Nấm từng gây chết người được phát hiện có tiềm năng điều trị ung thư hiệu quả
05:46 05/07/2025(VietQ.vn) - Các nhà khoa học Mỹ vừa phát hiện ra loại nấm từng gây chết người nhưng có tiềm năng điều trị ung thư hiệu quả. Loại nấm được cho là đã cướp đi sinh mạng của một số thợ đào đất làm việc tại nơi chôn cất Vua Tutankhamun (gọi tắt là Vua Tut).
Kem chống nắng giả đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng
Tích hợp ISO 9001 và ISO 14001: Hướng đi chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển bền vững
Lạm dụng vitamin cho trẻ: Cẩn thận ‘bổ’ hóa hại
Nghiên cứu mới từ Đại học Pennsylvania (Mỹ) hé lộ khả năng loại nấm này có thể mở ra hướng điều trị hiệu quả cho bệnh bạch cầu. Loại nấm Aspergillus flavus, từng bị nghi là tác nhân gây ra "lời nguyền Pharaoh" khiến nhiều thợ đào đất và nhà khảo cổ tử vong khi khai quật lăng mộ Vua Tutankhamun (Ai Cập cổ đại) nay đã có một hình ảnh hoàn toàn khác. Nhờ nghiên cứu của các nhà khoa học tại Đại học Pennsylvania (UPenn), Mỹ, loại nấm này được xác định có tiềm năng điều trị bệnh bạch cầu, một dạng ung thư máu nguy hiểm.
Trong nghiên cứu, các nhà khoa học đã phát hiện một phân tử mới được chiết xuất từ A. flavus, có khả năng phá vỡ quá trình phân chia tế bào trong bệnh bạch cầu. Phân tử này thuộc nhóm peptide tổng hợp ribosome và được sửa đổi sau dịch mã (RiPP). Sau khi được biến đổi sinh học để tăng hiệu lực, hợp chất này đã cho thấy hiệu quả tương đương với các loại thuốc điều trị bạch cầu đã được FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ) phê duyệt.
“Chúng ta từng có penicillin từ nấm. Giờ đây, loại nấm từng mang tiếng xấu lại một lần nữa cho thấy tiềm năng cứu người,” Phó Giáo sư Sherry Gao – tác giả chính của nghiên cứu chia sẻ. Bà nhấn mạnh rằng nhiều hoạt chất tự nhiên vẫn chưa được khám phá hết, và việc tìm thấy một RiPP mạnh như vậy từ nấm là điều rất đáng chú ý.
A. flavus là một loài nấm phổ biến trong tự nhiên, thường phát triển trong đất, cỏ khô, ngũ cốc và thực vật mục nát. Mặc dù có thể gây dị ứng, nhiễm trùng đường hô hấp hoặc thậm chí tổn thương phổi nếu tiếp xúc lâu dài, nhưng nó cũng mang trong mình tiềm năng y học lớn. Đặc biệt, khi thử nghiệm, hoạt chất asperigimycin chiết xuất từ nấm này chỉ tấn công tế bào ung thư bạch cầu, mà không ảnh hưởng đến tế bào ung thư vú, gan hay phổi – một yếu tố quan trọng để phát triển thuốc đặc trị an toàn và hiệu quả hơn.
Các nhà khoa học cũng phát hiện một gen có tên SLC46A3, có vai trò như "cánh cửa mở ra" cho asperigimycin xâm nhập vào tế bào ung thư. Từ đó, hợp chất này gây rối loạn quá trình phân bào, ngăn tế bào ung thư tiếp tục nhân lên.
Hiện tại, nhóm nghiên cứu đang lên kế hoạch thử nghiệm hoạt chất này trên mô hình động vật, trước khi tiến tới thử nghiệm lâm sàng trên người. Dù cần thêm thời gian, nhưng phát hiện này hứa hẹn sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển thuốc điều trị bạch cầu chính xác và ít tác dụng phụ hơn.
Trước đó, một nghiên cứu do Trung tâm Điều trị Ung thư City of Hope (Mỹ) thực hiện và được công bố trên tạp chí Clinical and Translational Medicine cho thấy, chiết xuất từ nấm mỡ (agaricus bisporus) có khả năng ức chế sự phát triển của khối u và tăng cường hoạt động của các tế bào miễn dịch chống ung thư.
Giáo sư Shiuan Chen, Khoa Sinh học Ung thư và Y học Phân tử của City of Hope, cho biết nhóm nghiên cứu đang tập trung khảo sát tiềm năng y học của nhiều loại thực phẩm tự nhiên khác nhau như nấm mỡ, chiết xuất hạt nho, lựu, việt quất và mâm xôi Ấn Độ. Theo đó, các chất chiết xuất từ thực vật có thể đóng vai trò hỗ trợ điều trị và phòng ngừa ung thư kết hợp với các phương pháp truyền thống.
Trong thử nghiệm giai đoạn 1, khoảng 36% người tham gia có dấu hiệu giảm nồng độ kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt (PSA) sau 3 tháng sử dụng viên nấm mỡ. PSA là protein do tế bào tuyến tiền liệt sản xuất, mức PSA cao thường liên quan đến nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Đáng chú ý, ở giai đoạn này, người tham gia không gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng.
Tiếp tục nghiên cứu ở giai đoạn 2, các nhà khoa học tập trung kiểm tra giả thuyết chiết xuất nấm mỡ có thể tác động đến các tế bào ức chế miễn dịch có nguồn gốc myeloid (MDSC) – nhóm tế bào thúc đẩy sự phát triển của khối u bằng cách kìm hãm hệ miễn dịch. Kết quả cho thấy, sau 3 tháng sử dụng, lượng MDSC trong máu của 8 tình nguyện viên mắc ung thư tuyến tiền liệt giảm đáng kể, đồng thời hoạt động của tế bào T – tế bào miễn dịch quan trọng trong tiêu diệt tế bào ung thư – được kích thích tăng lên.
Ở mô hình chuột, sự kết hợp giữa điều trị bằng nấm mỡ và liệu pháp miễn dịch giúp kéo dài thời gian sống thêm khoảng 8 ngày. Nguyên nhân được lý giải là nấm mỡ chứa polysaccharide, đặc biệt là beta-glucan, một hợp chất tự nhiên có khả năng kích thích hệ miễn dịch theo nhiều cơ chế khác nhau.
Nghiên cứu này được công bố trong bối cảnh ung thư tuyến tiền liệt vẫn là một trong những bệnh ung thư phổ biến và gây tử vong hàng đầu ở nam giới Mỹ. Các phương pháp điều trị hiện nay bao gồm phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, liệu pháp hormone và miễn dịch.
Mặc dù có tiềm năng trong hỗ trợ điều trị ung thư, các nhà nghiên cứu khuyến cáo người dân không tự ý mua và sử dụng chiết xuất nấm mỡ từ các trang thương mại điện tử vì sản phẩm có thể không được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) kiểm duyệt. Các thử nghiệm lâm sàng sâu hơn vẫn cần được tiến hành để xác định hiệu quả và độ an toàn của loại nấm này trong điều trị và phòng ngừa ung thư. Để đảm bảo an toàn, chuyên gia khuyên nên bổ sung nấm mỡ với lượng vừa phải trong chế độ ăn hàng ngày.
Tiêu chuẩn TCVN 11041-11:2023 về Nấm hữu cơ
Tiêu chuẩn TCVN 11041-11:2023 quy định các yêu cầu cơ bản đối với sản phẩm nấm hữu cơ, nhằm đảm bảo chất lượng, an toàn và phù hợp với quy định canh tác hữu cơ. Đây là cơ sở để sản xuất, đánh giá và chứng nhận nấm hữu cơ theo các nguyên tắc phát triển bền vững, không sử dụng hóa chất độc hại, bảo vệ môi trường và sức khỏe người tiêu dùng.
Về nguồn gốc nguyên liệu, tiêu chuẩn yêu cầu nấm hữu cơ phải được sản xuất từ nguồn nguyên liệu hữu cơ hoặc nguyên liệu tự nhiên đạt chuẩn hữu cơ, không sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật tổng hợp hay các chất biến đổi gen (GMO). Việc sử dụng nguyên liệu phải được kiểm soát chặt chẽ nhằm duy trì sự trong sạch và an toàn của sản phẩm cuối cùng.
Tiêu chuẩn quy định nghiêm ngặt về quy trình sản xuất và canh tác, trong đó các phương pháp sinh học được ưu tiên, như sử dụng phân vi sinh, biện pháp kiểm soát sinh học để phòng trừ sâu bệnh và tăng cường độ phì nhiêu của đất. Môi trường nuôi trồng phải đảm bảo điều kiện tự nhiên, không gây ô nhiễm và hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến hệ sinh thái xung quanh.
Về chất lượng sản phẩm, nấm hữu cơ phải đạt các chỉ tiêu về cảm quan (màu sắc, hình dạng, mùi vị), hàm lượng nước, độ tươi, không chứa dư lượng hóa chất độc hại, kim loại nặng vượt ngưỡng cho phép và không có các loại vi sinh vật gây hại vượt mức quy định. Tiêu chuẩn cũng yêu cầu ghi nhãn rõ ràng, minh bạch về nguồn gốc hữu cơ, thông tin sản phẩm và hướng dẫn bảo quản.
Tiêu chuẩn nhấn mạnh quản lý và truy xuất nguồn gốc, nhằm đảm bảo sản phẩm nấm hữu cơ được theo dõi và kiểm tra từ khâu nguyên liệu đầu vào đến thành phẩm, tạo sự tin cậy cho người tiêu dùng và góp phần phát triển thị trường nấm hữu cơ bền vững tại Việt Nam.
Vân Thảo (T/h)
