Chống hàng giả trong thương mại điện tử: Nhận diện thách thức và giải pháp thực thi

Đây là nhận định của ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) tại Toạ đàm “Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử”, diễn ra ngày 18/12 do Tạp chí Tiếp thị và Gia đình tổ chức.

Các diễn giả tham gia Toạ đàm “Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử”.

Nhiều thách thức trong chống hàng giả, hàng gian trên TMĐT

Phát biểu tại Tọa đàm, ông Hoàng Vững - Tổng Biên tập Tạp chí Tiếp thị & Gia đình cho biết, chỉ trong thời gian rất ngắn, Nghị quyết 397 năm 2025 của Chính phủ về kế hoạch hành động đấu tranh, ngăn chặn và đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả đến năm 2030 đã được ban hành.

Quốc hội cũng vừa thông qua Luật Thương mại điện tử năm 2025, tạo hành lang pháp lý mới, mạnh mẽ hơn, chặt chẽ hơn cho quản lý hoạt động thương mại trên nền tảng số. “Điều đó cho thấy, cuộc chiến chống hàng giả không còn là câu chuyện riêng lẻ của một ngành hay một lực lượng, mà đã trở thành nhiệm vụ chiến lược, lâu dài, gắn chặt với mục tiêu phát triển bền vững của nền kinh tế”- ông Vững cho hay.

Nói về những khó khăn, thách thức lớn nhất trong việc chống hàng giả, hàng gian trong thương mại điện tử, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh nhấn mạnh, trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện khá rõ ràng: người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch.

Ngược lại, trong môi trường mua sắm trực tuyến, hầu hết những yếu tố đó trở nên mơ hồ. Người mua không biết rõ người bán là ai, ở đâu; hàng hóa được lưu kho tại vị trí nào; thông tin về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm khó xác thực. Khi xảy ra vấn đề, việc truy tìm, xác minh đối tượng liên quan cũng vô cùng phức tạp.

Đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội và sàn TMĐT, việc xác định danh tính người bán và kiểm soát chất lượng sản phẩm là thách thức lớn. Chính sự thiếu minh bạch này đã tạo kẽ hở cho hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, hàng lậu len lỏi vào thị trường, gây rủi ro cho người tiêu dùng. Không dừng lại ở giao dịch trong nước, nhiều hoạt động mua bán còn diễn ra trên các nền tảng nước ngoài, vận hành theo hệ thống và quy định của doanh nghiệp quốc tế. Trong những trường hợp này, việc phát hiện và xử lý vi phạm càng khó khăn hơn.

Nhà báo Hoàng Vững- Tổng Biên tập Tạp chí Tiếp thị & Gia đình.

Ngay cả khi đã nhận diện được dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng vẫn gặp trở ngại lớn trong khâu xác minh, đặc biệt khi đối tượng liên quan không hợp tác. Đây chính là một trong những thách thức lớn nhất của hoạt động mua sắm trực tuyến hiện nay.

Cụ thể, ông Nguyễn Văn Luyện - đại diện Tập đoàn Hóa chất Việt Nam chia sẻ, trên các nền tảng số hiện nay đang xuất hiện rất nhiều sản phẩm kém chất lượng, khiến nguy cơ người tiêu dùng mua phải hàng không bảo đảm ngày càng cao.

Dù các sản phẩm của Tập đoàn chưa bị làm giả, làm nhái, nhưng thực trạng này vẫn gây ảnh hưởng nhất định đến thị trường và niềm tin của người tiêu dùng. Các sản phẩm nhái thường cạnh tranh bằng giá thành thấp, cách tiếp cận người tiêu dùng dễ dàng hơn trên môi trường số.

Đồng tình với ý kiến của ông Luyện, ông Nguyễn Viết Hồng - Chủ tịch Công ty Vina CHG cũng cho rằng, hàng giả không chỉ xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử mà còn len lỏi về vùng sâu, vùng xa, những khu vực có mức độ tiếp cận thông tin còn hạn chế, thậm chí được chào bán tại các sự kiện, hội chợ dưới nhiều hình thức khác nhau. Cuối cùng, đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp vẫn là người tiêu dùng.

“Nếu không có giải pháp đồng bộ, đặc biệt là không nâng cao được ý thức tẩy chay hàng giả thì việc kiểm soát sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Truy xuất nguồn gốc, định danh sản phẩm và minh bạch thông tin chính là chìa khóa để người tiêu dùng tự bảo vệ mình”- ông Hồng bày tỏ.

Hoàn thiện quy định pháp luật, tổ chức thực thi hiệu quả

Theo ông Trần Hữu Linh, để ngăn chặn hiệu quả tình trạng hàng giả trên môi trường thương mại điện tử, cần phải làm song song hai việc, đó là tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật, chế tài xử lý và quan trọng không kém là tổ chức thực thi các quy định đó như thế nào trong thực tế.

“Quy định có thể rất đầy đủ nhưng nếu không thực thi được thì hiệu quả sẽ không cao. Giao dịch trực tuyến có những đặc thù riêng, vì vậy hệ thống pháp lý cũng phải được điều chỉnh cho phù hợp”- ông Linh nhấn mạnh.

Ông Linh cho hay, thời gian qua, Bộ Công Thương đã tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để theo kịp sự phát triển của thương mại điện tử, tránh tình trạng chính sách luôn đi sau thực tiễn. Luật Thương mại điện tử đã đặt ra những quy định chặt chẽ hơn, trong đó yêu cầu các tổ chức, cá nhân bán hàng trên sàn thương mại điện tử phải được định danh rõ ràng để cơ quan chức năng có thể truy vết khi xảy ra vi phạm, đồng thời thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Bên cạnh đó, các chế tài xử phạt cũng đang tiếp tục được rà soát, hoàn thiện theo hướng đủ mạnh để răn đe.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở khâu thực thi pháp luật. Muốn xử lý hiệu quả sai phạm trên môi trường số, cơ quan quản lý phải có các công cụ hiện đại, phù hợp. Bộ Công Thương đang triển khai xây dựng các công cụ quản lý mới, trong đó quy định một số nhóm hàng hóa bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là các mặt hàng có rủi ro cao; với các nhóm hàng hóa khác thì khuyến khích thực hiện truy xuất.

“Từ ngày 1/1/2026, các quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ, theo hướng văn minh, minh bạch hơn. Điều này vừa giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm chính hãng, ngăn chặn gian lận về chất lượng, vừa góp phần đơn giản hóa công tác giám sát, kiểm tra của cơ quan chức năng. Cùng với đó, chúng tôi đang xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm đối với các hành vi vi phạm, gian lận trên môi trường thương mại điện tử, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra”- ông Linh cho biết thêm.

Ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho hay, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở khâu thực thi pháp luật.

Tuy nhiên, ông Linh cho rằng, yếu tố cốt lõi trong cuộc chiến chống gian lận thương mại và hàng giả vẫn là văn hóa và đạo đức kinh doanh. Thực tế cho thấy, vẫn tồn tại tình trạng người tiêu dùng biết rõ hàng hóa là giả, nhái nhưng vẫn chấp nhận mua. Khi người mua còn thỏa hiệp với hàng giả thì việc đấu tranh, ngăn chặn các hành vi vi phạm trên thị trường, đặc biệt là trên môi trường số sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Do đó, vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao nhận thức cho cả người bán lẫn người tiêu dùng. Việc khơi dậy tinh thần yêu chuộng hàng Việt, ưu tiên sử dụng sản phẩm nội địa có chất lượng là hết sức quan trọng. Ở nhiều quốc gia trong khu vực như Hàn Quốc, Thái Lan hay Lào, người dân có xu hướng ưu tiên sử dụng hàng hóa trong nước.

Việt Nam cũng triển khai nhiều chương trình vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, nhưng nếu người tiêu dùng vẫn dễ dàng thỏa hiệp với hàng giả, hàng kém chất lượng thì những nỗ lực này sẽ khó đạt được hiệu quả như mong muốn.

Khẳng định nhận thức vẫn là yếu tố then chốt để kiến tạo một môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững, đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - ông Nguyễn Văn Thành cho hay, thực tế cho thấy, không ít trường hợp người tiêu dùng biết rõ đó là hàng giả nhưng vì giá rẻ vẫn chấp nhận mua. Đây chính là thách thức lớn trong công tác chống hàng giả hiện nay, bởi vấn đề không chỉ nằm ở quản lý mà còn ở nhận thức và hành vi tiêu dùng.

Thời gian tới, Cục TMĐT và Kinh tế số sẽ ưu tiên đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên môi trường trực tuyến, nơi người tiêu dùng và người bán hàng đang hiện diện ngày càng đông. Việc ứng dụng chính các công nghệ số, nền tảng số để truyền thông, phổ biến pháp luật và nâng cao nhận thức xã hội được xem là giải pháp phù hợp và hiệu quả, góp phần đẩy lùi những hành vi vi phạm, xây dựng môi trường thương mại điện tử an toàn, minh bạch và bền vững.

Mới đây, Thủ tướng đã ban hành Nghị quyết 397/NQ-CP, phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ đến năm 2030. Một trong những mục tiêu quan trọng nhất là “quét sạch” gian lận thương mại, xây dựng thị trường minh bạch, an toàn.

Ông Trần Hữu Linh cho biết, hiện nay, các cơ quan chức năng đang khẩn trương xây dựng kế hoạch hành động để sớm đưa Nghị quyết vào thực tiễn. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục trình Chính phủ các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính, đồng thời hoàn thiện chính sách, pháp luật để tăng tính răn đe.

Trong giai đoạn cao điểm cuối năm và dịp Tết Nguyên đán sắp tới, lực lượng chức năng sẽ triển khai kế hoạch kiểm tra, kiểm soát trọng điểm tại các tuyến biên giới, địa bàn và các điểm kinh doanh có nguy cơ cao, tập trung vào các nhóm hàng hóa thiết yếu phục vụ nhu cầu tiêu dùng của người dân; nhằm tạo ra thị trường minh bạch, an toàn, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng; đồng thời tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho doanh nghiệp.

Lê Kim Liên