Xây dựng đô thị thông minh: Vẫn thiếu 'chuẩn'

Thiếu "chuẩn" cho đô thị thông minh

Năm 2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 950/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025 và định hướng đến năm 2030 (Đề án 950). Hiện cả nước đã có 41/63 tỉnh, thành phố triển khai xây dựng đề án phát triển đô thị thông minh.

Theo ông Lê Hoàng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng), việc phát triển đô thị thông minh là một trong những xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, thực tế vẫn chưa có khái niệm hay mẫu hình chung cho việc xây dựng đô thị thông minh. Việc tiếp cận đô thị thông minh tại Việt Nam còn nhiều thách thức, dù đã có chủ trương, định hướng như Đề án 950.

“Đô thị thông minh chúng ta nghe nhiều, thế giới cũng nói nhiều, nhưng đây vẫn là vấn đề mới của cả thế giới và Việt Nam. Chúng tôi đã học tập kinh nghiệm về đô thị thông minh của các nước, mỗi nước có cách tiếp cận đô thị thông minh khác nhau. Như Tokyo, New York, London, các thành phố đô thị thông minh của thế giới, đã qua quá trình đô thị hóa, đang ở quá trình tái thiết đô thị, chỉnh trang đô thị, tiềm lực kinh tế, trình độ hạ tầng của họ đã khác. Đó là vì sao chúng tôi đặt ra phát triển đô thị thông minh nhưng phù hợp với điều kiện Việt Nam”, ông Trung cho biết.

Ông Lê Hoàng Trung cũng cho biết, theo quy định của Hiến pháp và pháp luật có liên quan, đô thị ở Việt Nam được phân định thành nhiều loại: đô thị là thành phố trực thuộc trung ương, thành phố trực thuộc tỉnh, thị xã, thị trấn. Do đó việc phát triển đô thị hay phát triển đô thị thông minh phải tùy vào từng đô thị, từng cấp độ với nhu cầu, đặc điểm phát triển của từng địa phương mà có định hướng khác nhau.

Cách thức tiếp cận của các địa phương có thể không phải theo một mẫu hình chung mà tiếp cận theo điều kiện, trình độ phát triển của họ, có thể địa phương khó khăn phát triển bằng sáng kiến chứ không phải đầu tư về công nghệ. Công nghệ là một trong những công cụ giải quyết vấn đề, nhưng cuối cùng tất cả phải xoay quanh con người thông minh, xã hội thông minh, công nghệ hỗ trợ để giải quyết vấn đề đô thị.

Đánh giá về tiến trình xây dựng đô thị thông minh, Phó Cục trưởng Cục Phát triển đô thị cho rằng cơ bản trên thế giới không có đô thị nào thông minh toàn diện, mà chỉ có đô thị thông minh từng phần, từng đô thị chọn thách thức, giải pháp của họ, làm sao phát triển tiềm năng lợi thế.

“Các thành phố già cỗi như London, Tokyo muốn tái thiết đô thị thông minh nhằm đối mặt với dân số già, biến đổi khí hậu... Hay như Ấn Độ đặt ra mục tiêu 100 thành phố thông minh, có thành phố chỉ giải quyết 1 vấn đề, có thành phố giải quyết về rác thải, có thành phố xử lý không khí ô nhiễm... Vì vậy chúng ta không thể đặt mục tiêu đô thị thông minh theo hướng tổng hòa tất cả”, ông Trung chia sẻ.

Bên cạnh đó, ông Lê Hoàng Trung cũng khẳng định đô thị thông minh cũng có tính hai mặt tuy nhiên thực tế là mặt trái chưa được nhìn nhận một cách đúng mức. “Chúng ta đầu tư về công nghệ nhưng công nghệ có thể thay đổi, có thể mất nhiều kinh phí nếu lựa chọn sai công nghệ. Thứ hai, xây dựng đô thị thông minh cũng có nghĩa là phải xây dựng kho dữ liệu mà dữ liệu liên quan đến an ninh, an toàn, bảo mật. Nếu thu thập dữ liệu đầy đủ nhưng không có cơ chế, biện pháp kiểm soát, để thất thoát lộ lọt cực kỳ nguy hiểm khi phát triển đô thị thông minh...”.

Chia sẻ về thực trạng phát triển đô thị thông minh ở Việt Nam, ông Trung cho rằng đô thị thông minh là vấn đề mới và dù đã có chủ trương định hướng nhưng chưa có văn bản pháp luật, công cụ thể chế để quy định, hỗ trợ thúc đẩy các địa phương, nhà đầu tư phát triển đô thị thông minh.

“Qua theo dõi của chúng tôi, nhiều đô thị của chúng ta đang chạy theo phong trào, các tập đoàn trong và ngoài nước hỗ trợ lập đề án xong, nhưng không biết nguồn lực nào để phát triển, đề án có thể vẽ nhiều bức tranh, nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Với đô thị Việt Nam, chúng ta sẽ lựa chọn vấn đề ưu tiên, ví dụ Phú Quốc chọn du lịch thông minh, Bắc Ninh, Thừa Thiên Huế cũng làm tốt...

Khó khăn nữa là dữ liệu, nếu đô thị thông minh không có dữ liệu đầu vào để phân tích thì sẽ không có đô thị thông minh. Tuy nhiên, dữ liệu chúng ta thống kê theo hệ thống, theo chu kỳ, báo cáo, bị chậm so với quá trình hoạch định chính sách, thực hiện hỗ trợ ra quyết định... Chúng ta đang bắt đầu triển khai chuyển đổi số để xây dựng dữ liệu, nhưng hiện tại cách thức làm giàu kho dữ liệu đang thiếu hụt”, Phó Cục trưởng Cục Phát triển đô thị cho biết.

Cần hiểu đúng về đô thị thông minh

Đại biểu Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, trước hết phải hiểu đúng về đô thị thông minh thì mới có giải pháp, cách thức tiếp cận đúng. Đô thị thông minh không đơn thuần là đô thị áp dụng công nghệ, dựa trên nền tảng công nghệ. Bản chất của đô thị thông minh là phải có giải pháp quản trị thông minh để phục vụ người dân được tốt hơn, phải xác định được mục tiêu, cả về mặt tư duy.

Nói về mặt nguồn lực đầu tư, đại biểu Phan Đức Hiếu cho rằng, nếu áp dụng mô hình hợp tác công tư (PPP) cho phát triển đô thị thông minh chưa hẳn là "thông minh". Trong khi Nhà nước đang xã hội hóa các dịch vụ công thì vấn đề nào thể chế, vận hành thì Nhà nước làm, vấn đề nào về thực hiện, xây dựng mà cộng đồng, khu vực tư nhân có thể tham gia thì nên trao quyền. Khi có giải pháp thì mọi nguồn lực sẽ được tận dụng tốt hơn.

Ông Nguyễn Minh Đức, đại biểu HĐND thành phố Hà Nội, Ủy viên Ban Đô thị HĐND thành phố Hà Nội đồng tình với quan điểm này cho biết, để tiến tới một đô thị thông minh cần có ba trụ cột. Đầu tiên là thể chế, hai là hạ tầng công nghệ thông tin và thứ ba là con người.

Đô thị thông minh cần nhìn ở hai cái góc độ. Ở góc độ quản trị xã hội, là công cụ công nghệ thông tin để vận hành chính quyền đô thị. Về phía góc độ xã hội dân sinh, thì chính công cụ thông minh sẽ tạo ra một đô thị thông minh. Trong đó, có những công dân thông minh.

Quá trình phát triển đô thị thông minh tại TP.Hà Nội gắn bó chặt chẽ với chuyển đổi số. Hiện nay, Hà Nội có phần mềm tích hợp các dịch vụ của thành phố, từ đó định hướng quy hoạch phát triển đô thị, cấu trúc đô thị, phát triển hệ thống hạ tầng… trong thời gian tới.

Một số chuyên gia cho rằng, thực tiễn thế giới cho thấy không có đô thị nào thông minh toàn diện, chỉ có đô thị thông minh từng phần. Theo đó, từng địa phương chọn mô hình phát triển đô thị phù hợp, đồng thời đảm bảo sự đồng bộ, hợp lý, phù hợp với xu thế phát triển hiện đại.

Hiện nay, một số địa phương đã làm tốt việc triển khai xây dựng đề án phát triển đô thị thông minh dựa trên những điều kiện kinh tế - xã hội riêng biệt của từng tỉnh thành, từng vùng như Phú Quốc chọn du lịch thông minh, Thủ Dầu Một chọn quản lý đô thị bằng GIS.

Phong Lâm