Nâng cao NSCL ngành giao thông vận tải: Yêu cầu cấp thiết trong phát triển bền vững

Trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, ngành giao thông vận tải đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng suất chất lượng trên mọi phương diện. Đây không chỉ là yếu tố then chốt giúp tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian mà còn là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển bền vững.

Thực tế cho thấy, ngành giao thông vận tải Việt Nam những năm qua đã có bước tiến đáng kể về mở rộng mạng lưới hạ tầng, đa dạng hóa phương thức vận tải, hiện đại hóa một số tuyến đường bộ, đường sắt, hàng không và cảng biển. Tuy nhiên, năng suất vận hành và chất lượng dịch vụ vẫn còn thấp so với nhiều nước trong khu vực. Tình trạng tắc nghẽn giao thông, tai nạn đường bộ, chi phí logistics cao và sự thiếu đồng bộ trong quản lý điều hành là những điểm nghẽn cố hữu.

Áp dụng KHCN là một trong những giải pháp nâng cao năng suất ngành giao thông vận tải.

Nguyên nhân của thực trạng này đến từ nhiều phía. Trước hết, cơ sở hạ tầng còn thiếu tính kết nối, chưa đồng đều giữa các vùng miền. Các tuyến đường liên tỉnh, liên vùng, đặc biệt là khu vực miền núi và nông thôn còn xuống cấp nghiêm trọng. Hệ thống cảng biển, sân bay ở một số khu vực đang bị quá tải, ảnh hưởng đến hiệu quả vận chuyển hàng hóa và hành khách.

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực trong ngành còn thiếu và yếu về chuyên môn. Việc đào tạo chưa theo kịp yêu cầu thực tế, đặc biệt là kỹ năng số, ngoại ngữ và tư duy quản trị hiện đại. Không ít doanh nghiệp vận tải vẫn vận hành theo mô hình truyền thống, chưa chú trọng đổi mới công nghệ hay tối ưu quy trình vận hành.

Công nghệ cũng là một điểm nghẽn lớn. Dù thuật ngữ như “giao thông thông minh”, “logistics 4.0” đã được nhắc đến nhiều năm, nhưng việc áp dụng thực tế còn manh mún và thiếu chiến lược dài hạn. Nhiều hệ thống quản lý, giám sát giao thông vẫn sử dụng phương pháp thủ công, thiếu dữ liệu thời gian thực, gây khó khăn trong điều hành và phản ứng với các sự cố bất ngờ.

Về mặt thể chế, thủ tục hành chính liên quan đến vận tải còn rườm rà, gây tốn kém thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Mỗi khâu như đăng kiểm, cấp phép, kiểm tra an toàn, hay xử lý vi phạm đều mất nhiều thời gian, trong khi các quy định chưa được chuẩn hóa hoặc cập nhật theo kịp thực tiễn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất vận hành của toàn hệ thống.

Trước những thách thức đó, nâng cao năng suất và chất lượng trong ngành giao thông vận tải không thể chỉ dừng ở khẩu hiệu hay phong trào. Đây phải là một chiến lược dài hạn, được hiện thực hóa bằng những hành động cụ thể, từ đầu tư hạ tầng, cải cách thể chế, đến ứng dụng công nghệ và phát triển nguồn nhân lực.

Trước hết, cần ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng một cách đồng bộ và hiện đại, lấy kết nối liên vùng, liên phương thức làm trọng tâm. Các dự án lớn như đường cao tốc Bắc – Nam, đường sắt tốc độ cao, cảng biển quốc tế hay sân bay trung chuyển cần được đẩy nhanh tiến độ và đảm bảo chất lượng thi công, vận hành.

Ảnh minh hoạ.

Cùng với đó, chuyển đổi số phải trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển ngành. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet vạn vật vào điều hành giao thông, quản lý vận tải, tối ưu hóa tuyến đường, thời gian và nhiên liệu không còn là lựa chọn, mà là bắt buộc. Một hệ thống giao thông thông minh, linh hoạt, có khả năng phản ứng nhanh sẽ giúp giảm ùn tắc, tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực và cải thiện trải nghiệm người dùng.

Đối với doanh nghiệp vận tải, đổi mới mô hình quản trị, ứng dụng phần mềm điều phối hiện đại, số hóa quy trình vận hành sẽ giúp tăng năng suất lao động và giảm chi phí không cần thiết. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ chuyển đổi số, đặc biệt là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, tránh để họ bị tụt lại trong làn sóng công nghệ mới.

Phát triển nguồn nhân lực cũng đóng vai trò cốt lõi. Ngành giao thông vận tải cần những con người không chỉ giỏi chuyên môn, mà còn nhạy bén với công nghệ, hiểu biết pháp luật, có tư duy phục vụ và khả năng thích ứng cao. Do đó, cần đổi mới chương trình đào tạo tại các trường chuyên ngành, tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp, cũng như mở rộng các chương trình đào tạo ngắn hạn, học tập suốt đời.

Cuối cùng, cải cách thủ tục hành chính cần đi vào thực chất. Cần mạnh dạn cắt giảm các thủ tục không cần thiết, số hóa toàn bộ quy trình cấp phép, kiểm tra, đăng kiểm, thanh toán phí… để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp và người dân. Đồng thời, việc minh bạch hóa các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình đánh giá chất lượng và an toàn sẽ tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, khuyến khích đổi mới và nâng cao hiệu quả.

Ngành giao thông vận tải đóng vai trò xương sống trong nền kinh tế. Chỉ khi năng suất và chất lượng được nâng cao thực chất, ngành mới có thể đáp ứng được kỳ vọng của xã hội và góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên số.

Phương Nam