Hai con đường mới cho dòng vốn đổi mới sáng tạo

Mới đây, Chính phủ ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST); khuyến khích hoạt động KH,CN&ĐMST trong doanh nghiệp; công nhận trung tâm đổi mới sáng tạo, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; công nhận cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; hạ tầng, mạng lưới và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Đây là văn bản quan trọng cụ thể hóa cơ chế, tiêu chí và điều kiện để thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước, góp phần hiện thực hóa mục tiêu hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia và khuyến khích khu vực doanh nghiệp đầu tư cho KH&CN.

Nghị định 268 thiết kế hai kênh song song đưa nguồn lực nhà nước đến gần hơn với đổi mới sáng tạo. (Ảnh minh họa)

2 kênh song song đưa nguồn lực nhà nước hỗ trợ đổi mới sáng tạo

Theo đại diện Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ), Nghị định 268 thực sự là bước tiến đột phá, tạo ra hai kênh song song và thông suốt để đưa nguồn lực nhà nước hỗ trợ đổi mới sáng tạo: một là qua kênh "đặt hàng" từ phía cơ quan quản lý để giải quyết các bài toán lớn của quốc gia, và hai là qua kênh "tài trợ" cho các đề xuất đến từ hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, tổ chức. Để đảm bảo cơ chế mới này vận hành hiệu quả, các quy định của Nghị định đã đổi mới toàn diện quy trình trên ba trụ cột chính:

Thứ nhất, là sự minh bạch và công khai toàn bộ quy trình. Tất cả các khâu, từ thông báo kêu gọi, tiêu chí lựa chọn cho đến kết quả xét duyệt đều được công khai trên Cổng thông tin điện tử. Điều này tạo ra một sân chơi bình đẳng, nơi mọi doanh nghiệp, tổ chức đều có cơ hội tiếp cận như nhau.

Thứ hai, đề cao vai trò của chuyên môn và tính độc lập trong xét duyệt. Thay vì chỉ dựa vào cơ quan hành chính, việc xét duyệt sẽ do các Hội đồng xét duyệt độc lập thực hiện. Thành phần Hội đồng không chỉ có các nhà quản lý mà còn quy tụ các chuyên gia đầu ngành, doanh nhân, nhà đầu tư uy tín. Kết luận của Hội đồng là căn cứ chính để ra quyết định tài trợ, đặt hàng, đảm bảo tính khách quan và sát với thực tiễn.

Thứ ba, là sự linh hoạt và tốc độ thông qua việc chuẩn hóa và phân cấp. Quy trình được thiết kế lại theo hướng tinh gọn với các mốc thời gian cụ thể cho từng khâu. Các hợp đồng tài trợ, hỗ trợ cũng sẽ được ký kết theo mẫu chuẩn hóa, có thể thực hiện dưới dạng hợp đồng điện tử để rút ngắn tối đa thời gian.

Nhìn chung, doanh nghiệp/tổ chức có ý tưởng tốt sẽ biết rõ mình cần nộp hồ sơ ở đâu, theo tiêu chí nào, trong bao lâu sẽ có kết quả, thay vì phải chờ đợi trong một quy trình kéo dài và thiếu rõ ràng.

“Chúng tôi tin tưởng rằng, với cơ chế mới này, nguồn lực của Nhà nước sẽ đến đúng nơi, đúng lúc, thực sự trở thành "vốn mồi" để khơi dậy tiềm năng đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ công nghệ có giá trị cao, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội”, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo khẳng định.

Gỡ nút thắt lớn về vốn vay của doanh nghiệp

Bên cạnh đó, một điểm đáng chú ý trong nghị định là cơ chế hỗ trợ lãi suất vay cho doanh nghiệp thực hiện dự án đổi mới sáng tạo. Cũng theo đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, đây là chính sách được đặt rất nhiều kỳ vọng, được thiết kế để giải quyết một trong những "nút thắt" lớn nhất của doanh nghiệp khi đổi mới công nghệ, đó là chi phí vốn. Nghị định đã quy định cụ thể về điều kiện, mức và thời hạn hỗ trợ để đảm bảo tính khả thi, phù hợp với thực tiễn, theo đó:

Về điều kiện: Điểm cốt lõi là doanh nghiệp phải được một tổ chức tín dụng chấp thuận cho vay để thực hiện dự án. Điều này có nghĩa là dự án đó đã vượt qua vòng thẩm định khắt khe về tính khả thi và hiệu quả kinh doanh của chính ngân hàng. Nhà nước sẽ không làm thay vai trò của thị trường mà đóng vai trò là "cánh tay nối dài", tiếp sức cho những dự án đã có tiềm năng. 

Về mức hỗ trợ: Nhà nước sẽ hỗ trợ 50% lãi suất vay thương mại mà doanh nghiệp phải trả, với mức hỗ trợ tối đa không quá 6%/năm. 

Về thời hạn: Thời gian hỗ trợ kéo dài tối đa 05 năm, đủ dài để một dự án công nghệ có thể đi vào vận hành ổn định và bắt đầu tạo ra dòng tiền.

Về ý nghĩa và kỳ vọng tháo gỡ nút thắt tài chính, chính sách này mang ba tầng ý nghĩa sâu sắc:

Một là, trực tiếp giảm gánh nặng chi phí, tăng tính khả thi cho dự án. Chi phí vốn cao luôn là rào cản lớn khiến nhiều doanh nghiệp e ngại đầu tư vào công nghệ mới. Với việc được hỗ trợ 50% lãi suất, nhiều dự án trước đây bị coi là "nằm trên giấy" vì hiệu quả tài chính chưa đủ hấp dẫn nay sẽ trở nên khả thi. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn có tiềm năng đổi mới nhưng lại hạn chế về nguồn lực.

Hai là, đây là cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Đầu tư vào công nghệ luôn tiềm ẩn rủi ro. Khi Nhà nước cùng chia sẻ một phần chi phí tài chính, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn hơn trong việc chấp nhận rủi ro, dám đầu tư vào những công nghệ đột phá, có sức lan tỏa lớn thay vì chỉ lựa chọn các giải pháp an toàn, cải tiến nhỏ lẻ.

Ba là, tạo ra hiệu ứng "đòn bẩy", thu hút dòng vốn tín dụng thương mại vào lĩnh vực công nghệ. Chính sách này là tín hiệu mạnh mẽ, khẳng định sự đồng hành của Chính phủ. Nó không chỉ giúp doanh nghiệp mà còn giúp các tổ chức tín dụng giảm bớt e ngại khi thẩm định các dự án công nghệ, vốn thường bị xem là có độ rủi ro cao. Một đồng vốn ngân sách bỏ ra để hỗ trợ lãi suất có thể khơi thông và thu hút hàng chục, thậm chí hàng trăm đồng vốn tín dụng từ xã hội chảy vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo.

“Tóm lại, cơ chế hỗ trợ lãi suất vay là sự đầu tư có mục tiêu, sử dụng "bộ lọc" của thị trường (là các ngân hàng) để lựa chọn những dự án xứng đáng. Chúng tôi kỳ vọng đây sẽ là cú hích thực sự, giúp các doanh nghiệp Việt Nam bứt phá về công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bền vững”, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo nhấn mạnh.

Thanh Tùng