ESG không còn là xu hướng, mà là tấm vé bước ra thị trường toàn cầu

Ngày 23/9 tại TP.HCM đã diễn ra Hội thảo chuyên đề: “Hướng dẫn và hỗ trợ tài chính cho việc thực hiện ESG để thâm nhập thị trường EU” do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao (HVNCLC) phối hợp với các tổ chức chuyên môn tổ chức.

Hội thảo chuyên đề: “Hướng dẫn và hỗ trợ tài chính cho việc thực hiện ESG để thâm nhập thị trường EU" diễn ra ngày 23/9.

Trong phát biểu khai mạc, bà Vũ Kim Hạnh – Chủ tịch Hội Doanh nghiệp HVNCLC bày tỏ sự bất ngờ trước sức hút của hội thảo về ESG. Bà cho rằng đây vốn là chủ đề “kén người” nhưng lần này lại thu hút đông đảo doanh nghiệp quan tâm và tham dự. Theo bà, việc tìm kiếm các nguồn tài chính hỗ trợ ESG đã khó, song tận dụng hiệu quả những nguồn lực ấy để triển khai hoạt động ESG thực chất còn thách thức hơn.

“Chúng tôi mong muốn đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở việc hoàn thiện báo cáo ESG theo chuẩn mực, mà quan trọng hơn là biến ESG thành hành động cụ thể. Đây không còn là câu chuyện riêng của các tập đoàn lớn, mà còn là nhu cầu cấp thiết với doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí cả các startup nông nghiệp”, bà nhấn mạnh.

Chia sẻ tại Hội thảo, bà Nguyễn Cẩm Chi, Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững, Công ty TNHH Tư vấn và Quản lý MCG cho biết, ESG lần đầu tiên được nhắc đến trong báo cáo của Liên Hợp Quốc từ năm 2004. Đến nay, tổng tài sản gắn với ESG đã đạt 41.000 tỷ USD, cho thấy đây không còn là khái niệm xa vời mà đã trở thành thực tiễn trong hoạt động của doanh nghiệp toàn cầu.

Theo bà Chi, khi tiếp cận ESG, nhiều doanh nghiệp Việt thường đặt câu hỏi: “Thực hành ESG có lợi ích gì?”. Thực tế, điều đầu tiên họ phải đối diện chính là các “rào cản xanh” từ EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc hay Singapore. Đơn cử, quy định EUDR đang tác động trực tiếp đến ngành gỗ và cà phê, khi 50% hộ trồng cà phê chưa hoàn thiện hồ sơ địa chính, chưa thể truy xuất nguồn gốc.

“Tuy đi kèm rủi ro, ESG cũng mở ra cơ hội mới khi phần lớn doanh nghiệp còn loay hoay vì khó, nếu mình làm được thì sẽ nắm lợi thế cạnh tranh”, bà Chi nhấn mạnh.

Theo bà Chi, quan niệm ESG chỉ phù hợp với các tập đoàn lớn không còn đúng. Ngược lại, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí startup với cơ cấu quản trị linh hoạt, lại có nhiều thuận lợi hơn khi triển khai ESG. Vấn đề mấu chốt nằm ở nhận thức về tầm quan trọng của nó.

Bà Nguyễn Cẩm Chi, Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững, Công ty TNHH Tư vấn và Quản lý MCG. 

Bà Nguyễn Cẩm Chi cũng lưu ý doanh nghiệp khi triển khai ESG cần tính toán kỹ lưỡng chi phí đầu tư, lựa chọn những tiêu chí phù hợp thay vì chạy theo tất cả. Khoản đầu tư ban đầu không chỉ nằm ở việc mua các chứng chỉ, mà còn là đầu tư vào cơ sở vật chất như nhà xưởng, quy trình sản xuất.

Về tài chính, khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp Việt hiện nay không chỉ là vốn mà còn là dữ liệu. Trên thị trường đã có nhiều phần mềm quản trị ESG, thậm chí được mời dùng thử miễn phí, nhưng không phải công cụ nào cũng áp dụng hiệu quả, bởi cần phải xem xét sự phù hợp với hệ thống tiêu chí của Việt Nam.

Theo bà, có ba yếu tố doanh nghiệp cần đặc biệt quan tâm khi bắt đầu hành trình ESG: kiến thức, tài chính và dữ liệu. Bà cho rằng, với khung pháp lý mới vừa được Nhà nước ban hành và đang dần hoàn thiện, doanh nghiệp Việt hiện nay có nhiều thuận lợi hơn trong việc áp dụng ESG, nhất là khi tiếp cận các nguồn hỗ trợ tài chính.

Bà Chu Thị Kim Thanh, Phó Giám đốc điều hành Công ty CP PRO Việt Nam, thành viên Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam, cho biết, tại Việt Nam, khái niệm Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR – Extended Producer Responsibility) đã được nhắc tới từ lâu, nhưng trước đây chỉ dừng ở mức khuyến khích. Từ năm 2020, EPR chính thức trở thành quy định bắt buộc trong Luật Bảo vệ môi trường.

Theo đó, nhà sản xuất và nhập khẩu có hai loại trách nhiệm chính: (1) tái chế đối với sản phẩm, bao bì có khả năng tái chế và (2) xử lý chất thải với sản phẩm, bao bì khó hoặc không thể tái chế.

Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng thuộc diện phải thực hiện EPR. Quy định này không áp dụng cho trường hợp sản xuất hoặc nhập khẩu hàng hóa để xuất khẩu, tạm nhập tái xuất, hoặc phục vụ mục đích nghiên cứu, học tập, thử nghiệm. Ngoài ra, các doanh nghiệp có doanh thu từ thuốc bảo vệ thực vật hoặc sản phẩm thuộc danh mục phải xử lý chất thải dưới 30 tỷ đồng/năm cũng được miễn trừ.

“EPR là công cụ quan trọng giúp giảm thiểu ô nhiễm bằng cách buộc doanh nghiệp tính đến yếu tố môi trường ngay từ khâu thiết kế, sản xuất đến phân phối”, bà Thanh nhấn mạnh.

Ở góc độ đầu tư, ông Abhishek Mittal, Giám đốc điều hành Quỹ Aaviskaar Capital lại cho biết: đầu tư tác động (impact investing) là hình thức đầu tư hướng đến việc tạo ra giá trị tích cực cho xã hội và môi trường, bên cạnh lợi nhuận tài chính. Hiện tổng tài sản của các nhà đầu tư tác động đạt 490 tỷ USD (2024), trong đó Đông Nam Á thu hút 6,17 tỷ USD. Các dự án liên quan đến biến đổi khí hậu, đặc biệt năng lượng tái tạo và điện mặt trời đang chiếm ưu tiên với 69% vốn tập trung vào mục tiêu giảm khí nhà kính.

Ông cũng chia sẻ thêm, Aaviskaar Capital bắt đầu đầu tư mạo hiểm vào các doanh nghiệp non trẻ từ năm 2001 và đến nay đã quản lý 8 quỹ với tổng tài sản hơn 500 triệu USD. “Chúng tôi đã có mặt tại Indonesia, Bangladesh… và hiện rất mong muốn mở rộng sang thị trường Việt Nam” – ông Mittal nhấn mạnh.

 Ông Abhishek Mittal, Giám đốc điều hành Quỹ Aaviskaar Capital

Theo ông Abhishek Mittal, Aaviskaar Capital hiện tập trung đầu tư vào ba lĩnh vực trọng điểm. Thứ nhất là nông nghiệp và thực phẩm, hướng đến các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, trái cây tươi hoặc chế biến có áp dụng phương pháp canh tác bền vững, công nghệ truy xuất nguồn gốc; các nhà sản xuất – phân phối sản phẩm hữu cơ, không biến đổi gen (non-GMO); cũng như doanh nghiệp cổ vũ thương mại công bằng (fairtrade), hỗ trợ trực tiếp cho nông dân và ngư dân địa phương.

Thứ hai là giải pháp chuỗi cung ứng, bao gồm doanh nghiệp phát triển bao bì, đóng gói thân thiện môi trường; cung cấp dịch vụ logistics xanh, chuỗi lạnh, kho bãi thích ứng biến đổi khí hậu; hay doanh nghiệp triển khai năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất – xuất khẩu nhằm giảm phát thải khí nhà kính.

Thứ ba là sản xuất – xuất khẩu, tập trung vào các doanh nghiệp tạo ra sản phẩm thân thiện môi trường, tiết kiệm năng lượng, tối ưu nguyên liệu, thực hành sản xuất có trách nhiệm. Trong đó, dệt may và da giày là hai ngành được ưu tiên, đặc biệt với những doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu tái chế, thiên nhiên và vận hành theo quy trình bền vững.

Ngoài đầu tư, ông Mittal cho biết Aaviskaar Capital sẽ tổ chức một khóa đào tạo miễn phí về xây dựng năng lực cho SMEs vào quý IV/2025 hoặc quý I/2026. Khóa học chuyên sâu này sẽ hỗ trợ tối đa 30 doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu, giúp họ nâng cao khả năng tiếp cận vốn từ các quỹ tài chính bền vững.

Kim Thoa