Hàng loạt doanh nghiệp mỹ phẩm rút giấy công bố: 'Tháo chạy' trước siết hậu kiểm?

Chỉ trong thời gian ngắn, hàng loạt doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh mỹ phẩm tại Việt Nam đã đồng loạt gửi đơn đề nghị rút giấy tiếp nhận công bố sản phẩm tới Cục Quản lý Dược – Bộ Y tế. Theo ghi nhận, chỉ tính riêng 5 tháng đầu năm 2025 đã có hơn 1.000 sản phẩm mỹ phẩm bị rút khỏi hệ thống công bố - con số chưa từng có tiền lệ, khiến thị trường và người tiêu dùng không khỏi hoang mang.

Theo thông tin từ Cục Quản lý Dược, số lượng hồ sơ xin rút giấy công bố mỹ phẩm bắt đầu tăng đột biến từ quý IV/2024 và tiếp tục leo thang trong quý I và II năm nay. Trong đó, không chỉ có doanh nghiệp nhỏ lẻ, mà còn có sự góp mặt của nhiều thương hiệu mỹ phẩm nội địa từng quảng bá rầm rộ.

Cụ thể, trong năm 2024, Cục Quản lý Dược đã tiếp nhận và xử lý 500 yêu cầu tự nguyện rút số tiếp nhận mỹ phẩm nhập khẩu, đồng thời thu hồi hơn 100 số khác do vi phạm quy định. 

Trong các sản phẩm do các doanh nghiệp xin thu hồi tự nguyện số tiếp nhận gồm các loại kem chống nắng, sữa tắm, sửa rửa mặt, như Shiseido ANESSA Perfect UV Suncreen Skincare milk, Oxy Deep Wash, Tsubaki Oil Extra Shampoo & Conditioner Pair Set, Pantene Extra Damage Care... vốn được tiêu thụ phổ biến tại Việt Nam qua kênh nhập khẩu hoặc phân phối chính hãng.

Đại diện Cục Quản lý Dược cho biết: “Theo quy định, doanh nghiệp có quyền gửi văn bản đề nghị rút giấy công bố sản phẩm trong trường hợp sản phẩm ngừng lưu hành. Tuy nhiên, việc rút số lượng lớn và dồn dập như hiện nay là hiện tượng lạ, chưa từng xảy ra trước đây'.

Giới chuyên gia nhìn nhận, hiện tượng rút giấy công bố đồng loạt không đơn thuần là động thái “dọn dẹp” danh mục sản phẩm không còn kinh doanh, mà có thể là biểu hiện của làn sóng né tránh việc thanh tra, kiểm tra chất lượng hậu công bố – một quy trình đang được siết chặt gần đây.

Một chuyên gia từng làm việc trong lĩnh vực kiểm nghiệm mỹ phẩm đặt ghi vấn: “Nhiều doanh nghiệp từng lợi dụng kẽ hở của quy trình công bố mỹ phẩm để hợp thức hóa sản phẩm kém chất lượng, nhập nhèm nguồn gốc. Khi cơ quan chức năng bắt đầu siết hậu kiểm – tức lấy mẫu kiểm tra sau công bố, không loại trừ khả năng việc rút lui hàng loạt có thể nhằm tránh bị phát hiện sai phạm".

Hàng loạt vụ việc liên quan đến mỹ phẩm giả, mỹ phẩm kém chất lượng bị phát hiện. (Ảnh minh họa).

Thực tế, quy trình công bố mỹ phẩm tại Việt Nam hiện chủ yếu dựa trên nguyên tắc hậu kiểm. Doanh nghiệp tự kê khai thành phần, công dụng, nơi sản xuất… mà không cần cung cấp mẫu kiểm nghiệm thực tế. Cơ quan quản lý kiểm tra hồ sơ trên giấy tờ, còn việc lấy mẫu sản phẩm chỉ diễn ra khi có nghi ngờ, phản ánh hoặc kế hoạch kiểm tra cụ thể. Cách làm này có thể tạo ra lỗ hổng, khiến doanh nghiệp thoải mái “qua mặt” cơ quan quản lý bằng những bộ hồ sơ hợp lệ, trong khi sản phẩm có thể chứa chất cấm, không rõ nguồn gốc, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Việc rút giấy công bố ồ ạt đặt ra nghi vấn về tình trạng mỹ phẩm trôi nổi đội lốt sản phẩm hợp pháp. Không ít sản phẩm từng được quảng bá là "mỹ phẩm thiên nhiên", "chiết xuất thảo dược", "công nghệ Hàn Quốc"… nhưng thực chất là hàng pha chế thủ công, gia công tại cơ sở không đủ điều kiện...

Chuyên gia thị trường mỹ phẩm Nguyễn Đức Minh cảnh báo: “Không loại trừ khả năng một số doanh nghiệp rút giấy công bố cũ để tránh bị hậu kiểm, sau đó quay lại thị trường bằng giấy công bố mới hoặc chuyển sang hình thức bán hàng online không kiểm soát. Điều này càng làm người tiêu dùng hoang mang, khó phân biệt thật - giả".

Trên thực tế, rút giấy công bố không đồng nghĩa với việc sản phẩm bị thu hồi ngay lập tức khỏi thị trường. Nếu không có sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan chức năng, những sản phẩm này hoàn toàn có thể tiếp tục được bán dưới hình thức hàng tồn kho, hàng xách tay, thậm chí tái xuất hiện trên sàn thương mại điện tử với tên gọi khác. Điều này tạo ra rủi ro nghiêm trọng cho người tiêu dùng, đặc biệt là khi họ không có công cụ để tra cứu sản phẩm đã bị rút công bố.

Các chuyên gia đề xuất, để kiểm soát tốt hơn thị trường mỹ phẩm, cần công khai danh sách sản phẩm đã rút giấy công bố trên cổng thông tin chính thức để người tiêu dùng có thể tra cứu dễ dàng. Đồng thời, cần tăng cường lấy mẫu hậu kiểm, đặc biệt tại các kênh phân phối online – nơi mà nhiều sản phẩm chưa từng qua kiểm nghiệm vẫn được bán tràn lan.

Về mặt pháp lý, đã đến lúc cần sửa đổi quy trình công bố sản phẩm theo hướng yêu cầu kiểm nghiệm bắt buộc đối với nhóm sản phẩm có rủi ro cao, có phản ánh tiêu cực từ người tiêu dùng hoặc có dấu hiệu gian lận thương mại. Ngoài ra, cần bổ sung chế tài mạnh với những doanh nghiệp rút giấy công bố nhưng vẫn lưu hành sản phẩm hoặc đưa sản phẩm quay lại thị trường với hình thức khác.

Trong bối cảnh thị trường mỹ phẩm khá phức tạp, người tiêu dùng cần đặc biệt tỉnh táo, chỉ lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được công bố minh bạch, có thông tin tra cứu công khai từ cơ quan chức năng. Rút lui không đồng nghĩa vô can. Nếu không có biện pháp quản lý kịp thời, thị trường mỹ phẩm Việt Nam sẽ tiếp tục bị chi phối bởi những "chiêu trò" trá hình, trong khi người tiêu dùng là bên gánh chịu rủi ro lớn nhất.

Phạm Thanh Hiền