Áp dụng tiêu chuẩn ISO 50001: Hiệu quả trước mắt và lâu dài cho doanh nghiệp

ISO 50001 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý năng lượng do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) ban hành ngày 15/6/2011. Bằng việc đưa ra các yêu cầu cần có đối với một hệ thống quản lý năng lượng, ISO 50001 là công cụ đắc lực cho mọi tổ chức, doanh nghiệp trong việc thiết lập, áp dụng và duy trì hệ thống quản lý năng lượng nhằm nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng. Đồng thời tạo cơ sở cho việc tự đánh giá, tự công bố sự phù hợp, hoặc đánh giá và cấp chứng nhận về việc đáp ứng các chuẩn mực quản lý năng lượng bởi tổ chức chứng nhận.

ISO 50001 được phát triển dựa trên mô hình hệ thống quản lý cải tiến liên tục. Mô hình này đã được sử dụng cho các tiêu chuẩn nổi tiếng khác như ISO 9001 hoặc ISO 14001. Điều này giúp các tổ chức dễ dàng tích hợp quản lý năng lượng vào nỗ lực chung của họ để cải thiện chất lượng và quản lý môi trường.

Được thiết kế dựa trên mô hình PDCA (Hoạch định – Thực hiện – Kiểm tra – Cải tiến), ISO 50001 có thể áp dụng cho bất kỳ tổ chức/doanh nghiệp nào. ISO 50001 khi được áp dụng thực tiễn vào kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp thiết lập quá trình để liên tục cải tiến các hoạt động liên quan đến năng lượng và tăng sức cạnh tranh góp phần lớn vào nâng cao năng suất.

Đối với doanh nghiệp, có nhiều yếu tố cấu thành chi phí hoạt động, trong đó chi phí sử dụng năng lượng có thể chiếm phần lớn và đóng vai trò ngày càng quan trọng khi giá năng lượng luôn có xu hướng tăng không ngừng. Các doanh nghiệp không thể kiểm soát được giá cả nguồn năng lượng, các chính sách của Chính phủ hay toàn bộ nền kinh tế khi mà giá thành năng lượng phụ thuộc lớn vào giá thành nhiên liệu thế giới. Tuy nhiên, doanh nghiệp có thể cải thiện phương pháp quản lý năng lượng nhằm giảm chi phí cũng như lượng năng lượng tiêu thụ khi áp dụng ISO 50001.

Thực tế cho thấy, ISO 50001 đã đóng góp đáng kể cho sự phát triền bền vững của doanh nghiệp và ngày càng được quan tâm trên toàn thế giới. Mặc dù việc áp dụng ISO 50001 nhiều khi là thách thức không nhỏ khi phải nâng cao không năng lực quản lý mà còn cả năng lực và hạ tầng kĩ thuật với chi phí đầu tư đáng kể.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng thành công tiêu chuẩn ISO 50001. Điển hình là Công ty Cổ Phần Bia Sài Gòn - Hà Nội (SABECO-HANOI) - thành viên của Tổng Công ty Bia Rượu nước giải khát Sài Gòn với thương hiệu là SABECO. SABECO-HANOI đã chủ động tham gia vào Dự án hiệu quả năng lượng trong công nghiệp để thực hiện dự án xây dựng hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001 của Công ty.

Dự án kéo dài 12 tháng, tập trung vào việc xây dựng và thực hiện các quy trình quản lý năng lượng cho toàn nhà máy. Trong khuôn khổ của dự án, cán bộ của công ty đã tham gia các khóa đào tạo về nguyên tắc của hệ thống quản lý năng lượng theo ISO 50001 do các chuyên gia quốc tế tiến hành. Việc thực hành xây dựng hệ thống quản lý năng lượng tại Công ty được thực hiện bởi nhóm chuyên gia trong và ngoài nước kết hợp với các cán bộ trong Ban quản lý năng lượng của Công ty.

Kết quả, các nguyên tắc của hệ thống quản lý năng lượng theo ISO 50001 đã được lồng ghép với văn hóa quản lý doanh nghiệp đặc trưng của SABECO HANOI tạo ra sự thay đổi trong cách thức quản lý sử dụng năng lượng, đem lại kết quả là sự cải thiện hiệu suất năng lượng bền vững cho công ty.

Hay tại Công ty TNHH Đông Nam Á Lào Cai, sau thời gian triển khai áp dụng ISO 50001, ý thức tiết kiệm năng lượng của cán bộ, công nhân công ty được nâng lên đáng kể. Chính vì vậy, hàng loạt biện pháp cải thiện năng lượng được các kỹ sư vận hành của công ty đề xuất.

Kết quả điển hình là cải tiến chế độ vận hành thiết bị. Khi triển khai các bước áp dụng theo ISO 50001, kỹ sư đã quan sát, theo dõi dữ liệu và phân tích kỹ từng yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả sử dụng năng lượng. Do đó phát hiện ra hiện tượng lò được vận hành với công suất thấp hơn công suất thiết kế, cộng thêm việc dừng từng bộ phận của tổ hợp lò đã làm giảm hiệu suất lò và tăng hệ số tiêu hao điện năng trên đơn vị sản phẩm.

Trên cơ sở đó, phân xưởng từng bước duy trì chế độ ổn định của lò, yêu cầu công nhân tuân thủ nghiêm ngặt quy trình vận hành của hệ thống theo biểu đồ nạp liệu, tháo xỉ và phero phốt pho để đạt được mục tiêu tối ưu hóa các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật.

Công ty cũng tập trung vào chất lượng nguyên liệu đầu vào, trước tiên là quặng phốt phát. Hiện tại, quặng Apatit bắt đầu suy giảm do nhiều nhà máy cùng nâng công suất, công ty phải chuyển sang sử dụng quặng loại II (chứa 20-22% P2O5 thay thế cho quặng 23,5% loại I trước đây). Việc chuyển đổi nguyên liệu như vậy làm hệ số tiêu hao điện năng tăng từ 7-10%. Vì vậy, phòng kỹ thuật đã đề xuất phối trộn phù hợp giữa quặng loại I và quặng loại II. Việc xử lý tốt nguyên liệu cho phép giảm tới 10% hệ số tiêu hao điện năng, giảm chỉ tiêu về than cốc, giảm lượng khí thải, giúp thiết bị lọc điện và ngưng tụ vận hành thuận lợi hơn.

Hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001 đang dần trở thành xu thế trong doanh nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt các doanh nghiệp tiêu thụ năng lượng trọng điểm. ISO 50001 thực sự là công cụ hữu hiệu trong việc tìm kiếm các giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, góp phần giúp doanh nghiệp theo đuổi chiến lược phát triển bền vững, thể hiện trách nhiệm với môi trường và xã hội trong việc đảm bảo an ninh năng lượng trên phạm vi toàn cầu.

An Nguyên