Doanh nghiệp là trung tâm chuyển đổi xanh, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Doanh là trung tâm trong hệ sinh thái đổi mới quốc gia

Phát biểu tại Diễn đàn Chuyển đổi xanh và Ngày hội Tái chế 2025, ông Huỳnh Thành Đạt - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh, chuyển đổi xanh, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là những động lực then chốt cho nền kinh tế. Theo ông, việc Trung ương vừa ban hành Nghị quyết số 57 -NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; cùng Nghị quyết số 68 -NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đã khẳng định vai trò trung tâm của doanh nghiệp trong hệ sinh thái đổi mới quốc gia.

Ông Huỳnh Thành Đạt cho rằng, doanh nghiệp cần được khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), xanh hóa quy trình sản xuất, số hóa vận hành. Đồng thời, Nhà nước sẽ đồng hành bằng chính sách tín dụng, thuế, đất đai và đặc biệt là đầu tư hạ tầng số, dữ liệu mở, nền tảng công nghệ như AI, IoT, blockchain để hỗ trợ doanh nghiệp ra quyết định hiệu quả hơn.

Chuyển đổi xanh để phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Ảnh minh họa

Còn theo ông Đinh Hồng Kỳ - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM, doanh nghiệp hiện nay đang bước vào thời kỳ BANI (mong manh, lo lắng, phi tuyến tính và khó hiểu), đòi hỏi sự thích ứng linh hoạt, thay vì bám theo các kế hoạch cứng nhắc.

Đặc biệt, các quy định khắt khe từ Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật như CBAM, tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội và quản trị), yêu cầu minh bạch chuỗi cung ứng… đang tạo ra “lằn ranh sinh tử” cho doanh nghiệp Việt. Trong bối cảnh đó, ông Kỳ cảnh báo hiện tượng “xanh giả” (greenwashing) đang xuất hiện ngày một nhiều: các cam kết ESG, trung hòa carbon được công bố rầm rộ nhưng lại thiếu hành động thực chất, thiếu dữ liệu minh bạch. Điều này có thể khiến thị trường méo mó, mất niềm tin từ nhà đầu tư và người tiêu dùng.

“Chuyển đổi xanh không thể là những điều chỉnh nhỏ lẻ, mà phải là tái cấu trúc toàn diện. Lãnh đạo doanh nghiệp cần trở thành kiến trúc sư của quá trình chuyển đổi, thay đổi từ chiến lược đến văn hóa, từ chuỗi cung ứng khép kín sang hệ sinh thái mở, hợp tác đa phương”, ông Kỳ nêu quan điểm.

Từ khoảng trống nhận thức đến hành động thực chất

Ông Nguyễn Huy - Tổng Giám đốc Intertek Việt Nam - Campuchia lưu ý, vấn đề không nằm ở mục tiêu Net Zero quá xa vời, mà ở chỗ doanh nghiệp chưa hành động thực chất. Nhiều kế hoạch chỉ dừng lại ở khâu tiếp thị “xanh”, trong khi chiến lược giảm phát thải chưa thực sự đi vào lõi vận hành.

Thực tế, theo bà Phạm Minh Hương - Giám đốc Dịch vụ Phát triển bền vững Deloitte Việt Nam, có tới 60% doanh nghiệp đã nghe tới phát triển bền vững, nhưng chỉ 15% có chiến lược và chỉ 7% bước vào triển khai cụ thể. Nguyên nhân chủ yếu đến từ thiếu tài chính, thiếu nhân lực chuyên môn và tâm lý người tiêu dùng chưa sẵn sàng trả thêm cho sản phẩm xanh.

Tuy vậy, theo bà Hương, chính khoảng cách giữa nhận thức và hành động lại là khoảng trống cơ hội, nơi doanh nghiệp có thể tái định hướng mô hình sản xuất theo hướng tiết kiệm và bền vững hơn. Xu hướng tiêu dùng xanh đang được hình thành, từ hành vi nhỏ như tránh nhựa dùng một lần, đến sử dụng hàng tái chế, thân thiện môi trường.

Đơn cử như Nhà máy tái chế nhựa công nghệ cao DuyTan Recycling đang xây dựng thành công mô hình kinh tế tuần hoàn. Theo ông Lê Anh - Giám đốc Phát triển bền vững của nhà máy, mỗi ngày thải ra 13.000 tấn rác, nhưng chỉ 1.000 tấn được tái chế. DuyTan Recycling đã phát triển mạng lưới thu gom rộng khắp với 2.900 điểm, tái chế khoảng 200 tấn rác nhựa mỗi ngày, tương đương 15 triệu chai. Nhà máy được vận hành theo tiêu chí “3 không”: không rác thải, không khí thải, không nước thải, trong đó nước thải được xử lý và tái sử dụng để nuôi cá sinh thái ngay tại chỗ.

Hay Công ty CP Dụng cụ Thể thao Delta, với thị trường xuất khẩu hơn 30 quốc gia, cũng đang hướng đến chuyển đổi xanh bằng việc sử dụng 100% viên nén mùn cưa thay điện trong hệ thống lò hơi, đồng thời dùng vải cotton thân thiện với môi trường. Sản phẩm vẫn đạt các tiêu chuẩn khắt khe của FIFA đối với bóng thể thao.

Đối với Công ty TNHH MSV - công ty chuyên về may mặc 100% vốn của Nhật Bản, đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời trên mái nhà xưởng, giúp giảm hơn 500 tấn CO2 mỗi năm, chiếm hơn 30% điện năng tiêu thụ. Ngoài ra, công ty còn áp dụng công nghệ phun nước RO để làm mát dàn nóng điều hòa, giúp giảm tải điện năng tiêu thụ.

Hay Công ty cổ phần Dệt may Huế (Huegatex) cũng đang xây dựng nhà máy may 3 tầng theo tiêu chuẩn LEED của tổ chức Công trình xanh Hoa Kỳ. Công ty đã triển khai sản xuất sợi tái chế, dùng nguyên liệu sinh khối như bột gỗ, củi trấu trong hệ thống lò hơi, đầu tư hệ thống điện năng lượng mặt trời áp mái, hệ thống quan trắc nước thải tự động, sử dụng nước tái chế cho hệ thống tưới tiêu… Thị trường xuất khẩu chính của công ty là Mỹ, EU, Nhật Bản, nơi các tiêu chí phát thải và tuần hoàn trong chuỗi cung ứng ngày càng nghiêm ngặt.

Duy Trinh