Chuyên gia hướng dẫn các nguyên tắc vàng khi dùng bếp gas, phòng cháy nổ và ô nhiễm

Bếp gas vẫn là “trái tim” của nhiều căn bếp Việt nhờ ưu điểm tiện lợi, dễ điều chỉnh lửa, giá thành phải chăng. Tuy nhiên, không ít vụ cháy nổ thời gian qua có nguyên nhân từ việc người dùng chủ quan trong lắp đặt, vận hành, hoặc sử dụng bếp gas không đúng cách. Các chuyên gia cho rằng để an toàn, cần nắm rõ một số nguyên tắc “vàng” từ khâu lắp đặt đến nấu nướng.

Theo khuyến cáo của các chuyên gia tại Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS) — đơn vị trực thuộc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, bếp gas nên đặt cách tường tối thiểu 15cm, cách trần ít nhất 1m để tản nhiệt. Bình gas phải đặt nơi thoáng, tránh ánh nắng hoặc nguồn nhiệt trực tiếp. Ống dẫn gas nên là loại cao su lưu hóa đường kính 0,9–1,2 cm, cố định chắc hai đầu bằng kẹp chuyên dụng. Người tiêu dùng không nên tiết kiệm mua bếp kém chất lượng mà cần chọn sản phẩm có hệ thống tự ngắt khi nước tràn để tăng an toàn.

Một lỗi phổ biến nhiều người tiêu dùng mắc đó là tắt bếp trước rồi mới khóa van bình gas. Khi đó lượng khí trong ống vẫn còn, nếu rò rỉ gặp tia lửa có thể gây cháy. Chuyên gia khuyến cáo nên khóa van bình gas trước, chờ lửa cháy hết trong ống rồi mới tắt bếp. Sau khi nấu xong, nhớ vặn nút đánh lửa về OFF và kiểm tra toàn bộ hệ thống trước khi rời nhà hay đi ngủ. Bình gas nên đặt cách bếp 1–1,5 m, không đặt ngay dưới bếp; cửa tủ nơi đặt bình gas phải mở để dễ quan sát. Dây dẫn gas sau 3–5 năm sử dụng cần thay mới vì dễ hao mòn hoặc bị chuột gặm.

Sử dụng bếp gas an toàn để tránh ô nhiễm, cháy nổ. Ảnh minh họa

Khí gas không màu, không mùi nên được pha phụ gia để phát hiện rò rỉ. Khi ngửi thấy mùi gas, không được bật đèn, quạt hay điện thoại; cần khóa ngay van gas, mở cửa cho thông gió và gọi kỹ thuật. Người dùng có thể kiểm tra rò rỉ bằng cách bôi nước xà phòng loãng lên các mối nối, nếu thấy bong bóng nổi tức có khí thoát ra. Ngoài ra, nên tránh để giấy, vải, chai nhựa, thuốc diệt côn trùng gần bếp và tránh gió thổi trực tiếp vào bếp vì dễ làm tắt lửa khi gas vẫn phun ra.

Liên quan cách sử dụng họng bếp, nhiều chuyên gia trong nước lý giải, họng phải của đa số bếp được thiết kế cho ngọn lửa mạnh hơn, thích hợp xào chiên; còn họng trái lửa nhỏ hơn, phù hợp hầm nấu. Nếu xào ở họng trái, tay cầm chảo dễ vướng và bị bỏng. Tuy nhiên, đây không phải nguyên tắc cứng nhắc, người thuận tay trái hoặc bếp có thiết kế khác vẫn có thể điều chỉnh cho phù hợp.

Để vận hành an toàn, quy trình bật tắt bình gas chuẩn cần thực hiện như sau: mở khóa van bình, rồi van điều áp, bật lửa; khi dừng dùng, khóa van bình trước, chờ lửa cháy hết rồi tắt bếp. Nếu khóa van mà bếp vẫn cháy, có thể van bị hở, cần giữ nguyên hiện trường và gọi kỹ thuật kiểm tra. PV Gas nhấn mạnh: không nên rời bếp khi đang nấu và không dùng sản phẩm gas trôi nổi.

Thay ống dẫn gas định kỳ; lắp đặt bếp đúng tiêu chuẩn; sử dụng bếp có chứng nhận chất lượng. Đặc biệt, cần nắm rõ lý do họng bếp trái phù hợp hầm, họng phải cho xào để tránh bị bỏng và tăng hiệu quả nấu nướng.

Công nghệ bếp gas ngày càng hiện đại, song yếu tố con người vẫn quyết định an toàn. Thói quen bật tắt van gas đúng thứ tự, bố trí bếp và bình gas chuẩn, kiểm tra rò rỉ định kỳ, lựa chọn sản phẩm uy tín… sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cháy nổ. Những nguyên tắc này, nếu được áp dụng rộng rãi, không chỉ bảo vệ chính gia đình bạn mà còn góp phần bảo đảm an toàn cho cộng đồng.

Liên quan đến việc sử dụng bếp gas, giáo sư Rob Jackson, chuyên gia về biến đổi khí hậu và sức khỏe tại Đại học Stanford, từng nhấn mạnh trong bài phỏng vấn rằng, khi bật bếp gas, không khí trong nhà có thể bị nhiễm các hợp chất NOₓ, benzene, và lượng rò rỉ methane biến thành nguồn ô nhiễm tiềm ẩn. Việc nấu chậm lửa nhỏ có thể tạo ra nồng độ ô nhiễm cao hơn nấu nhanh lửa lớn. Nấu càng lâu, ô nhiễm càng nhiều nên khi sử dụng bếp gas mọi người nên mở cửa sổ hoặc bật hút mùi mạnh. Với những món cần ninh nhiều giờ, dùng nồi điện thay bếp gas sẽ hạn chế giải phóng benzene và các khí độc khác, vừa an toàn vừa giữ hương vị món ăn.

Ông Jackson cho rằng “hộ chiếu số sản phẩm” trong chuỗi cung ứng năng lượng, khi áp dụng tiến tới việc điện hóa nhà bếp, cũng là một hướng đi quan trọng để giảm chất ô nhiễm trong môi trường sống.

Sự kết hợp giữa các khuyến cáo kỹ thuật trong nước và góc nhìn quốc tế từ Rob Jackson tạo nên bức tranh toàn cảnh hơn về việc sử dụng bếp gas an toàn không chỉ là vấn đề kỹ thuật trong nhà bếp, mà còn liên quan tới sức khỏe môi trường, ô nhiễm trong nhà và trách nhiệm đối với biến đổi khí hậu.

Vân Thảo (T/h)