Công nghiệp hỗ trợ: ‘Nền móng’ cho công nghiệp hiện đại

Dư địa thu hút FDI còn rất lớn

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, ngành công nghiệp hỗ trợ đóng vai trò là nền tảng quan trọng trong việc phát triển kinh tế bền vững, đồng thời giảm thiểu tác động bất lợi từ biến động bên ngoài. Công nghiệp hỗ trợ không chỉ cung cấp nguyên liệu đầu vào cho nhiều ngành công nghiệp khác, mà còn tạo ra giá trị gia tăng, nâng cao sức cạnh tranh của các sản phẩm công nghiệp chính, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Công nghiệp hỗ trợ đóng vai trò "xương sống" của nền kinh tế. (Ảnh minh họa)

Ông Phạm Văn Quân - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công thương cho biết, trong 9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt con số kỷ lục 681 tỷ USD, bao gồm xuất khẩu đạt 349 tỷ USD, nhập khẩu đạt 332 tỷ USD, xuất siêu 17 tỷ USD. “Tuy nhiên, trong niềm vui đó chúng ta cũng cần nhìn nhận thực tế rằng, đối với phần nhập khẩu có đến 94% dành cho nguyên liệu, phụ tùng, linh kiện. Đây là những thứ chúng ta hoàn toàn có thể chủ động sản xuất nhờ phát triển công nghiệp nền tảng và công nghiệp hỗ trợ”, ông Quân nói.

Về việc thu hút đầu tư FDI đối với ngành công nghiệp hỗ trợ, ông Quân khẳng định dư địa phát triển còn rất lớn, tuy nhiên nguồn vốn FDI đầu tư cho công nghiệp hỗ trợ còn hạn chế. Thống kê của Cục Công nghiệp cho thấy, từ năm 2020 đến nay, tổng mức đầu tư của doanh nghiệp FDI vào công nghiệp hỗ trợ chỉ khoảng trên 20 tỷ USD, trong khi đầu tư của các doanh nghiệp trong nước với công nghiệp hỗ trợ đạt khoảng 5-6 tỷ USD.

Có rất nhiều vấn đề liên quan, nhưng theo ông Quân, điểm mấu chốt chính là đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ đòi hỏi nguồn vốn lớn và công nghệ, đây cũng là điểm yếu mà doanh nghiệp trong nước đang gặp phải. Về mặt khách quan, các doanh nghiệp FDI vẫn chưa thật sự khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng, họ vẫn muốn kéo các doanh nghiệp của họ sang để tham gia vào chuỗi cung ứng bởi thực chất họ đã quen làm việc với nhau về quy trình, công nghệ,… bắt nhịp sẽ nhanh hơn. Hơn nữa, việc tiếp cận khoa học công nghệ, chuẩn tác phong công nghiệp của nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn hơi chậm để có thể tham gia vào chuỗi.

Ưu tiên tập trung 5 lĩnh vực chính

Chia sẻ với báo chí, ông Chu Việt Cường - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp (Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương) cho biết, ngày 19/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị định số 205 sửa đổi, bổ sung Nghị định 111/2015 về phát triển công nghiệp hỗ trợ. Đây là bước đi quan trọng nhằm tháo gỡ vướng mắc tồn tại suốt gần một thập kỷ qua, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tiếp cận các chính sách hỗ trợ.

Một trong những trọng tâm của chính sách mới là phát triển hệ thống trung tâm hỗ trợ công nghiệp ở cả cấp vùng và cấp địa phương. Hiện nay đã có hai trung tâm vùng được thành lập: Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp phía Bắc (IDC) và Trung tâm phía Nam. Trong thời gian tới, các địa phương cũng sẽ thành lập trung tâm tương tự, hoạt động dưới sự quản lý của các Sở Công Thương. Các trung tâm này có vai trò đào tạo, tư vấn chuyển giao công nghệ, hỗ trợ kiểm định - thử nghiệm sản phẩm, từ đó nâng cao năng lực cho doanh nghiệp địa phương.

Ngoài ra, Cục Công nghiệp cũng thường xuyên phối hợp các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, Toyota… để lựa chọn doanh nghiệp tiềm năng trong nước, hỗ trợ họ cải tiến sản xuất và đủ điều kiện trở thành nhà cung cấp cấp 2, thậm chí cấp 1 cho các tập đoàn này. Đặc biệt, theo Nghị định 205 Nhà nước sẽ hỗ trợ tối đa đến 70% chi phí cho các hoạt động chuyển giao công nghệ, đây là động lực quan trọng để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư đổi mới.

Về định hướng chiến lược, ông Chu Việt Cường cho biết Cục Công nghiệp lựa chọn một số ngành công nghiệp hỗ trợ trọng tâm để đầu tư có chiều sâu, tránh tình trạng dàn trải nguồn lực. Cụ thể, ưu tiên tập trung vào 5 lĩnh vực chính như cơ khí chế tạo, ô tô, điện - điện tử và bán dẫn, dệt may - da giày và vật liệu cơ bản.

Với ngành cơ khí, trọng tâm là sản xuất linh kiện, phụ kiện phục vụ các ngành sản xuất lớn trong nước. Ngành ô tô cũng được xem là thị trường tiềm năng khi tỉ lệ nội địa hóa mới đạt 15-20%, trong khi mục tiêu đến năm 2030 là 30-40%. Việc kêu gọi FDI vào các công đoạn có hàm lượng công nghệ cao như sản xuất khung xe, hộp số, bộ điều khiển… đang là ưu tiên lớn.

Ngành điện - điện tử và bán dẫn hiện đang dẫn đầu về thu hút FDI, đóng góp hơn 30% giá trị xuất khẩu công nghiệp chế biến - chế tạo. Việt Nam đang hình thành các cụm công nghiệp chuyên biệt tại Bắc Ninh, Hải Phòng, TPHCM, đồng thời phối hợp với các tập đoàn như Samsung, Intel, LG để đào tạo đội ngũ kỹ sư chuyên về thiết kế, gia công vi mạch điện tử.

Với dệt may - da giày, ông Cường cho biết do phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu, định hướng phát triển là thúc đẩy sản xuất các loại sợi kỹ thuật, da nhân tạo, đế giày sinh học… nhằm giảm nhập khẩu, tăng giá trị nội địa. Trong khi đó, ngành vật liệu cơ bản được xác định là nút thắt then chốt. Theo đó, sẽ đầu tư mạnh vào sản xuất hợp kim nhôm, nhựa kỹ thuật, cao su kỹ thuật, vật liệu phục vụ pin xe điện, linh kiện 5G…

Thanh Tùng