Gỡ vướng quy tắc xuất xứ, thúc đẩy xuất khẩu bền vững

Quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn cần biện pháp tích cực để tháo gỡ hướng đến mục tiêu xuất khẩu bền vững. (Ảnh minh họa)

Tăng trưởng 15% vượt xa chỉ tiêu đặt ra

Xuất nhập khẩu hàng hóa từ lâu đã trở thành một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mở rộng thị trường và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Theo Cục Hải quan, tính đến hết 15/9/2025, tổng trị giá xuất khẩu của Việt Nam đạt 325,26 tỷ USD, tăng 15,8% tương ứng 44,41 tỷ USD so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, một số nhóm hàng tăng như: máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 22,43 tỷ USD, tương ứng tăng 45,5%; máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng tăng 4,83 tỷ USD, tương ứng tăng 13,8%; cà phê tăng 2,57 tỷ USD, tương ứng tăng 61,8% so với cùng kỳ năm 2024.

Bà Nguyễn Cẩm Trang - Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2025 ghi nhận kết quả tích cực, với kim ngạch xuất khẩu tăng trên 15%. Động lực này phần nào đến từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong những tháng trước.

Mặc dù cuối tháng 8 và tháng 9 có sự chững lại ở một số mặt hàng nhưng mức tăng trưởng 15% đã vượt xa chỉ tiêu 12%. “Chúng tôi tin tưởng rằng nếu không có cú sốc lớn nào từ thị trường, mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu sẽ đạt được, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng chung của nền kinh tế”, bà Cẩm Trang nhấn mạnh.

Giải pháp thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu bền vững

Bàn về giải pháp thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu bền vững, bà Cẩm Trang cho rằng cần có giải pháp đồng bộ từ cả ba trụ cột: phía cung, phía cầu và các khâu tổ chức xuất khẩu. Trong đó, ngoại giao kinh tế tiếp tục giữ vai trò then chốt. Thời gian qua, Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ, thúc đẩy các thỏa thuận và kết nối doanh nghiệp với nhiều thị trường tiềm năng, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho thương mại.

Một hướng đi quan trọng khác là đa dạng hóa thị trường. Các hiệp định thương mại tự do mới đang được triển khai theo định hướng đa dạng hóa, hướng đến những khu vực nhiều tiềm năng như Trung Đông, khối vùng Vịnh.

Tuy nhiên, bài toán quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn. Chẳng hạn, trong Hiệp định CPTPP, quy tắc “từ sợi trở đi” đối với dệt may đang tạo khó khăn do Việt Nam chưa chủ động được nguồn nguyên liệu. Kỳ vọng rằng trong các cuộc đàm phán ASEAN - Canada sắp tới, quy tắc xuất xứ sẽ được nới lỏng hơn hoặc có cơ chế cộng gộp, giúp doanh nghiệp tận dụng nguồn nguyên liệu đa dạng để đáp ứng yêu cầu.

Riêng với thị trường Mỹ, Bộ Công Thương vẫn đang chủ trì các đàm phán cấp kỹ thuật, đặc biệt liên quan đến vấn đề trung chuyển. Hiện nay, dù có thông tin về mức thuế đối ứng 20% - 40% nhưng phía Mỹ chưa đưa ra bất kỳ định nghĩa hay hướng dẫn nào liên quan đến trung chuyển. Đây là vấn đề cần sớm được làm rõ để doanh nghiệp chủ động xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, tránh rơi vào thế bị động.

Cùng với đó, cải cách thể chế và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp tiếp tục là ưu tiên hàng đầu. Các Nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 66 và 68 năm 2025 đang được triển khai thực chất. Điểm mới là hiện nay đã có một cổng để tiếp nhận phản ánh vướng mắc pháp lý.

Cơ quan quản lý nhà nước không còn được phép né tránh bằng lý do “luật quy định” mà phải rà soát toàn diện, từ quy định gây khó khăn cho thực thi, quy định chồng chéo, cho đến khoảng trống pháp lý. Nếu cần sửa đổi, bổ sung ở cấp nghị định hay luật, các bộ ngành phải có lộ trình thực hiện. Bộ Công Thương cũng như nhiều bộ khác, đang dự thảo sửa đổi nhiều văn bản để xử lý triệt để các bất cập này. Đây được coi là bước đi thiết thực, tạo động lực quan trọng cho doanh nghiệp.

Một điểm sáng là Việt Nam đang trở thành điểm đến tin cậy trong xu hướng tái cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu. Dù vậy, để tận dụng tốt cơ hội, cần giải quyết thách thức lớn về chi phí logistics, hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây là tiền đề then chốt bảo đảm tăng trưởng xuất khẩu bền vững, đồng thời đóng góp vào tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn tới.

Thanh Tùng