Tăng cường biện pháp ngăn chặn việc kê khai sai tên hàng hóa nhập khẩu để trục lợi

Thủ đoạn tinh vi của buôn lậu

Hoạt động buôn lậu diễn biến ngày càng tinh vi khi nhiều đường dây lợi dụng hình thức nhập khẩu hàng gia công, quần áo hoặc khai báo là nguyên liệu để gia công nhằm né kiểm soát, trốn thuế và đưa hàng cấm, hàng không rõ nguồn gốc để kiếm lời bất chính. Các vụ việc điển hình tại Móng Cái – tỉnh Quảng Ninh hay Bắc Giang cũ nay là tỉnh Bắc Ninh, Lạng Sơn đã hé lộ thủ đoạn này.

Theo thông tin từ báo chí, ngày 29/9/2025, đội ngũ chức năng tại Cửa khẩu Bắc Luân 2 (phường Móng Cái) kiểm tra 27 xe container của một doanh nghiệp vận tải nhập hàng từ Trung Quốc. Hàng được khai báo là “nguyên liệu gia công” để hưởng thủ tục thông quan nhẹ, nhưng thực tế bên trong đã được trộn lẫn hàng hóa nhập lậu.

Trong một vụ khác, tại doanh nghiệp dệt may ở tỉnh Bắc Giang cũ nay là tỉnh Bắc Ninh, đối tượng đã lợi dụng chữ ký số được giám đốc doanh nghiệp giao phó để khai báo xuất khẩu mặt hàng quần áo gia công, trong khi thực tế là linh kiện và phụ kiện điện thoại. Cụ thể: từ tháng 5 tới tháng 8/2022, đối tượng đã khai 18 tờ khai xuất khẩu theo tên quần áo gia công, nhưng hàng thực là linh kiện điện thoại.

Tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa trên tuyến biên giới tỉnh Lạng Sơn cũng 'nóng' không kém. Theo Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389) tỉnh Lạng Sơn, thủ đoạn của các đối tượng chủ yếu là lợi dụng quy trình xuất, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, hàng hóa quá cảnh, chuyển khẩu với các hành vi vi phạm chủ yếu phát sinh là khai sai về tên hàng, số lượng, chủng loại, mã số hàng hóa; vi phạm quy định về thời hạn làm thủ tục hải quan; nhập khẩu hàng hóa không đáp ứng đủ điều kiện, hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, giả mạo xuất xứ. Ngoài ra, trong nội địa các đối tượng đã lợi dụng các loại hình kinh doanh qua thương mại điện tử, dịch vụ chuyển phát nhanh, dịch vụ bưu chính để vận chuyển, kinh doanh hàng lậu, hàng giả, hàng cấm.

Những trường hợp trên cho thấy, hành vi buôn lậu không còn chỉ là thủ thuật nội bộ mà được biến tướng thành hình thức né kiểm soát xuất nhập khẩu và vận chuyển hàng trái phép qua biên giới đặc biệt là hàng cấm, hàng trị giá lớn, hoặc hàng chịu thuế cao. Lợi dụng cơ chế ưu đãi tạm nhập – tái xuất nguyên liệu gia công, đối tượng đưa hàng “ngầm” vào nội địa.

Không chỉ ở tuyến biên giới phía Bắc – nơi tiếp giáp Trung Quốc mà theo báo chí, các khu vực cảng biển, cửa khẩu đường bộ, cùng hình thức thương mại điện tử cũng đang được lợi dụng. Vụ việc này gây khó khăn lớn cho công tác hải quan, quản lý thị trường và biên phòng vì việc khai báo “gia công/quần áo” dễ được phân luồng kiểm tra nhẹ hơn.

Hàng khi trộn lẫn hoặc giả danh được chui qua kiểm soát. Hóa đơn, chứng từ có khi được ký khống, không rõ ràng. Hệ thống vận chuyển tận dụng container, đường bộ, đường biển, kênh nhỏ lẻ. Kết quả là, hàng hóa không rõ nguồn gốc, chưa qua kiểm định, thậm chí hàng cấm hoặc chịu thuế cao, được đưa vào tiêu thụ trong nước, làm thất thoát thuế, ảnh hưởng cạnh tranh doanh nghiệp trong nước và đặt ra rủi ro lớn về an toàn, chất lượng hàng hóa gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Khi thủ đoạn trú ngụ dưới những hình thức trên cơ quan chức năng càng khó phân biệt và kiểm tra, đặc biệt khi xuất nhập khẩu số lượng lớn container, phương tiện vận chuyển. Việc này làm phá vỡ kỷ luật quản lý xuất nhập khẩu, ảnh hưởng tới uy tín của môi trường đầu tư và thương mại quốc tế.

Giải pháp siết chặt từ gốc

Ông Bùi Ngọc Lợi, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực VIII, chia sẻ với báo Thanh tra, trong thời gian vừa qua, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, đặc biệt là hàng hóa gia công, sản xuất xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI qua địa bàn tỉnh Quảng Ninh diễn biến hết sức sôi động. Do đó để đảm bảo chặt chẽ, minh bạch tránh để các đối tượng lợi dụng để thực hiện hành vi vi phạm cần rà soát, điều trình và hoàn thiện hành lang pháp lý, chính sách ưu đãi.

Tiếp tục tăng cường phân loại rủi ro theo nhóm ngành hàng, tăng cường đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp nhằm phát hiện sớm các rủi ro tiềm ẩn, từ đó chủ động đề ra biện pháp kiểm soát phù hợp, kịp thời ngăn chặn hành vi lợi dụng chính sách để vi phạm pháp luật.

Tăng cường công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng trên địa bàn; giữa các lực chức năng trong nội địa đặc biệt phối hợp trao đổi thông tin, ngăn chặn từ sớm, từ xa.

Tiếp tục duy trì việc rà soát, đánh giá rủi ro một cách định kỳ và kịp thời cập nhật các yếu tố phát sinh trong thực tế hoạt động thương mại. Đồng thời, hoàn thiện các phương pháp kiểm soát theo hướng hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin và phân tích nghiệp vụ để nâng cao hiệu quả quản lý. Việc này không chỉ giúp phát hiện sớm các hành vi vi phạm tiềm ẩn mà còn đảm bảo việc kiểm tra, giám sát diễn ra linh hoạt, phù hợp với từng loại hình doanh nghiệp và nhóm hàng hóa cụ thể, không gây cản trở hoạt động hợp pháp của doanh nghiệp tuân thủ.

Hoạt động buôn lậu xuyên biên giới “núp bóng” nhập khẩu hàng gia công, quần áo hoặc nguyên liệu đang là bài toán lớn cho công tác quản lý xuất nhập khẩu, kiểm soát thị trường và bảo vệ người tiêu dùng tại Việt Nam. Những vụ việc như tại Quảng Ninh, Bắc Giang (tên tỉnh cũ nay là tỉnh Bắc Ninh) đã chỉ rõ thủ đoạn rất tinh vi từ khai báo sai tên hàng, nhập theo hình thức gia công để trốn kiểm, đến việc sử dụng công nghệ số, chữ ký số, container vận chuyển lớn để che giấu.

Việc siết chặt kiểm soát từ gốc, kiểm tra doanh nghiệp, hồ sơ, dấu hiệu nghi vấn, phối hợp đa ngành là yêu cầu cấp thiết. Đồng thời, doanh nghiệp cần tăng tính minh bạch và người tiêu dùng cần nâng cao cảnh giác. Chỉ khi có sự kết hợp đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân, mới có thể đẩy lùi hiệu quả loại hình buôn lậu tinh vi này.

An Dương (T/h)