Người tiêu dùng cần được bảo vệ quyền lợi khi tham gia sàn thương mại điện tử

Theo điều tra, khảo sát của Bộ Công Thương, năm 2022, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ tại Việt Nam ước tính cả năm tăng trưởng 20% so với năm 2021, đạt 16,4 tỷ USD, chiếm 7,5% doanh thu bán lẻ hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng cả nước. Số lượng người tiêu dùng tham gia mua sắm trực tuyến là trên 57 triệu người, giá trị mua sắm trực tuyến của một người đạt gần 288 USD/năm. Dự kiến cả năm 2023, tỷ trọng thương mại điện tử trong tổng mức bán lẻ là 7,9%, ước đạt 20,2 tỷ USD.

Thực tế, hầu như người mua hàng qua sàn thương mại điện tử nào cũng đã từng có lần mua phải hàng giả hàng kém chất lượng. Sau nhiều lần như vậy, niềm tin của họ sẽ mất dần đi đối với các sản phẩm mua trên mạng, họ chủ động lựa chọn trả tiền mặt khi nhận hàng để có thể kiểm tra sản phẩm có đúng như đã được quảng cáo trên sàn hay không sau đó mới trả tiền.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng dễ gặp phải những trường hợp rủi ro như: Mạng internet hoạt động không ổn định khiến giao dịch bị gián đoạn hoặc gặp sự cố đã trừ tiền nhưng lại thông báo lỗi khiến khách hàng thực hiện lần 2; Nhầm lẫn số tiền chuyển khoản qua tài khoản ngân hàng; Người mua đã thanh toán điện tử nhưng không nhận được hàng từ cửa hàng, doanh nghiệp kinh doanh…

Ngoài ra các hoạt động kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ thì tình trạng lợi dụng thương mại điện tử để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản và tình trạng này ngày càng trở nên tinh vi, khó lường.

Các đối tượng lừa đảo sử dụng mạng xã hội như Zalo, Facebook, Telegram,... tuyển cộng tác viên xử lý đơn hàng cho các sàn thương mại điện tử Shopee, Lazada,… nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Theo đó, các đối tượng lừa đảo hướng dẫn cộng tác viên thực hiện đặt mua hàng online để tăng tương tác cho các gian hàng. Điều kiện bắt buộc là cộng tác viên phải có tài khoản ngân hàng để thanh toán đơn hàng trước và được cam kết sẽ nhận lại tiền gốc cùng chiết khấu hoa hồng. Tiếp đến, đối tượng lừa đảo gửi cho cộng tác viên đường link sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử như Lazada, Shopee, Tiki, Sendo… và yêu cầu thực hiện các bước gồm: Xác thực đơn hàng, chuyển tiền vào tài khoản công ty. Ở những nhiệm vụ đầu tiên, với các đơn hàng có giá trị nhỏ, cộng tác viên sẽ được hoàn trả tiền hàng và hoa hồng gửi vào tài khoản ngân hàng.

Từ những đơn hàng có giá trị thấp, đối tượng lừa đảo sẽ yêu cầu cộng tác viên “chốt đơn” hàng có giá trị cao dẫn đến không còn khả năng chuyển tiền. Lúc này, đối tượng lừa đảo lấy lý do công ty đang bảo trì hệ thống hoặc các lý do khác để từ chối không gửi lại tiền hàng và tiền hoa hồng cho cộng tác viên, đồng thời yêu cầu họ tiếp tục công việc. Với tâm lý muốn nhận lại tiền, lại tin vào lời hứa số tiền chuyển vào sẽ được hoàn trả nên nhiều người liên tục chuyển tiền cho các đối tượng cho đến khi không còn khả năng chuyển tiếp mới nhận ra đã bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Chính vì vậy, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng về đảm bảo thành toán và bảo mật thông tin, việc hoàn thiện, đồng bộ và nâng cao hạ tầng công nghệ là điều cần thiết.

Để ngăn chặn tình trạng này, ông Lê Đức Anh, Giám đốc Trung tâm Tin học và Công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho rằng, cần áp dụng giải pháp công nghệ tiên tiến trong định danh người bán, người mua, truy xuất nguồn gốc hàng hóa trong thương mại điện tử để phòng, chống hàng giả.

Theo TS.Đinh Lê Hải Hà, Phó Viện trưởng Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, với thương mại điện tử, cần tăng cường quản lý thương nhân cung cấp hàng hóa dịch vụ gắn liền với thương nhân tổ chức sàn thương mại điện tử và hệ sinh thái thương mại điện tử. Cùng với đó, luật hóa việc sử dụng thông tin chủ hàng và khách hàng tại các sàn thương mại điện tử và các nhà cung cấp ứng dụng. Ngoài ra, cần tăng cường quản lý hóa đơn giao hàng; xác định trách nhiệm liên đới trong chống hàng giả và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và tăng cường các giải pháp kỹ thuật để đưa ra các mức độ cảnh báo, ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại trên môi trường mạng.

Thêm vào đó, bà Lê Thị Việt Hà, Phó Trưởng phòng, Phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, người tiêu dùng nên cân nhắc, tìm hiểu rõ thông tin hàng hóa, địa chỉ cửa hàng, công ty trước khi quyết định giao dịch online hoặc tham gia các nhóm tuyển cộng tác viên trên mạng xã hội. Khi phát hiện trường hợp nghi ngờ, người dân cần báo ngay cho cơ quan công an để nhanh chóng xác minh, kịp thời ngăn chặn và xử lý.

Khánh Mai (t/h)