Ngành hàng tiêu dùng nhanh trong 'cuộc đua' số hóa và tiêu dùng xanh

Doanh nghiệp FMCG chịu sức ép kép từ số hóa đến minh bạch hóa

Ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) đóng vai trò trụ cột trong đời sống người dân, cung cấp thực phẩm, đồ uống, hàng tiêu dùng thiết yếu. Tốc độ tăng trưởng trung bình 10%/năm trong giai đoạn 2021-2024 cho thấy sức sống của thị trường này. Tuy nhiên, từ năm 2025 trở đi, tăng trưởng đơn thuần là chưa đủ; doanh nghiệp muốn duy trì vị thế phải gấp rút tái cấu trúc theo hướng hiện đại, minh bạch và bền vững.

Một trong những áp lực lớn hiện nay đến từ người tiêu dùng. Hơn 70% người dân sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm “xanh”, nhưng cũng yêu cầu cao hơn về tính minh bạch trong thông tin, nguồn gốc và quy trình sản xuất. Bà Nguyễn Quỳnh Anh - Phó Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương) cảnh báo về tình trạng “greenwashing” khi nhiều doanh nghiệp gắn nhãn xanh một cách mơ hồ, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng. Bao bì màu xanh hay vài dòng mô tả không thể thay thế tiêu chuẩn thật về bền vững.

Người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn rau củ sạch, sản phẩm thân thiện môi trường trong xu hướng tiêu dùng xanh tại siêu thị hiện đại. Ảnh minh họa

Phản ánh từ thị trường cũng cho thấy, tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng đang len lỏi vào đời sống hàng ngày. Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), cho biết trong một đợt cao điểm kiểm tra, lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện hơn 3.000 vụ vi phạm, tập trung ở các mặt hàng thực phẩm chức năng, sữa và thuốc những sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe.

Chính vì vậy, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) năm 2023 đã quy định rõ yêu cầu minh bạch thông tin sản phẩm, đặc biệt với nhóm hàng được quảng bá là “xanh” hoặc “bền vững”. Cùng với đó, hệ thống pháp luật mới cũng cho phép Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện dân sự để bảo vệ người tiêu dùng, đánh dấu bước tiến quan trọng trong thể chế hóa cơ chế bảo vệ quyền lợi một cách thực chất.

Xây dựng chuỗi phân phối bền vững và số hóa toàn diện

Trước áp lực từ cả thị trường và chính sách, nhiều doanh nghiệp nội địa đã chủ động chuyển đổi. Công ty CP Dịch vụ Thương mại WinCommerce - đơn vị sở hữu hệ thống WinMart đang đẩy mạnh hợp tác với các nhà cung cấp nông sản sạch, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, và kiểm soát chất lượng theo chuỗi khép kín. Bà Phạm Huyền Trang - Giám đốc Ngành hàng, Công ty CP Dịch vụ Thương mại WinCommerce cho biết doanh nghiệp đặc biệt ưu tiên truy xuất nguồn gốc và minh bạch thông tin, đồng thời phối hợp với hợp tác xã để xây dựng vùng nguyên liệu gắn với giá trị bền vững.

Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ năng lực làm được điều đó. Các đơn vị vừa và nhỏ vẫn gặp khó khăn về vốn, công nghệ, nhân lực và tiếp cận hệ thống phân phối hiện đại. Trước tình hình này, Bộ Công Thương đang triển khai các giải pháp hỗ trợ như đào tạo nhân lực, đầu tư hạ tầng logistics, miễn giảm thuế, và đặc biệt là hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các mô hình thương mại mới như O2O (online to offline), livestream bán hàng…

Trong lĩnh vực phân phối, thương mại điện tử được xác định là xu hướng không thể đảo ngược. Ông Đào Thanh Tùng - Trưởng bộ phận Thương mại điện tử Lotte Mart Việt Nam nhận định: “Thương mại điện tử không còn là kênh phụ mà đã trở thành chiến lược cốt lõi”. Việt Nam hiện là quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử bán lẻ nhanh thứ hai khu vực Đông Nam Á, với tỷ lệ thâm nhập người dùng kỹ thuật số vượt 60%.

Bà Đoàn Trang Hà Thanh - Giám đốc vận hành Lazada Việt Nam cho biết: “Số hóa phân phối giúp rút ngắn thời gian xử lý, giảm chi phí và mở rộng khả năng tiếp cận, nhất là với sản phẩm cần bảo quản như thực phẩm tươi sống”. Doanh nghiệp cần đầu tư bài bản vào nền tảng số, số hóa kho vận và tận dụng tối đa dữ liệu người dùng.

Cùng với đó, hệ thống truy xuất nguồn gốc cần được đẩy mạnh. Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn cho biết, hiện đã có hơn 3.000 sản phẩm nông sản được xác thực qua mã định danh điện tử, góp phần tăng độ tin cậy và hỗ trợ tiếp thị hiệu quả hơn. Đồng thời, ông đề xuất xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia cho từng nhóm ngành hàng, giúp phân biệt rõ ràng giữa sản phẩm sản xuất trong nước và hàng chỉ gia công, đóng gói tại Việt Nam.

Ngành FMCG Việt Nam đang bước vào thời kỳ “sàng lọc” lớn. Thị trường hiện tồn tại song song hai nhóm doanh nghiệp: một bên minh bạch, đầu tư nghiêm túc; bên còn lại chạy theo xu hướng tiêu dùng xanh để gắn nhãn giả, thổi phồng giá trị.

Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, chỉ những doanh nghiệp đổi mới thực chất, tận dụng công nghệ và cam kết trách nhiệm với người tiêu dùng mới có thể trụ vững và dẫn dắt thị trường. Minh bạch - số hóa - phát triển bền vững không chỉ là xu hướng, mà là lối đi bắt buộc để FMCG bước tiếp trong kỷ nguyên mới.

Duy Trinh