Lĩnh vực khoa học công nghệ năm 2025: Đánh giá kết quả và định hướng phát triển

Trong bối cảnh khoa học công nghệ ngày càng giữ vai trò then chốt đối với năng lực cạnh tranh quốc gia và mô hình tăng trưởng dựa trên tri thức, việc đánh giá toàn diện kết quả triển khai nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn. 

Năm 2025 đánh dấu giai đoạn chuyển động mạnh mẽ của lĩnh vực khoa học công nghệ tại Việt Nam, khi nhiều chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước được cụ thể hóa bằng hệ thống chính sách, chương trình và công cụ quản lý mới, hướng tới phát triển công nghệ chiến lược, nâng cao hiệu quả đầu tư,...

Trên cơ sở đó, Báo cáo tổng kết công tác năm 2025, phương hướng nhiệm vụ năm 2026 của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) mang đến bức tranh toàn diện về kết quả đạt được của lĩnh vực khoa học công nghệ, những hạn chế, nguyên nhân và định hướng giải pháp trong thời gian tới, làm nền tảng cho việc phân tích, đánh giá và đề xuất chính sách phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở giai đoạn tiếp theo.

AI là công nghệ chiến lược hàng đầu trong đầu tư phát triển quốc gia. Ảnh minh họa.

1. Kết quả hoạt động nổi bật

1.1 Hoạt động nổi bật

Bộ KH&CN đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược (Quyết định số 1131/QĐ-TTg), tạo cơ sở pháp lý quan trọng để tập trung nguồn lực quốc gia.

Hoàn thiện trình Thủ tướng Chính phủ lựa chọn 03 sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên triển khai ngay; bổ sung sản phẩm thiết bị bay không người lái (UAV) và bổ sung “Công nghệ và thiết bị thông minh xử lý AI tại biên (Edge AI)” vào Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược tại Quyết định số 1131/QĐ-TTg.

Hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển công nghệ chiến lược ưu tiên triển khai ngay đối với 06 sản phẩm được lựa chọn.

Phê duyệt chủ trương, định hướng sắp xếp tái cơ cấu các chương trình KH&CN quốc gia giai đoạn 2021-2030 (Quyết định số 1869/QĐ-BKHCN), khắc phục tình trạng dàn trải, tập trung vào hiệu quả thực tiễn.

1.2 Số liệu phát triển ngành

Trong năm 2025, công tác thẩm định công nghệ, chuyển giao công nghệ và phát triển thị trường công nghệ đã đạt được nhiều kết quả tích cực, vượt mức kế hoạch đề ra, cụ thể:

Về hoạt động chuyển giao công nghệ: Đã cấp 29 Giấy chứng nhận đăng ký chuyển giao công nghệ (gồm 17 cấp mới và 12 gia hạn/sửa đổi), đạt 116% kế hoạch năm và tăng 26% so với năm 2024. Tổng giá trị hợp đồng chuyển giao công nghệ đã được đăng ký khoảng 4.756 tỷ đồng, đạt 120 % kế hoạch năm 2025 (3.938 tỷ đồng).

Về thẩm định dự án quan trọng quốc gia và dự án đầu tư: (1) Tham gia ý kiến tại Hội đồng thẩm định nhà nước đối với 07 dự án quan trọng quốc gia (đạt 116,67% kế hoạch năm, tăng 16,67% so với năm 2024); (2) Thẩm định, có ý kiến về công nghệ đối với 57 dự án đầu tư (đạt 158% kế hoạch năm, tăng 68% so với năm 2024); (3) Tham gia ý kiến đối với 02 Quy hoạch cấp quốc gia và 05 Quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành.

Về hoạt động giám định: Đã cấp 13 Quyết định chỉ định tổ chức giám định máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ (trong đó có 12 quyết định cho thiết bị đã qua sử dụng và 01 cho dự án đầu tư).

Về phát triển công nghệ cao: Thành lập mới 06 Khu Công nghệ cao. Tỉ trọng giá trị xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao trên tổng giá trị xuất khẩu hàng hóa 9 tháng đầu năm ước đạt 49,32%.

Các lĩnh vực khoa học tự nhiên như toán học và vật lý tiếp tục giữ thứ hạng cao trong khu vực ASEAN. Trên bản tổng sắp thế giới, các lĩnh vực KHTN duy trì thứ hạng cao (xếp thứ 38 đến thứ 50/236 quốc gia và vùng lãnh thổ). Riêng lĩnh vực Toán học và Hóa học xếp trong top 40 quốc gia đứng đầu. Đội ngũ trí thức khoa học tự nhiên đã xây dựng được nền tảng vững chắc cho một số ngành khoa học tự nhiên, góp phần quan trọng để Việt Nam chủ động tham gia Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

1.3. Kết quả công tác chỉ đạo điều hành

Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã đóng góp hiệu quả vào phát triển kinh tế, xã hội và nâng cao tiềm lực KH&CN quốc gia. Trong các năm qua, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo góp phần quan trọng xây dựng, phát triển giá trị văn hóa, xã hội, con người Việt Nam duy trì chỉ số phát triển con người (HDI) trên 0,7.

Theo đánh giá mới nhất của Liên hợp quốc, năm 2024, chỉ số HDI của Việt Nam đạt 0,726. Đối với mục tiêu xây dựng 40-50 tổ chức khoa học và công nghệ đạt trình độ khu vực và thế giới, năm 2025, số tổ chức đạt trình độ khu vực và thế giới là 53 tổ chức, bao gồm 46 trường đại học, đại học, 05 viện nghiên cứu và 02 bệnh viện.

Năm 2025, Bộ KH&CN đã tập trung chỉ đạo, điều hành quyết liệt, chủ động tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ hoàn thiện hành lang pháp lý và các định hướng chiến lược quan trọng, cụ thể như sau:

Về xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật:

Bộ đã tập trung nguồn lực để xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy chuyển giao và ứng dụng công nghệ:

Đã trình Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Công nghệ cao (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ tại Kỳ hợp thứ 9 và 10, Quốc hội khóa XV.

Trình Chính phủ 01 dự thảo Nghị định: Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Đường sắt và các Nghị quyết của Quốc hội liên quan đến phát triển KH&CN, ứng dụng, nhận chuyển giao công nghệ đối với công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt.

Đang xây dựng, dự kiến trình Chính phủ 02 dự thảo Nghị định, gồm: (1) Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 76/2018/NĐ-CP ngày 15/5/2018 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ ; (2) Nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ (đã được Quốc hội thông qua ngày 10/12/2025 tại Kỳ hợp thứ 10, Quốc hội khóa XV).

Về hoạch định chiến lược và quản lý vĩ mô:

Công tác hoạch định chiến lược được triển khai bài bản, kịp thời cập nhật các xu thế mới và chỉ đạo của Đảng, Nhà nước:

Triển khai Nghị quyết của Bộ Chính trị: Đã ban hành văn bản hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương làm rõ định nghĩa, nội hàm và lượng hóa các khái niệm mới trong Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá chiến lược KHCN,ĐMST&CĐS, đảm bảo thống nhất trong nhận thức và triển khai thực hiện. Góp ý, đưa các chủ trương, định hướng phát triển KHCN,ĐMST&CĐS vào hơn 30 dự thảo văn kiện đại hội đảng của các cơ quan trung ương, tỉnh ủy, thành ủy.

Tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về phát triển đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Quyết định số 2711/QĐ-TTg ngày 12/12/2025) làm cơ sở phát triển đội ngũ trí thức trong các ngành, lĩnh vực, đóng góp hiệu quả vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cập nhật Chiến lược phát triển KHCN&ĐMST đến năm 2030: Đã chủ trì phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức sơ kết giai đoạn 2022-2025. Trên cơ sở rà soát thực tiễn và bối cảnh mới, Bộ đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo Quyết định phê duyệt điều chỉnh, bổ sung Chiến lược phát triển KHCN&ĐMST đến năm 2030 để phù hợp với các chủ trương mới của Đảng và yêu cầu phát triển đất nước.

Triển khai Chiến lược Dữ liệu quốc gia: Ban hành Quyết định số 738/QĐ-BKHCN ngày 28/4/2025 phê duyệt Kế hoạch hành động năm 2025 của Bộ KH&CN triển khai Chiến lược dữ liệu quốc gia đến năm 2030.

Về phát triển sản phẩm chủ lực và công nghệ chiến lược:

Đây là điểm nhấn trong công tác chỉ đạo điều hành năm 2025, chuyển dịch mạnh mẽ sang kiến tạo các sản phẩm công nghệ cụ thể:

Xác định danh mục ưu tiên: Báo cáo Thủ tướng Chính phủ ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược (Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025).

Đề xuất cơ chế đặc thù cho sản phẩm chiến lược: (1) Đã nghiên cứu, trình Thủ tướng Chính phủ lựa chọn 03 sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên triển khai ngay; (2) Bổ sung sản phẩm thiết bị bay không người lái (UAV) vào nhóm ưu tiên; (3) Bổ sung “Công nghệ và thiết bị thông minh xử lý AI tại biên (Edge AI)” vào Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược; (4) Đồng thời, đã trình Chính phủ Chương trình KHCN&ĐMST phát triển sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên triển khai ngay.

Xây dựng Chiến lược quốc gia về UAV: Đã hoàn thiện nghiên cứu, xây dựng Chiến lược quốc gia về phát triển và ứng dụng UAV đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Đã báo cáo Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng; đã xin ý kiến Đảng ủy Chính phủ và hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Chính trị.

Về tái cơ cấu chương trình và phát triển tiềm lực KH&CN:

Tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đầu tư năng lực cho các tổ chức nghiên cứu và phát triển công lập giai đoạn 2025-2030” gắn với việc triển khai Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 01/4/2025 của Chính phủ. Đề án là một chương trình tổng thể bao gồm nhiều nhiệm vụ, giải pháp cụ thể với mục tiêu nâng cao năng lực của các tổ chức nghiên cứu và phát triển công lập để trở thành tổ chức khoa học và công nghệ xuất sắc, ngang tầm khu vực và thế giới theo mục tiêu tại Nghị quyết số 57 NQ/TW (đến năm 2030, có từ 40-50 tổ chức KH&CN được xếp hạng khu vực và thế giới).

Tái cơ cấu chương trình KH&CN: Phê duyệt chủ trương, định hướng sắp xếp tái cơ cấu các chương trình KH&CN quốc gia giai đoạn 2021-2030 (Quyết định số 1869/QĐ-BKHCN ngày 21/7/2025) nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư.

Phát triển hạ tầng nghiên cứu: Bộ KH&CN đã có Tờ trình số 90/TTr BKHCN ngày 31/7/2025 gửi Thủ tướng Chính phủ về Chương trình Quốc gia phát triển công nghệ và công nghiệp chiến lược bao gồm đề án Phát triển hệ thống các trung tâm nghiên cứu, thử nghiệm, các phòng thí nghiệm trọng điểm Quốc gia, tập trung cho công nghệ chiến lược. Hiện nay, Bộ KH&CN đang khẩn trương xây dựng Đề án Phát triển hệ thống các trung tâm nghiên cứu, thử nghiệm, các phòng thí nghiệm trọng điểm Quốc gia, tập trung ưu tiên cho các lĩnh vực công nghệ chiến lược để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong tháng 12/2025.

Đôn đốc thực hiện các Nghị quyết chuyên đề: Tổ chức sơ kết, đánh giá và đôn đốc các bộ, ngành, địa phương báo cáo kết quả thực hiện Nghị quyết số 50/NQ-CP (về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư) và Nghị quyết số 189/NQ CP (về phát triển công nghệ sinh học) để tổng hợp, báo cáo Chính phủ.

Công tác thông tin, thống kê, đánh giá KHCN,ĐMST&CĐS

* Về xây dựng thể chế và hành lang pháp lý

Bộ đã tập trung nguồn lực hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ cho hoạt động thông tin, thống kê và đánh giá. Nổi bật là việc tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 262/2025/NĐ-CP ngày 14/10/2025 quy định chi tiết về thông tin, thống kê, đánh giá, chuyển đổi số và các vấn đề chung. Đồng thời, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2244/QĐ-TTg về Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả KH,CN&ĐMST đối với phát triển kinh tế - xã hội.

Ở cấp Bộ, đã ban hành 05 Thông tư quan trọng quy định về: Chế độ báo cáo thống kê; Bảng phân loại lĩnh vực KH&CN; Quản lý cơ sở dữ liệu quốc gia; Tiêu chí tạp chí khoa học và phân loại bài báo khoa học, tạo nền tảng chuẩn hóa dữ liệu toàn ngành.

* Về công tác đánh giá khoa học và định giá công nghệ

Đây là điểm nhấn trong công tác chỉ đạo điều hành năm 2025 với việc triển khai đồng bộ các quy định tại Luật KH,CN&ĐMST năm 2025.

Đối với tổ chức KH&CN công lập: Trên cơ sở Quyết định số 2106/QĐ BKHCN, Bộ đã chỉ đạo triển khai đánh giá thí điểm hiệu quả hoạt động cho 124 tổ chức nghiên cứu và phát triển công lập. Kết quả thí điểm là cơ sở thực tiễn quan trọng để triển khai diện rộng trong năm 2026 theo quy định của Nghị định số 262/2025/NĐ-CP và Nghị định số 265/2025/NĐ-CP.

Đối với đánh giá tác động kinh tế - xã hội: Thực hiện Nghị quyết số 57 NQ/TW và Nghị quyết số 71/NQ-CP, ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả (Quyết định số 2244/QĐ-TTg), Bộ trưởng Bộ KH&CN đã kịp thời ban hành Kế hoạch triển khai (Quyết định số 3994/QĐ-BKHCN ngày 02/12/2025) để đưa các tiêu chí đánh giá đi vào thực tiễn quản lý.

Hỗ trợ hội đồng tư vấn: Cung cấp dữ liệu chuyên gia phục vụ thành lập 407 hội đồng tư vấn nhiệm vụ cấp Quốc gia; Cơ sở dữ liệu chuyên gia tiếp tục được cập nhật, chuẩn hóa với hơn 4.000 hồ sơ chuyên gia đạt chuẩn, tiệm cận thông lệ quốc tế.

* Về phát triển hạ tầng số và Cơ sở dữ liệu quốc gia (CSDLQG)

Tập trung xây dựng "Hệ thống thông tin quốc gia về KHCN&ĐMST", đảm bảo kết nối, chia sẻ dữ liệu đồng bộ. Đã hoàn thành kết nối 07 CSDL chuyên ngành với Trung tâm Dữ liệu quốc gia theo đúng lộ trình của Đề án 06 và Nghị quyết 214/NQ-CP, đảm bảo tiêu chí "đúng, đủ, sạch, sống".

Hệ thống CSDLQG về KH&CN tiếp tục được làm giàu với 68.119 bản ghi về nhiệm vụ KH&CN; 108.806 bản ghi công bố khoa học; dữ liệu của 4.255 tổ chức và 40.451 cán bộ nghiên cứu.

* Về thông tin, thống kê và nguồn lực thông tin

Hoạt động thống kê: Tổ chức thành công cuộc điều tra Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp (lần thứ 5), cung cấp số liệu quan trọng cho việc hoạch định chính sách và tính toán chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII).

Nguồn tin KH&CN: Bảo đảm quyền truy cập các CSDL quốc tế uy tín (ScienceDirect, Scopus, IEEE, Springer...) phục vụ cộng đồng nghiên cứu. Số lượng bài báo của Việt Nam công bố quốc tế đạt 22.316 bài, tăng 0,3% so với cùng kỳ năm 2024 (số liệu tính đến ngày 04/12/2025).

Dữ liệu hiện đang được tiếp tục cập nhật, ước tính cả năm 2025 đạt 24.485 bài, tăng 10% so với năm 2024.

2. Khó khăn, vướng mắc/tồn tại, nguyên nhân và giải pháp

2.1. Khó khăn, vướng mắc/tồn tại

Quá tải công việc: Khối lượng công việc năm 2025 tăng đột biến, đặc biệt là công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật (03 Nghị định, phối hợp xây dựng Luật sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ) và thẩm định các công trình trọng điểm quốc gia (đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, các tuyến đường sắt đô thị, sân bay Long Thành, Gia Bình...).

Thủ tục hành chính (TTHC): Vẫn còn áp lực lớn trong việc rà soát, cắt giảm TTHC và điều kiện kinh doanh để đồng bộ với các văn bản pháp luật mới sửa đổi.

Hạ tầng số: Chưa hình thành được nền tảng số và cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất về thẩm định, giám định và chuyển giao công nghệ, gây khó khăn cho công tác quản lý và tra cứu.

2.2. Nguyên nhân và giải pháp

Khách quan: Quy trình xử lý công việc thay đổi nhiều do các văn bản pháp luật mới; số lượng dự án quốc gia cần thẩm định tăng cao đột xuất.

Chủ quan: Nhân lực còn mỏng, chưa tuyển dụng đủ biên chế dẫn đến tình trạng quá tải. Công tác phối hợp xây dựng nền tảng số chuyên ngành triển khai chậm.

3. Bài học kinh nghiệm

Cần xác định rõ ưu tiên chiến lược, tập trung nguồn lực quốc gia cho các công nghệ lõi, công nghệ chiến lược có lợi thế cạnh tranh để phục vụ trực tiếp mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và quốc phòng an ninh.

4. Nhiệm vụ trọng tâm năm 2026

* Mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể năm 2026

Đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong hoạt động đánh giá, thẩm định và giám định công nghệ.

Chỉ tiêu: Phấn đấu số lượng Giấy chứng nhận đăng ký chuyển giao công nghệ và số lượng hồ sơ tham gia thẩm định dự án đầu tư, dự án quan trọng quốc gia tăng vượt 20% so với kế hoạch năm 2025.

* Nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu

Triển khai đồng bộ Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Công nghệ cao (sửa đổi);

Xây dựng hệ thống văn bản hướng dẫn Luật Công nghệ cao sửa đổi;

Triển khai Chương trình khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển sản phẩm quốc gia ưu tiên triển khai ngay;

Chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương xây dựng và triển khai Chương trình quốc gia phát triển công nghệ và công nghiệp chiến lược.

Triển khai các chương trình KH&CN quốc gia đã phê duyệt;

Xây dựng, phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen giai đoạn 2026-2030.

Tăng cường kiểm tra, giám sát công nghệ trong các dự án đầu tư, chuyển giao công nghệ và nhập khẩu thiết bị đã qua sử dụng.

Chủ động tham mưu đàm phán, thu hút đầu tư và chuyển giao công nghệ từ các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới (NVIDIA, Samsung, Intel...) phục vụ chuyển đổi xanh, chuyển đổi số.

Xây dựng Chương trình hành động thực hiện Quy hoạch hạ tầng thông tin và truyền thông thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050.

Công bố Báo cáo thường niên về “Tương lai Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số”.

Thanh Tùng