Lạm dụng vitamin cho trẻ: Cẩn thận ‘bổ’ hóa hại

Vitamin chỉ cần với lượng rất nhỏ mỗi ngày nhưng lại không thể thiếu cho hoạt động sống. Ở trẻ em, vitamin giúp chuyển hóa năng lượng, tổng hợp hormone, enzyme, hình thành mô liên kết, tăng cường miễn dịch và bảo vệ tế bào khỏi tổn thương. Thiếu vitamin dù chỉ một loại cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện. Tuy nhiên, thừa vitamin, đặc biệt là do bổ sung không kiểm soát, cũng có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng.

Gần đây, một bé 6 tháng tuổi ở Hà Nội phải nhập viện trong tình trạng nôn, quấy khóc, đi tiểu nhiều và mất nước nặng. Nguyên nhân được xác định là ngộ độc vitamin D do phụ huynh cho trẻ uống loại vitamin D3+K2 dành cho người lớn trong suốt 3 tháng liền, nhầm tưởng rằng sản phẩm này cũng dùng được cho trẻ nhỏ. Hậu quả là trẻ bị tăng canxi máu toàn phần – một biến chứng nguy hiểm.

Theo TS. Đỗ Thị Nguyệt Quế (Khoa Dược lý – Dược Lâm sàng, Trường Đại học Dược Hà Nội), các loại vitamin tham gia vào hàng loạt quá trình chuyển hóa trong cơ thể như tổng hợp collagen, hormone, hấp thu sắt, điều hòa miễn dịch và nhiều chức năng sinh học quan trọng khác.

Bà đặc biệt lưu ý đến vai trò của vitamin C – chất quen thuộc với phụ huynh không chỉ tăng cường đề kháng mà còn chống oxy hóa, hỗ trợ tiêu hóa, giảm dị ứng. Tuy nhiên, khi thiếu hụt, mọi chức năng nói trên đều bị suy giảm. Ngược lại, nếu dùng quá liều, nhất là dưới dạng viên sủi hay siro với hàm lượng cao, có thể làm tăng gánh nặng gan thận, rối loạn chuyển hóa và ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ.

Trên thực tế, phần lớn nhu cầu vitamin của trẻ có thể được đáp ứng thông qua chế độ ăn đủ rau củ, trái cây, ngũ cốc, sữa, thịt, cá... Thế nhưng thay vì tăng cường thực phẩm, không ít phụ huynh lại chọn giải pháp nhanh là mua các loại viên uống, siro, thậm chí kết hợp nhiều loại cùng lúc mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Nhiều người cho rằng vitamin lành tính nên uống bao nhiêu cũng được, nhưng đây là quan điểm sai lầm.

Không nên tùy tiện bổ sung vitamin cho trẻ. (Ảnh minh họa)

Đặc biệt, nhóm vitamin tan trong dầu như A, D, E, K có khả năng tích tụ trong cơ thể. Nếu sử dụng kéo dài và quá liều có thể dẫn tới ngộ độc mạn tính, các biểu hiện thường không rõ ràng, dễ bị bỏ qua.

Với vitamin A – loại hay được đưa vào sữa tăng chiều cao hoặc thuốc bổ cho trẻ, TS. Quế cảnh báo, ngộ độc cấp có thể xảy ra nếu dùng trên 300.000 IU/ngày, còn ngộ độc mạn tính chỉ cần liều từ 100.000 IU/ngày trong vòng 10–15 ngày. Hậu quả có thể là rối loạn tiêu hóa, gan to, rụng tóc, phù nề, tăng áp lực nội sọ. Riêng với phụ nữ mang thai, thừa vitamin A trong 3 tháng đầu còn làm tăng nguy cơ dị tật thai nhi.

Tương tự, việc lạm dụng vitamin C cũng tiềm ẩn rủi ro lớn. Mặc dù nhu cầu vitamin C của trẻ chỉ khoảng 30–45 mg/ngày, nhưng nhiều sản phẩm hiện nay chứa đến 500–1000 mg, có nơi còn khuyến cáo tới 2000 mg/ngày. Việc này không những gây lãng phí mà còn khiến cơ thể quá tải, đặc biệt là hệ bài tiết và gan.

Đáng lo ngại hơn là thị trường thực phẩm chức năng cho trẻ đang bị bủa vây bởi các sản phẩm trôi nổi, quảng cáo quá đà, không rõ nguồn gốc. Nhiều cha mẹ dễ dàng mua theo lời truyền miệng, lời mời chào trên mạng xã hội, hoặc từ người thân, mà thiếu kiến thức y khoa.

Theo khuyến cáo của bác sĩ nhi, phụ huynh nên ưu tiên xây dựng chế độ ăn lành mạnh, đa dạng thực phẩm để phòng thiếu chất, thay vì tìm đến vitamin bổ sung như “lá chắn” an toàn.

Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng – nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai cho rằng nhiều phụ huynh đang hiểu sai bản chất của thực phẩm bổ sung. "Thiếu vitamin và khoáng chất thì không tốt, nhưng nếu thừa thì nguy hiểm không kém. Vì vậy, việc sử dụng cần có sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa, tuyệt đối không nên tự ý cho trẻ dùng kéo dài. Vitamin không thể thay thế thức ăn, nên trẻ vẫn cần được ăn uống đầy đủ, cân bằng và khoa học", ông nhấn mạnh.

Thanh Hiền (t/h)