Chứng nhận xuất xứ - ‘chìa khóa vàng’ giúp doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế quan

Sự khác biệt về thuế quan nhờ chứng nhận xuất xứ mang lại lợi thế lớn cho doanh nghiệp khi xuất khẩu hàng hóa. (Ảnh minh họa)

Doanh nghiệp được hưởng ưu đãi thuế quan lớn

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng minh bạch và cạnh tranh gay gắt, truy xuất nguồn gốc hàng hóa đã trở thành yếu tố then chốt, không chỉ đảm bảo chất lượng và uy tín sản phẩm mà còn là “giấy thông hành” để hàng hóa Việt Nam chinh phục các thị trường xuất khẩu khó tính.

Chia sẻ với báo chí, bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hoá, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương thông tin, Việt Nam hiện tham gia 19 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó 17 FTA đã và đang thực thi. Bộ Công Thương đang chuẩn bị khởi động đàm phán thêm 2 FTA.

Cùng với hệ thống FTA lớn, hàng hoá Việt Nam có cơ hội lớn thâm nhập các thị trường trên thế giới. Những ưu đãi về thuế quan qua các FTA là hậu thuẫn lớn cho hàng hoá Việt chiếm ưu thế cạnh tranh trên thị trường. Để tận dụng tốt các FTA điều kiện tiên quyết là doanh nghiệp phải đáp ứng quy định, trong đó có vấn đề truy xuất nguồn gốc.

Phân tích cụ thể, bà Bình cho biết, công tác quản lý hàng hóa hiện chia thành hai mảng: Lưu thông trong nước và xuất nhập khẩu. Với hàng hóa trong nước, trọng tâm là định danh và truy xuất nguồn gốc. Hàng hóa xuất khẩu yêu cầu bắt buộc là xác định xuất xứ. Dù khác biệt, hai mảng này được phối hợp nhịp nhàng để vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa đáp ứng cam kết quốc tế.

Xuất xứ hàng hóa chính là “tấm hộ chiếu” để sản phẩm Việt Nam bước vào các thị trường xuất khẩu và tận dụng ưu đãi thuế quan. Giống như công dân có hộ chiếu và visa khi đi nước ngoài, hàng hóa muốn được hưởng ưu đãi cũng phải có giấy chứng nhận xuất xứ hợp lệ.

Thực tế cho thấy sự khác biệt về thuế quan nhờ chứng nhận xuất xứ mang lại lợi thế rất lớn. “Gạo Việt Nam xuất khẩu sang EU nếu không có giấy chứng nhận xuất xứ, phải chịu thuế 175 Euro/tấn; nhưng nếu có giấy chứng nhận hợp lệ, thuế suất giảm xuống 0%. Điều này giúp doanh nghiệp Việt tăng sức cạnh tranh trên thị trường”, đại diện Cục Xuất nhập khẩu ví dụ.

Cần tuân thủ nghiêm quy định về xuất xứ

Về hệ thống pháp lý trong lĩnh vực truy xuất nguồn gốc, bà Trần Thanh Bình cho biết thêm, Nghị định 31/2018/NĐ-CP quy định chi tiết Luật Quản lý ngoại thương về xuất xứ hàng hoá đã điều chỉnh vấn đề xuất xứ hàng hóa. Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương ban hành hơn 40 thông tư quy định quy tắc xuất xứ hàng hoá trong các điều ước quốc tế của Việt Nam. Mỗi FTA có cam kết riêng, nên phải có hướng dẫn cụ thể để doanh nghiệp thuận tiện trong việc xin giấy chứng nhận xuất xứ.

Một ví dụ nữa được bà Trần Thanh Bình nêu, khi xuất khẩu sang Hàn Quốc, doanh nghiệp có thể xin giấy chứng nhận theo mẫu C/O VK (Hiệp định thương mại tự do song phương Việt Nam - Hàn Quốc) hoặc mẫu C/O AK (Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc). Việc tồn tại nhiều lựa chọn giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa ưu đãi thuế quan.

Đáng chú ý, từ ngày 1/5/2025, thẩm quyền cấp giấy chứng nhận xuất xứ đã được phân cấp cho 34 UBND cấp tỉnh bên cạnh Bộ Công Thương. Doanh nghiệp có thể chủ động xin giấy tại địa phương thay vì phải ra các trung tâm lớn. Đây là bước cải cách quan trọng, giúp giảm chi phí hành chính và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Một điều rất quan trọng trong truy xuất nguồn gốc hàng hoá là công tác xác minh, bà Trần Thanh Bình nhấn mạnh, xuất khẩu bền vững chỉ có được khi doanh nghiệp kê khai minh bạch và đầy đủ thông tin. Hồ sơ không chỉ xác minh trên giấy tờ mà còn kiểm tra trực tiếp tại cơ sở sản xuất. Nếu doanh nghiệp minh bạch ngay từ đầu, việc xác minh sẽ thuận lợi và uy tín sản phẩm Việt được củng cố.

Tuy nhiên, tình trạng gian lận xuất xứ vẫn còn diễn ra dưới nhiều hình thức như sử dụng chứng từ giả để xin cấo C/O, làm giả C/O, đưa hàng hoá giả mạo xuất xứ vào lãnh thổ Việt Nam hoặc gia công đơn giản để lấy xuất xứ Việt Nam. “Những hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn ảnh hưởng đến uy tín hàng hóa Việt trên thị trường quốc tế”, đại diện Cục Xuất nhập khẩu cảnh báo.

Từ thực tiễn đó, bà Trần Thanh Bình khuyến nghị, doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm quy định về xuất xứ. Bởi lẽ, nếu chỉ vì lợi ích trước mắt mà làm giả hồ sơ, rủi ro sẽ rất lớn vì cơ quan quản lý nước nhập khẩu có quyền kiểm tra và truy thu thuế trong nhiều năm. Ngược lại, nếu minh bạch và đúng quy định, doanh nghiệp sẽ được hưởng ưu đãi thuế quan lâu dài, yên tâm sản xuất, kinh doanh và phát triển bền vững.

Ngoài ra, doanh nghiệp cần tìm hiểu, tận dụng FTA để mở rộng thị trường xuất khẩu; có phương án dự phòng, khắc phục rủi ro, biến động thị trường; sẵn sàng với các biện pháp bảo hộ và các vụ kiện phòng vệ thương mại.

Thanh Tùng