Chiến thắng Điện Biên Phủ qua lời kể "chiến binh" lái đò

Năm 1940 ông Phạm Trung Tốn rời quê hương Thanh Hà, Hải Dương lên đường nhập ngũ. Ông được điều động vào Cục Quân Giới, đóng trên địa bàn tỉnh Yên Bái. Đầu năm 1952 ông lại được phân công nhiệm vụ vận chuyển bộ đội, vũ khí vượt bến Âu Lâu. Kể từ đó, cuộc đời ông cứ mải miết bên bến Âu Lâu như duyên, như nợ.

 

Sau khi đánh thắng giặc Pháp, rồi đến giặc Mỹ xâm lăng, ông Tốn trở về cất một ngôi nhà ven Quốc lộ 37 đoạn qua xã Âu Lâu để ngày nào cũng được được nhìn ngắm bến đò đã đem theo cả thời trai trẻ. Ông Tốn là người đầu tiền lái đò đưa bộ đội qua sông tiến về giải phóng Điện Biên Phủ. Ông cũng là người đầu tiên cầm lái những con tầu hiện đại ở Yên Bái thời kỳ chống Pháp. Đến nay khi tất cả đã đi vào quá khứ ông lại trở thành chứng nhân lịch sử duy nhất còn sống của tỉnh Yên Bái ghi lại những khoảnh khắc hào hùng không thể nào quên trên bến Âu Lâu.

 

Bến phà Âu Lâu nay không còn hoạt động nữa, Nhà nước xây dựng một cây cầu mới khang trang rộng rãi bắc qua sông Hồng, cách bến cũ chừng 1km để người dân qua lại được thuận tiện, dễ dàng. Bến cũ giờ đây trở thành nơi neo đậu của những tầu hút cát trên sông Hồng. Nhưng cái tên Âu Lâu vẫn như một tượng đài minh chứng cho ý chí, sự quyết tâm và lòng dũng cảm của người dân Việt Nam chống lại giặc ngoại xâm, trong đó có tên tuổi của ông – Phạm Trung Tốn.

 

Nhà ông Tốn không rộng rãi nhưng ngày nào cũng đông khách. Ông bảo: Khách đến đây từ những cụ cao niên trong làng, các nhà sử học, đến những đứa trẻ con. Lâu lâu lại thấy có mấy anh chị nhà báo đến hỏi chuyện về bến Âu Lâu. Tôi kể cho mọi người nghe những chuyến đò bất tử đưa bộ đội vượt sông Hồng lên chiến trường Tây Bắc đánh giặc.

 

Những năm kháng chiến chống Pháp, tổ lái đò của ông Tốn chỉ vẻn vẹn chục người. Buổi đầu kháng chiến tổ lái đò chỉ được dùng mấy con đò gỗ, cũ kỹ lạc hậu. Về sau, khi chiến sự ác liệt, Nhà nước lại cấp thêm cho một chiếc phà gỗ 8 tấn dùng để chở ô tô, vũ khí và đạn dược. Năm 1953 khi cuộc chiến giữa Việt Nam với Pháp dần đi vào hồi kết, Nhà nước lại tăng cường thêm một chiếc phà trọng tải 12 tấn để chở ô tô, vũ khí tăng cường chi viện cho chiến trường Điện Biên Phủ.

 

Hồi mới tiếp nhận phà 12 tấn, anh em trong tổ lái rất lóng ngóng vì không được đào tạo lái tầu, phà hiện đại, vậy là ông lại phải tự mày mò học tập cách vận hành để kịp thời đưa vũ khí và bộ đội qua sông ngược miền Tây Bắc. “Chúng tôi quen lái phà gỗ, dùng sức mạnh cơ bắp là chính, khi có phà hiện đại thì chẳng biết điều khiển thế nào, phà có nhiều nút điều khiển quá nên anh em phải mày mò, tập lái cả tuần liền”

 

Nghe ông nói chuyện, một người bạn hàng xóm đến chơi buột miệng hỏi: “Ông kể mãi những câu chuyện này mà không chán à?” Ông Tốn đáp: “Tôi ước gì mình sống lâu hơn nữa để kể về bến Âu Lâu, lỡ sau này không còn ai nhớ gì về bến cũ thì buồn lắm!”.

 

Nói đến đây những kỷ niệm từ hơn nửa thế kỷ lại dân trào lên đôi mắt khiến ánh mắt ông nhòa đi, cổ họng như nghẹn ngào. Sau phút trải lòng đó, ông giơ đôi bàn tay nhăn nheo lên bấm từng đốt rồi lẩm nhẩm: Thằng Quảng Cu, thằng Hoàng, thằng Trọng là bạn chiến đấu của tôi giờ chúng nó đã mồ yên mả đẹp, tổ lái tầu năm nào giờ chỉ mình tôi còn sống.

 

 

Nghe ông kể về những kỉ niệm chiến đầu, bà Nguyễn Thị Thái, vợ ông Tốn xúc động “Ông nhà tôi đưa bộ đội gần ba năm ròng, cứ nhẩm tính 360 ngày/năm nhân 3 thì cũng phải gần nghìn đêm thức trắng”. 

 

Ông Tốn kể “thời đó chúng tôi sống bằng niềm tin và lý tưởng, điều này đã giúp chúng tôi vượt qua nỗi sợ hãi để đối mặt với kẻ thù, đó mới là điều quan trọng chứ gần 1000 đêm hay nhiều hơn nữa thì cũng chẳng hề hấn gì”

 

Khi cuộc đối đầu giữa ta và địch ngày càng trở nên khốc liệt, thì công việc bảo vệ bộ đội cùng vũ khí khi đưa qua sông càng trở nên nên khó khăn, ác liệt hơn vì Pháp tăng cường đánh bom dọc theo đường vận chuyển quân từ Đông Bắc sang Tây Bắc.

 

Cuối năm 1953, Pháp phát hiện Âu Lâu là mắt xích trung chuyển quân khổng lồ của cách mạng nên chúng tăng cường đánh phá cả ngày lẫn đêm.

 

Ông Tốn nhớ lại: Thời điểm đó, Pháp huy động máy bay đánh bom bến Âu Lâu và ga Yên Bái cả ngày và đêm. Ban ngày chúng cho máy bay trinh sát quần thảo, hễ phát hiện mục tiêu của ta liền ném bom bắn phá... Còn ban đêm thì chúng thả biệt kích xuống khu vực gần ga Yên Bái để đánh sau lưng quân ta, đồng thời chúng bắn pháo sáng và nã rốc – két yểm trợ cho biệt kích vì thế làm cho việc vận chuyển quân đội, vũ khí qua bến Âu Lâu càng trở nên khốc liệt.

 

Để đối phó với giặc, tổ lái đò của ông Tốn phải thực hiện những chuyến chở quân vào ban đêm, còn ban ngày phải nhấn chìm phà xuống lòng sông Hồng để tránh sự phát hiện của kẻ thù. Đến cuối năm 1953, địch tăng cường thả biệt kích xuống Yên Bái để phối hợp với không quân đánh bến Âu Lâu khiến cho việc vận chuyển quân vào ban đêm qua đây bị gián đoạn. Tuy nhiên tổ lái của ông kết hợp với du kích địa phương đã thực hiện mai phục tiêu diệt biệt kích nhảy dù xuống, đồng thời dùng pháo phòng không bắn trả khi máy bay địch xuất hiện khiến cho kế hoạch chặt đứt con đường vận chuyển Đông – Tây của địch bị phá sản.

 

“Khi chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc, tôi tiếp tục được điều động lên sông Đà để sửa chữa máy móc, tầu chiến thu được của quân Pháp. Thời gian đó tôi là người duy nhất nhận nhiệm vụ sửa chữa, cải tiến trang thiết bị máy móc tầu bè của địch tái đưa vào sử dụng. Do tôi đã có kinh nghiệm trong thời gian lái tầu, phà hiện đại đưa bộ đội vượt bến Âu Lâu nên nhiệm vụ đó với tôi không quá khó khăn”, ông Tốn kể lại.

 

Sau kháng chiến chống Pháp, ông Tốn tiếp tục ở lại bến Âu Lâu đưa bộ đội qua sông lên đường đánh Mỹ và gắn bó với con sóng sông Hồng cho đến lúc già.