Liên minh NATO đang thực sự lỗi thời?

Gần đây, Donald Trump đã châm ngòi cho những tranh cãi khác nhau về việc ông ta ngẫm thấy tổ chức hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã lỗi thời. Trump ám chỉ có thể nó không còn phù hợp với giá trị đầu tư lâu dài cuả Mỹ.

Theo cách nói đặc trưng của Trump thì ông ta sẽ tỏ ra đau buồn nhưng sau đó đưa ra vài chi tiết về hậu quả của việc ra đi hay ở lại của liên minh NATO. Như kế hoạch đã đề ra vào năm 1949, NATO chắc chắn không nhằm vào việc làm cho quân đội Xô Viết tách khỏi dân chủ Đông Âu nữa. NATO đã không khôn ngoan trong việc mở rộng số lượng thành viên từ 12 nước ban đầu lên đến 28 nước, lôi kéo cả các quốc gia trong khối hiệp ước Vác-sa-va cũ và một vài quốc gia thuộc Liên Xô cũ.

Có lẽ NATO cũng có ý tốt trong việc đề nghị đảm bảo an ninh đối với các thành viên mới dễ bị tổn thương. Nhưng thật khó để có thể hình dung quân đội Ý và Bỉ đang tử trận trên chiến trường nhằm giữ quân đội tổng thống Nga Vladimir Putin tránh khỏi Lithuania hay Estonia. Những lời cam kết ngày hôm nay của NATO đối với các thành viên mới có thể tin cậy được như sự đảm bảo khoa trương của Anh và Pháp cho việc bảo vệ một Ba Lan xa xôi khỏi Đức Quốc Xã và những người hàng xóm của Liên Xô vào tháng 8/1939.

Không hề có khả năng đe dọa đến các thành viên NATO trong suốt 40 năm Chiến tranh lạnh được dẫn từ điều 4 của hiệp ước, đòi hỏi sự đóng góp ý kiến của toàn bộ liên minh mà Thổ Nhĩ Kỳ đã 4 lần kêu gọi thực hiện kể từ năm 2003. Ý tưởng mà Tây Âu bao vây chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo cấp tiến và những người nhập cư không kiểm soát từ khu vực Trung Đông đang giao tranh sẽ cam kết lực lượng NATO ủng hộ cho các chương trình nghị sự và mối thù gia tăng của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan với những người Hồi giáo khi mà chế độ phi dân chủ chỉ là hình ảnh tưởng tượng thuần túy.

Vài thành viên NATO đáp ứng được các mục tiêu của Liên mình đó là đầu tư 2% GDP vào chi tiêu quốc phòng. Thay vào đó, châu Âu mong đợi Mỹ gánh bớt sức ép về tài chính và quân sự NATO. Châu Âu ngày càng thấy rõ được sự phòng thủ chống lại chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo và không có khả năng để ngăn chặn tình trạng nhập cư của đoàn thanh niên Hồi giáo nhập cư từ Trung Đông. Nó cũng được xem như một mục tiêu béo bở cho chế độ không ổn định (và xu hướng hạt nhân tăng lên).

Trụ sở của liên minh NATO đặt tại Brussels (Bỉ)

Thỉnh thoảng các quốc gia châu Âu hay thêm dầu vào lửa. Họ trông cậy vào trợ cấp của Mỹ nhằm giúp cắt giảm chi phí quốc phòng để tài trợ cho các quyền lợi xã hội chủ nghĩa – ngay cả khi họ vẽ biếm họa Mỹ như một siêu cường hay bắt nạt kiểu quân sự hóa.

Sử dụng lực lượng NATO bên ngoài châu Âu không phải luôn luôn hiệu quả. Nó là hữu ích ở Serbia, có lợi ích đáng ngờ ở Afghanistan nhưng hoàn toàn thảm bại ở Libya. Vậy ông Trump đúng hay chúng ta nên để NATO thất bại trong sự thiếu ủng hộ này? Và liệu đây có phải là một tương lai mà sự không tồn tại của NATO sẽ thích hợp hơn một NATO tốn kém và rạn nứt lúc này không?

Những thay đổi hỗn độn không hề làm ảnh hưởng đến thực tế ở một mức độ sâu sắc hơn. Lord Ismay, Tổng thư ký đầu tiên của NATO nói rằng liên minh này được lập ra để “đấu lại với Nga, bảo vệ người Mỹ và kìm chế người Đức”. Liên bang Xô Viết sụp đổ, Đức hiện đã nằm trong Liên minh EU và tổ chức này đang có lực lượng và nền kinh tế còn lớn hơn cả Mỹ.

Tuy vậy, Tổng thống Nga Putin vẫn sở hữu hạt nhân và sự hung hăng. Nó lan rộng ra bất cứ nơi nào đang yếu đuối. Còn Đức vẫn nhận sự ngờ vực từ EU, không biết có phải vì các chính sách nhập cư sai sót của thủ tướng Angela Markel hay việc đều đặn thực hiện sự thiếu khôn ngoan của các ngân hàng kếch sù Đức khi cho các quốc gia vỡ nợ ở Địa Trung Hải vay tiền. EU chưa bao giờ tìm được cách thống nhất các quốc gia khác biệt trong tổ chức của mình vào một cái gì đó cố kết và giống với các bang riêng lẻ của Mỹ.

Tóm lại, một nước Nga quyền lực sẽ luôn phải bị dõi theo. Một nước Đức năng nổ và cứng đầu sẽ luôn phải được hợp nhất vào một kiểu giống như liên minh quân sự. Còn Mỹ sẽ luôn luôn có lợi ích cá nhân sẵn có trong việc giữ cho các quốc gia châu Âu cùng nhóm khỏi giết hại lẫn nhau.

>> Bộ trưởng tài chính Đức sẽ khóc nếu nước Anh rời khỏi EU

Mỹ Linh