Nâng cao năng suất: Kinh nghiệm từ liên kết HTX - nông dân - doanh nghiệp tại Lào Cai

Là tỉnh miền núi, biên giới phía Bắc, Lào Cai từng đối mặt nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế, đặc biệt ở khu vực nông thôn và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, những năm gần đây, địa phương này đã nổi lên như một điểm sáng nhờ kiên trì tái cơ cấu nông nghiệp gắn với phát triển kinh tế tập thể, coi hợp tác xã (HTX) là “trụ đỡ” trong tổ chức sản xuất và xóa đói giảm nghèo.

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có 1.429 HTX với gần 42.000 thành viên, trong đó hơn 800 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Các HTX không chỉ đóng vai trò cung ứng vật tư đầu vào, chuyển giao kỹ thuật mà còn trực tiếp liên kết với doanh nghiệp để bao tiêu sản phẩm, góp phần nâng cao giá trị nông sản và ổn định thu nhập cho người dân.

Lào Cai được nhắc đến như điểm sáng trong phát triển kinh tế nông nghiệp và xóa đói giảm nghèo.

Một trong những mô hình tiêu biểu là chuỗi tre măng Bát độ, được phát triển trên hơn 2.000 ha tại một số địa phương của tỉnh. Chuỗi này hiện có 14 điểm thu mua, mỗi năm chế biến và xuất khẩu trên 1.000 tấn sản phẩm, doanh thu hơn 50 tỷ đồng, tạo việc làm thường xuyên cho hàng trăm lao động với thu nhập bình quân khoảng 6 triệu đồng/tháng. Đây được xem là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của mô hình liên kết “Nông dân – HTX – Doanh nghiệp”.

Tại nhiều địa bàn nông thôn, HTX còn trở thành hạt nhân thúc đẩy xây dựng nông thôn mới. Đơn cử, một xã trong tỉnh hiện có 14 HTX và 23 tổ hợp tác, thu hút hơn 2.000 thành viên tham gia sản xuất, kinh doanh. Nhiều sản phẩm nông nghiệp địa phương đã được chứng nhận OCOP từ 3 - 4 sao, từng bước khẳng định thương hiệu trên thị trường.

Ở xã Cốc Lầu (thuộc huyện Bảo Yên cũ), cây quế được xác định là cây trồng chủ lực. Toàn xã có hơn 4.300 ha quế, trong đó 1.800 ha đạt tiêu chuẩn hữu cơ, trở thành nguồn sinh kế chính của hơn 600 hộ dân. Nhiều hộ gia đình đã chuyển từ sản xuất manh mún sang mô hình kinh tế tổng hợp, cho lợi nhuận 100–120 triệu đồng mỗi năm, đồng thời tạo thêm việc làm thời vụ cho lao động địa phương.

Không chỉ dừng ở sản xuất truyền thống, nhiều HTX tại Lào Cai đã chủ động ứng dụng công nghệ số, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử và từng bước tiếp cận thị trường xuất khẩu. Hoạt động đào tạo, tập huấn cũng được chú trọng với 34 lớp tập huấn cho khoảng 1.400 lượt người, giúp các HTX nâng cao năng lực quản trị, thích ứng với yêu cầu mới của thị trường.

Song song với phát triển nông nghiệp, Lào Cai đang đẩy mạnh tái cấu trúc kinh tế tập thể theo hướng thực chất và hiệu quả hơn. Đến cuối năm 2025, toàn tỉnh có 1.460 HTX đang hoạt động trên nhiều lĩnh vực, từ nông nghiệp, công nghiệp – xây dựng đến thương mại – dịch vụ và tài chính tín dụng. Doanh thu bình quân mỗi HTX đạt gần 1,8 tỷ đồng/năm, thu nhập bình quân của người lao động trong HTX đạt khoảng 60 triệu đồng/người/năm.

Liên kết HTX - nông dân nâng cao hiệu quả sản xuất.

Đáng chú ý, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX của tỉnh đã giải ngân khoảng 40 tỷ đồng cho các dự án sản xuất – kinh doanh, tập trung vào đổi mới công nghệ và mở rộng quy mô. Nhờ đó, khoảng 50% số HTX được đánh giá hoạt động hiệu quả, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế và giải quyết việc làm tại địa phương.

Tuy vậy, quá trình tái cấu trúc cũng bộc lộ những thách thức. Hiện vẫn còn hơn 300 HTX ngừng hoạt động, chủ yếu do quy mô nhỏ, vốn điều lệ thấp, năng lực quản trị hạn chế và khó khăn về đất đai, tài sản. Đây là bài toán mà địa phương đang tập trung tháo gỡ thông qua rà soát, củng cố hoặc giải thể theo quy định, đồng thời hỗ trợ HTX đủ điều kiện phát triển bền vững.

Trong giai đoạn tới, Lào Cai đặt mục tiêu thành lập mới 120 HTX, nâng tỷ lệ HTX hoạt động khá, tốt lên trên 60%, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn. Trọng tâm vẫn là xây dựng các chuỗi giá trị nông sản chủ lực, gắn sản xuất với thị trường và nâng cao thu nhập cho người dân.

Thực tiễn cho thấy, việc lấy kinh tế tập thể làm nền tảng đã và đang giúp Lào Cai khai thác hiệu quả tiềm năng nông nghiệp, tạo sinh kế bền vững và từng bước thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng. Đây không chỉ là hướng đi phù hợp với điều kiện địa phương mà còn là kinh nghiệm đáng tham khảo trong phát triển nông nghiệp và giảm nghèo bền vững ở khu vực miền núi.

Thanh Hiền