Thận trọng khi cho trẻ nhỏ uống sữa hạt thay thế sữa công thức

Gần đây nhiều mẹ thường chia sẻ lợi ích của sữa hạt. Có người còn khoe nuôi con hoàn toàn bằng sữa hạt chứ không cho uống sữa bột, sữa tươi vì sợ dư lượng hóa chất trong sữa bò. Nhiều mẹ khẳng định dùng sữa hạt giúp bé tăng cân, lại lành mạnh vì nguồn gốc thực vật nên bé dưới 1 tuổi mà mẹ ít sữa thì bổ sung sữa hạt cũng được luôn.

Tuy nhiên, các mẹ không nên lạm dụng sữa hạt vì suy cho cùng, sữa hạt làm từ các loại hạt, ngũ cốc nên việc uống sữa hạt không khác gì đang ăn loại hạt/ngũ cốc đó. Vì thế trong sữa hạt không thể có nhiều chất như sữa bò, sữa dê nên nếu lạm dụng sẽ gây ra tác hại cho sức khỏe trẻ nhỏ.

Sai lầm khi cho trẻ nhỏ ăn sữa hạt 

Chuyên gia dinh dưỡng Marina Chaparro đang làm việc tại bệnh viện nhi ở Miami (Mỹ) cho biết, bệnh viện đã tiếp nhận một trẻ sơ sinh nhập viện trong tình trạng nôn mửa, sút cân. Em bé bị nhiễm toan ceton do đái tháo đường. Khi cơ thể không đủ insulin, nó sẽ phân hủy axit béo để tạo năng lượng, giải phóng các ceton có tính axit. Những axit này tích tụ trong máu rất nguy hiểm vì có thể gây hôn mê hoặc tử vong do tiểu đường.

Ban đầu, bà Chaparro và các đồng nghiệp tại khoa nội tiết trẻ em nghĩ rằng em bé mắc tiểu đường loại 1 - thủ phạm phổ biến của tình trạng nhiễm toan ceton. Nhưng sau một loạt xét nghiệm, họ nhận thấy tình trạng em bé mắc phải không do tiểu đường mà do đói. Mẹ cho bé theo chế độ ăn sữa hạnh nhân. Có thể, người mẹ đã nghe theo những lời khuyên y tế vô căn cứ trên các trang mạng.

Người mẹ nghĩ sữa hạnh nhân tốt cho con nên mới làm như vậy. May mắn, sức khỏe em bé đã ổn định lại và được xuất viện sau vài ngày. Em được cho dùng sữa công thức phù hợp, mẹ em cũng đã được bác sĩ nhắc nhở về vấn đề này.

Cha mẹ nên cân nhắc kỹ khi cho con uống sữa hạt thay thế sữa công thức. Ảnh minh họa

Câu chuyện của em bé này đã khiến chuyên gia dinh dưỡng Marina Chaparro ám ảnh trong nhiều năm vì nó cho thấy sự nguy hiểm của những thông tin y tế sai lệch. Những năm gần đây, loại thông tin này bắt đầu xuất hiện và phổ biến trên mạng.

Liên quan tới sữa hạt, trước đó một dự án của Trung tâm Nghiên cứu về ăn uống lành mạnh mang tên "Healthy Drinks, Health Kids" (tạm dịch: Thức uống lành mạnh, Trẻ em mạnh khỏe) thuộc chương trình quốc gia của Quỹ Robert Wood Johnson ở Mỹ, đã công bố một loạt khuyến nghị mới về những gì trẻ em nên uống trong những năm đầu đời. Các hướng dẫn này đã được thông qua bởi sự đồng thuận của bốn tổ chức: Học viện Dinh dưỡng Mỹ, Học viện Nha khoa Mỹ, Học viện Nhi khoa Mỹ và Hiệp hội Tim mạch Mỹ.

Theo khuyến nghị của các chuyên gia, trẻ em dưới 5 tuổi không nên uống sữa có nguồn gốc thực vật làm từ gạo, dừa, yến mạch... hoặc các loại sữa hạt khác vì nó thiếu chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển, chẳng hạn như vitamin D và canxi. Chỉ duy nhất sữa đậu nành đã bổ sung dưỡng chất được các nhà nghiên cứu chọn là loại sữa có nguồn gốc thực vật duy nhất có thể thay thế cho sữa bò.

Thực tế, nhóm có nguồn gốc từ hạt như sữa hạnh nhân, sữa hạt óc chó, sữa dừa… thường không có đủ lượng vitamin B12 và khoáng chất. Do đó, không thích hợp để thay thế sữa chính cho trẻ từ 1-2 tuổi; chỉ nên góp phần để thay đổi khẩu vị. Nếu mẹ muốn cho bé uống sữa hạt thì cần đa dạng hóa và bổ sung thêm lượng đạm từ động vật như cá, tôm, trứng, thịt trong khẩu phần ăn hằng ngày của bé.

Nhóm thứ hai là các loại sữa có nguồn gốc ngũ cốc như sữa yến mạch. Ngoài hàm lượng đạm và năng lượng thấp, loại này nếu làm thủ công tại nhà sẽ thiếu vitamin D, canxi, riboflavin và vitamin B12. Các loại làm sẵn thì có thể có bổ sung những chất trên. Riêng sữa yến mạch có thể được sử dụng như sữa chính cho bé trên 2 tuổi. Đây cũng là loại sữa chuyên dùng thay thế cho trẻ bị dị ứng sữa bò nhưng phải có chỉ định và chẩn đoán từ bác sĩ dinh dưỡng, để bác sĩ cân đối thực đơn cho trẻ.

Các mẹ có thể cho con uống sữa hạt từ lúc 6 tháng tuổi trở lên. Ban đầu nên chọn sữa làm từ hạt sen hoặc sữa yến mạch vì vị ít nồng, khá dễ uống. Nhìn chung, sữa bò, sữa dê, sữa công thức... về cơ bản vẫn cung cấp đủ dinh dưỡng, canxi, tốt cho phát triển thể chất của trẻ hơn. Nên các mẹ cần hết sức cân nhắc nếu định thay thế các loại sữa đó bằng sữa hạt cho con.

Sữa hạt không thể thay thế sữa công thức

Theo Viện Hàn lâm Nhi khoa Mỹ, sữa hạt không phải sự thay thế an toàn cho sữa bột trẻ em, dù nó có thể tích hợp vào hầu hết chế độ ăn của trẻ mới biết đi. Một điều cần lưu ý là sữa hạt không đủ dinh dưỡng để thay thế sữa mẹ hoặc sữa công thức cho trẻ dưới một tuổi. Sữa bò hoặc các sản phẩm thay thế sữa cũng vậy.

Bà Chaparro cũng nêu rằng, sữa công thức dành cho trẻ em rất khó để "chế lại" và khó có được sự cân bằng dinh dưỡng. Các nhà khoa học thực phẩm đã phải nghiên cứu trong nhiều năm mới tìm ra sản phẩm sữa công thức phù hợp cho trẻ. Chưa kể, việc tự chế lại sữa cũng gây nguy cơ nhiễm khuẩn và nhiễm chéo.

Các bác sĩ nói thêm việc pha loãng sữa công thức cũng gây nguy hiểm. Gần đây, nhiều bà mẹ đã tìm đến các cách nấu sữa công thức tự chế trên mạng do tình trạng thiếu hụt sữa công thức trong năm qua. Bác sĩ Owais Durrani - làm việc tại một phòng cấp cứu ở Texas cho biết trước đây ông từng nói về những hậu quả của việc pha loãng sữa công thức mà ông đã tận mắt chứng kiến. Hậu quả điển hình là hôn mê và co giật.

Không ít cha mẹ pha loãng sữa công thức để tiết kiệm sữa, nhưng điều đó làm mất cân bằng điện giải, khiến trẻ thiếu hụt natri. Điều đó cũng khiến thể tích máu của các bé giảm, gây ra tình trạng huyết áp thấp, lượng oxy lưu thông thấp và gây nguy hiểm tính mạng.

Bác sĩ Durrani lý giải về cơ bản, sữa công thức cũng giống như thuốc kê đơn, được quy định chặt chẽ các thành phần để đảm bảo thận, gan, chất điện giải của trẻ phát triển và những bộ phận khác đều ở trạng thái cân bằng tốt. "Người trưởng thành có thể ở ngoài nắng trong 12 giờ và không bị mất nước nhưng trẻ sơ sinh lại không khỏe được như vậy. Từng chất điện giải, từng thành phần, khoáng chất trong sữa công thức đều rất quan trọng với các bé", bác sĩ Durrani nói. Trước tình trạng thiếu hụt sữa công thức, bác sĩ Durrani khuyến nghị cha mẹ nên chuyển sang các loại sữa có sẵn khác. Nếu được cha mẹ nên tham khảo bác sĩ nhi khoa hoặc bệnh viện địa phương để lấy các mẫu sữa công thức.

An Dương (T/h)