Doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn vượt qua rào cản thị trường khó tính

Thách thức từ “hóa chất vĩnh cửu” và dầu khoáng

Hoa Kỳ và EU hiện là hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu sang EU trong 8 tháng năm 2025 đạt hơn 34 tỷ USD, sang Mỹ đạt trên 70 tỷ USD. Tuy nhiên, cùng với quy mô, các rào cản kỹ thuật ngày càng khắt khe, trong đó PFAS và dầu khoáng là những yêu cầu nổi bật.

PFAS, hay còn gọi là “hóa chất vĩnh cửu”, có khả năng tích tụ sinh học và khó phân hủy, trở thành mối đe dọa với sức khỏe và môi trường. Cơ quan chức năng Mỹ cho biết tới 98% dân số nước này đã có PFAS trong máu, còn tại châu Âu, nhiều nghiên cứu cho thấy hóa chất này xuất hiện trong hơn 80% mẫu nước uống, vượt xa ngưỡng khuyến nghị. Vì vậy, cả Mỹ và EU đều đưa ra quy định nghiêm ngặt về việc cấm hoặc hạn chế PFAS, đặc biệt trong dệt may, bao bì tiếp xúc thực phẩm và mỹ phẩm.

Doanh nghiệp cần vượt qua rào cản hóa hất để chinh phục thị trường khó tính. Ảnh minh họa

Ông Nguyễn Quốc Dũng - Giám đốc Kỹ thuật Công ty Eurofins CPT Việt Nam cho biết thử nghiệm PFAS phức tạp và tốn kém do nhóm này có hơn 12.000 chất. Giải pháp hiện nay là phân tích chỉ số Flo (F) để xác định sự hiện diện của PFAS một cách chính xác và tiết kiệm. Tuy nhiên, nguy cơ nhiễm chéo trong sản xuất, khi doanh nghiệp dùng chung máy móc như bể ngâm nhuộm, máy căng định hình, vẫn khiến nhiều lô hàng “không dùng PFAS” bị phát hiện tồn dư. Để kiểm soát, doanh nghiệp buộc phải đầu tư chuyên dụng hóa dây chuyền, thiết lập khu vực sản xuất riêng biệt, đồng thời tuân thủ quy trình vệ sinh nghiêm ngặt. Đây không chỉ là biện pháp tuân thủ mà còn là cách bảo vệ uy tín thương hiệu khi thâm nhập các thị trường quốc tế khó tính.

Với dầu khoáng, đặc biệt là MOAH (hydrocarbon thơm), nguy cơ gây ung thư và ảnh hưởng gen con người đã được cảnh báo rộng rãi. Ông Trần Phương Huy - Trưởng phòng Thí nghiệm Eurofins Sắc Ký Hải Đăng, phân tích ô nhiễm dầu khoáng có thể đến từ mọi khâu sản xuất, từ môi trường, thu hoạch đến bao gói. Đáng lo ngại, bao bì từ giấy tái chế, mực in, keo dán, sáp phủ lại là nguồn gây nhiễm chính.

EU dự kiến áp dụng quy định mới về giới hạn MOAH trong thực phẩm từ năm 2027, trong khi Pháp đã cấm dầu khoáng trong bao bì từ 2022 và siết chặt mực in từ 2025. Ở Mỹ, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cũng ban hành giới hạn riêng cho nhiều nhóm thực phẩm. Điều đó buộc doanh nghiệp phải trang bị hệ thống phân tích hiện đại, như On-line LC-GC-FID đạt chuẩn ISO 17025, để kiểm soát MOSH và MOAH, đồng thời chú ý vật chứa mẫu kiểm tra nhằm đảm bảo độ chính xác.

Giải pháp để vượt rào cản và củng cố thị phần

Tại hội thảo “Cập nhật quy định về tiêu chuẩn kiểm soát PFAS, Mineral Oil đối với các sản phẩm xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ và EU” mới được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh, các chuyên gia cho rằng, PFAS và dầu khoáng là hai rào cản “vô hình” nhưng cực kỳ quyết định với doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Nếu không đáp ứng kịp, rủi ro không chỉ là bị trả hàng, thu hồi sản phẩm, mà còn đánh mất uy tín thương hiệu. Ông Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh, chỉ một lô hàng không đạt chuẩn cũng có thể khiến doanh nghiệp đánh mất cả thị trường, trong khi ngược lại, chứng minh được sản phẩm “sạch” sẽ giúp mở rộng thị phần và xây dựng niềm tin bền vững.

Để vượt qua thách thức, trước hết doanh nghiệp cần chuyển đổi tư duy, coi việc đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế là điều kiện sống còn. Về PFAS, cần chuyên dụng hóa dây chuyền sản xuất, đầu tư cơ sở vật chất riêng, áp dụng quy trình làm sạch để loại bỏ nguy cơ lây nhiễm chéo. Bên cạnh đó, phải thường xuyên cập nhật kiến thức, nắm rõ các quy định mới ở Mỹ, EU để chủ động ứng phó. Về dầu khoáng, doanh nghiệp cần áp dụng các hệ thống phân tích đạt chuẩn quốc tế, đồng thời hạn chế bao bì giấy tái chế hoặc chứa mực in, keo dán dễ gây nhiễm, thay thế bằng vật liệu an toàn hơn. Khi gửi mẫu đi kiểm tra, nên ưu tiên sử dụng vật chứa thủy tinh hoặc nhôm để đảm bảo độ chính xác.

Ở tầm chính sách, tình hình cũng đặt ra yêu cầu cao hơn cho EU và Mỹ. Theo tờ Politico ngày 3/6/2025, ngành hóa chất đóng vai trò quan trọng với kinh tế châu Âu, nhưng nhiều hóa chất độc hại, trong đó có PFAS, vẫn lưu hành rộng rãi. Luật Đăng ký, Đánh giá, Cấp phép và Hạn chế Hóa chất (REACH) được EU ban hành từ năm 2007 nhằm kiểm soát hóa chất độc hại, song hiện đối diện nguy cơ bị suy yếu bởi các đề xuất sửa đổi nới lỏng. Nhiều chuyên gia cảnh báo cách tiếp cận này có thể làm giảm hiệu quả giám sát, gây phân mảnh thị trường nội khối và đi ngược Chiến lược Hóa chất vì Phát triển Bền vững của EU. Chính Ủy ban châu Âu ước tính chi phí xử lý ô nhiễm PFAS có thể lên tới 5–100 tỷ euro mỗi năm, phản ánh mức độ nghiêm trọng của vấn đề nếu thiếu biện pháp kịp thời.

Nhìn từ thực tiễn, doanh nghiệp Việt Nam cần coi rào cản hóa chất không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để nâng tầm sản phẩm. Đáp ứng được chuẩn mực cao nhất về an toàn hóa chất đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đủ năng lực cạnh tranh ở mọi thị trường toàn cầu. Đây là hướng đi vừa bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, vừa mở rộng cánh cửa hội nhập bền vững, đưa hàng Việt tiến xa hơn trên bản đồ thương mại quốc tế.

Duy Trinh