Hàng tặng kèm cho người tiêu dùng khó kiểm soát chất lượng và đảm bảo lòng tin

Vô tình tiếp tay cho hàng kém chất lượng xâm nhập thị trường

Từ một chiêu marketing tưởng như vô hại, "hàng tặng kèm, không bán" đang ngày càng bị biến tướng trở thành một thủ đoạn nguy hiểm, gây tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin của người tiêu dùng. Với các hợp tác xã (HTX), nhất là những đơn vị đang xây dựng thương hiệu dựa trên sự tử tế và chất lượng, đây có thể là con dao hai lưỡi.

Theo phân tích từ giới chuyên gia, chiêu “tặng kèm” ngày nay không đơn thuần là hành vi khuyến mại sáng tạo mà đã trở thành một phần trong mô hình gian lận thương mại có tổ chức. Hàng hóa không đạt chất lượng, thậm chí là hàng giả, được “hợp pháp hóa” bằng cách ghi chú “không bán, chỉ tặng” để lẩn tránh trách nhiệm pháp lý, thuế và kiểm định.

Minh chứng rõ ràng nhất là vụ việc Võ Thị Ngọc Ngân (Ngân 98) bị khởi tố vì sản xuất và buôn bán hàng giả là thực phẩm chức năng. Cô này đã sử dụng chiêu “hàng tặng kèm” để tuồn ra thị trường các sản phẩm không phép, kém chất lượng, quảng cáo như liệu trình giảm cân “thần tốc”, khiến nhiều người tiêu dùng tin tưởng mua trọn gói. Theo điều tra của Công an thành phố Hồ Chí Minh, các sản phẩm “tặng kèm” của Ngân 98 chứa các chất cấm như sibutramin, phenolphthalein có thể gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe. 

Từ bài học Ngân 98: Khi “tặng miễn phí” không còn là hành động tri ân mà là chiêu thức trục lợi tinh vi. Ảnh: Huyền Trang/TCĐT Kinh doanh

Từ vụ việc này, các chuyên gia cảnh báo các HTX cần hết sức cẩn trọng. TS. Nguyễn Hữu Tài (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng: “Chương trình khuyến mại hay tặng kèm sẽ phát huy hiệu quả nếu được thực hiện đúng nhưng cũng dễ biến tướng nếu thiếu kiểm soát, nhất là với những đơn vị nhỏ, thiếu hệ thống giám sát nội bộ. Cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm soát chất lượng hàng hóa, tránh tình trạng “khuyến mại ảo”, nâng giá rồi giảm giá. Doanh nghiệp cần giữ uy tín bằng việc minh bạch thông tin và chú trọng dịch vụ hậu mãi".

Tại Việt Nam, nhiều HTX đang nỗ lực xây dựng thương hiệu nông sản, đặc sản vùng miền theo hướng OCOP hoặc sản phẩm hữu cơ. Những giá trị cốt lõi của HTX là chất lượng, sự minh bạch và niềm tin. Nhưng nếu các HTX vì muốn tăng doanh số mà triển khai “tặng kèm” một cách dễ dãi, không kiểm soát chặt chẽ chất lượng món quà tặng, hậu quả rất dễ xảy ra. Ví dụ một HTX sản xuất gạo hữu cơ đạt chuẩn, để tri ân khách hàng, họ tặng kèm thêm một lọ viên uống bổ sung vi chất từ đối tác bên ngoài. Gạo thì sạch, nhưng lọ thuốc “tặng kèm” lại được gia công không phép, chứa chất cấm. Khi cơ quan chức năng vào cuộc, người chịu trách nhiệm trước tiên vẫn là HTX – đơn vị đưa sản phẩm ra thị trường và đính kèm lời cam kết “sạch – an toàn”.

Không chỉ vậy, “tặng kèm” đôi khi còn là một cách để hợp thức hóa việc nâng giá. Giá combo thường đã bao gồm khoản lợi nhuận “khủng” từ chính món hàng “tặng” đó. Người tiêu dùng tưởng được ưu đãi, nhưng thực ra đang mua gói sản phẩm với giá cao hơn bình thường. Một chiêu vừa gây hiểu nhầm, vừa tiềm ẩn rủi ro đạo đức trong kinh doanh.

Phải làm gì để “sống sót”?

Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam Trần Thị Phương Lan cho biết: “Hiện các sàn thương mại điện tử có quy trình kiểm duyệt hàng hóa nhưng chỉ mang tính hình thức, dễ bị lợi dụng để bán hàng lậu, hàng giả.” Trong môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp, bất kỳ lỗ hổng nào về kiểm soát chất lượng đều có thể bị lợi dụng để tuồn hàng không rõ nguồn gốc, gắn mác "quà tặng", đánh tráo niềm tin của người tiêu dùng.

Đồng tình, Phó Chủ tịch Hiệp hội thương mại điện tử Việt Nam Trần Trọng Tuyến cho rằng, dù các sàn có quy trình kiểm duyệt và cơ chế báo cáo vi phạm, nhưng thực tế công tác rà soát vẫn phụ thuộc vào phản ánh từ bên ngoài. Người bán có thể dễ dàng tạo nhiều tài khoản để lách kiểm duyệt và tiếp tục vi phạm.

Theo các chuyên gia kinh tế, HTX chỉ nên tặng kèm những sản phẩm do chính HTX sản xuất, có giấy chứng nhận chất lượng hoặc ít nhất là có thể kiểm soát được quy trình làm ra nó. Tuyệt đối minh bạch với khách hàng. “Tặng kèm” không đồng nghĩa với “miễn phí”, và càng không được dùng làm cái cớ để đánh tráo chất lượng. HTX nên công bố rõ giá trị sản phẩm chính, món quà tặng là gì, đến từ đâu, và có tác dụng gì.

Nếu phải hợp tác với đơn vị bên ngoài để cung cấp quà tặng, HTX cần có hợp đồng ràng buộc chặt chẽ, yêu cầu cung cấp đầy đủ giấy kiểm định, hồ sơ truy xuất nguồn gốc. Đồng thời cần kiểm tra ngẫu nhiên lô hàng tặng định kỳ để đảm bảo chất lượng.

HTX nên coi việc “tặng” là hành động tri ân khách hàng, gắn với giá trị thương hiệu không nên dùng nó như một công cụ tăng doanh số bằng mọi giá. Uy tín, trong một thị trường ngày càng khắt khe, là thứ có thể mất chỉ sau một bài đăng tố cáo của khách hàng, nhưng để gây dựng lại thì cần cả một cộng đồng chung tay.

Trong thời đại người tiêu dùng ngày càng thông minh, sự minh bạch và trung thực là chiến lược bền vững nhất. Nếu hàng tặng kèm đến từ sự tử tế thật sự, nó sẽ lan tỏa giá trị và góp phần xây dựng thương hiệu HTX bền vững. Nhưng nếu hàng tặng chỉ là “lớp vỏ” để che đậy sản phẩm kém chất lượng, thì sớm muộn cũng trở thành con dao đâm ngược chính doanh nghiệp. Không nên để “món quà nhỏ” trở thành cái giá quá lớn phải trả. Với HTX, giữ được niềm tin chính là giữ được tương lai. Người tiêu dùng nên tận dụng cơ hội mua sắm thông minh, ưu tiên sản phẩm chính hãng và hàng Việt Nam chất lượng cao, góp phần thúc đẩy sản xuất trong nước.

An Dương (T/h)