Chuyển đổi mô hình tăng trưởng xanh: Bước chuyển mình mạnh mẽ của nông sản Việt

Trong nỗ lực hiện thực hóa các cam kết quốc tế về khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Đề án phát triển vùng trồng trọt phát thải thấp giai đoạn 2025-2035. Với mục tiêu giảm ít nhất 10% phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực trồng trọt và góp phần cắt giảm 30% lượng khí metan vào năm 2035 so với năm 2020, đề án này được kỳ vọng không chỉ là một giải pháp môi trường mà còn là đòn bẩy kinh tế quan trọng.

Lộ trình thực hiện từ việc xây dựng 15 mô hình sản xuất phát thải thấp và 5 gói kỹ thuật tiên tiến cho các cây trồng chủ lực như lúa, mía, cà phê, đến việc thiết lập một hệ thống đo lường, báo cáo, thẩm định (MRV) minh bạch kết nối với hệ thống đăng ký quốc gia. Bên cạnh đó, đề án còn chú trọng vào con người khi đặt mục tiêu đào tạo cho tối thiểu 3.000 cán bộ, nông dân và doanh nghiệp, đồng thời xây dựng các bộ tài liệu truyền thông nhằm thay đổi hành vi canh tác theo hướng bền vững.

Lợi ích của việc chuyển đổi này được đánh giá là rất rõ rệt trên cả ba phương diện. Về kinh tế, việc áp dụng các biện pháp như tưới ngập khô xen kẽ hay quản lý phân bón hợp lý có thể giúp nông dân giảm từ 5-15% chi phí đầu vào. Quan trọng hơn, các sản phẩm có truy xuất nguồn gốc carbon và chứng nhận môi trường sẽ mở ra cánh cửa vào các thị trường cao cấp như EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ, nơi giá bán có thể cao hơn từ 10-25% so với sản phẩm thông thường.

Về môi trường, nếu được triển khai đồng bộ, ngành trồng trọt có thể giảm từ 8-11 triệu tấn CO₂ tương đương mỗi năm, một đóng góp đáng kể vào mục tiêu giảm phát thải quốc gia (NDC), đồng thời cải thiện độ phì của đất và củng cố sinh kế cho người dân.

Đề án được kỳ vọng không chỉ là giải pháp môi trường mà còn là đòn bẩy kinh tế quan trọng. (Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.Cần Thơ quy mô của đề án với chỉ 15 mô hình là còn quá khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng và nhu cầu thực tế, đồng thời kiến nghị cần mở rộng phạm vi để tạo ra lộ trình nhân rộng hiệu quả hơn trên toàn quốc.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, đại diện Công ty Cổ phần Mía đường Lam Sơn đã chỉ ra rào cản lớn nhất hiện nay là sự thiếu vắng một cơ chế cụ thể về phát triển tín chỉ carbon. Việc chưa có hướng dẫn rõ ràng và thiếu đơn vị trung gian hỗ trợ kỹ thuật lẫn thương mại hóa khiến doanh nghiệp và nông dân lúng túng. Bên cạnh đó, các mô hình hiện tại vẫn đang quá tập trung vào cây lúa, trong khi tiềm năng giảm phát thải ở các nhóm cây trồng chủ lực khác như mía, ngô, sắn, cây ăn quả vẫn chưa được khai thác đúng mức.

Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp bách cần phải rút ngắn thời gian triển khai và tăng tốc thực hiện các mô hình, bởi thị trường quốc tế sẽ không chờ đợi. Nếu không có hành động kịp thời, nông sản Việt Nam có nguy cơ gặp khó khăn trong xuất khẩu khi đối tác ngày càng siết chặt tiêu chuẩn môi trường theo các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Trong cuộc đua toàn cầu hướng tới Net Zero, nông nghiệp Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Cơ hội đang ở phía trước, nhưng thách thức cũng rất lớn. Nếu không chuyển mình mạnh mẽ, chúng ta có thể bỏ lỡ cả một giai đoạn phát triển và tụt lại phía sau trong kỷ nguyên của kinh tế tuần hoàn và tăng trưởng xanh.

Hà My