải cắt giảm hệ thống làm lạnh. Nhưng họ nên lắp hệ thống chống rò rỉ. Điều này sẽ tiết kiệm hơn so với việc để chất làm lạnh rò rỉ ra ngoài” - bà Wright nói.

Cho đến nay, các nhà khoa học đã tìm ra một số loại hóa chất ít có tác động đến khí hậu. Tuy nhiên, chúng lại có những đặc tính tiêu cực khác như dễ cháy và ẩn chứa nhiều nguy cơ gây hại. Một số nhà nghiên cứu đang xem xét dùng carbon dioxide như một chất làm lạnh. Tuy nhiên, ông Groll cho rằng điều này buộc người dùng phải thay đổi hệ thống điều hòa đang sử dụng.

Một trong những chất làm lạnh phổ biến nhất trong máy điều hòa không khí, hydrofluorocarbons (HFC), có khả năng làm nóng gấp 1.000 lần carbon dioxide.

Các nhà khoa học cho biết nếu cứ phụ thuộc vào HFC, toàn cầu có thể nóng lên nửa độ C vào cuối thế kỷ này. Điều này sẽ làm tăng khí nhà kính, gây ra những cơn bão, hạn hán chết người và nhiều đợt nắng nóng hơn.

Ở cấp độ toàn cầu, những nỗ lực hạn chế sử dụng chất làm lạnh cũng đang được triển khai. Năm 2016, các đại diện từ hơn 150 quốc gia đã ký Bản sửa đổi Kigali thuộc Nghị định thư Montreal. Theo đó, các nước đồng ý giảm 80% mức tiêu thụ HFCs từ nay đến năm 2047. Trong đó, các nước công nghiệp giàu có được yêu cầu tiên phong giảm mạnh HFC.

Hiện thị trường đã có các chất làm mát ít gây hại cho môi trường hơn, do một số công ty lớn như Chemours Co. và Honeywell International Inc. sản xuất. Daikin và Mitsubishi Electric Corporation cũng đã và đang nghiên cứu sản phẩm của riêng họ, song chưa được như mong muốn.

Chẳng hạn R-32 của Daikin vẫn có khoảng 1/3 khả năng gây nóng lên toàn cầu so với các chất làm lạnh thông thường. Nó vẫn gây ô nhiễm và cũng dễ cháy hơn dù rẻ hơn một số chất làm mát khác.

"Mặc dù R-32 giúp tránh được một lượng lớn khí thải, nhưng chúng ta cần phải giảm xuống mức thấp hơn”, bà Prima Madan - chuyên gia về làm mát và sử dụng năng lượng hiệu quả tại Hội đồng Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên có trụ sở tại Mỹ - nhấn mạnh.

Các công ty làm mát cũng đang tìm kiếm những lựa chọn mới. “Nếu  không có chất làm lạnh xanh con người sẽ là người thua cuộc”, ông Jawa - giám đốc điều hành của Daikin Ấn Độ - nói.

Tuy nhiên hiện tại, các chất lựa chọn thay thế HFC vẫn còn khá đắt. Điều đó dẫn tới sự phản đối ngay cả ở các nước giàu. Thượng viện Mỹ gần đây đã đồng ý giảm 85% mức tiêu thụ HFC, nhưng trong vòng 15 năm.

An Dương (T/h)