Những món ăn, gia vị quen thuộc có thể làm gia tăng lão hóa và tử vong sớm

Chế độ ăn uống ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tuổi thọ nói chung. Các chuyên gia đưa ra ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy lượng calo nạp vào cơ thể từ những loại thực phẩm khác nhau có ảnh hưởng khác biệt.

Thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, hamburger, thịt xông khói và nước ngọt

Trong nghiên cứu lớn từ Viện Tiểu đường, Tiêu hóa và Bệnh thận Quốc gia Anh, các nhà khoa học đã cho hai nhóm tình nguyện viên ăn chế độ tương tự nhau để bổ sung calo, đường, chất béo, chất xơ và các chất dinh dưỡng đa lượng. Điểm khác biệt duy nhất là một nhóm sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, nhóm còn lại ăn đồ chưa qua chế biến. Nghiên cứu cho thấy người ăn các loại thực phẩm chế biến sẵn có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, béo phì, huyết áp và bệnh tim mạch cao hơn.

Nghiên cứu năm 2022 từ Đại học Navarra cũng cho thấy thức ăn nhanh có thể khiến cơ thể lão hóa nhanh hơn, tăng nguy cơ tử vong do nhiều nguyên nhân.

Các chuyên gia đã tạo ra bảng Chỉ số dinh dưỡng sức khỏe để đánh giá các loại thực phẩm cụ thể ảnh hưởng thế nào đến tuổi thọ của con người.

Theo đó, xúc xích đã qua chế biến đứng đầu trong danh sách những thực phẩm không có lợi cho sức khỏe. Nghiên cứu cho thấy ăn một chiếc xúc xích sẽ làm giảm 36 phút tuổi thọ của một người bình thường.

Thịt xông khói đứng thứ hai trong các loại thực phẩm cần hạn chế tiêu thụ, bởi nó sẽ lấy đi 26 phút tuổi thọ của một người khỏe mạnh. Nghiên cứu của Đại học cho thấy ăn Oxford vào năm 2019 cho thấy ăn thịt đỏ chế biến sẵn một lần mỗi ngày sẽ làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết lên 20%.

Bánh mì kẹp thịt phô mai cũng là loại đồ ăn có hại cho sức khỏe. Trên thực tế, mỗi chiếc bánh hamburger rút ngắn 8,8 phút tuổi thọ. Tuy nhiên, những thay đổi nhỏ, bền vững trong chế độ ăn uống có thể tác động lớn đến sức khỏe. Các chuyên gia khuyến nghị thay thế nguyên liệu làm bánh bằng cá, các loại hạt, trái cây và tăng thêm khẩu phần rau.

Nước ngọt có ca làm giảm 12,4 phút tuổi thọ, theo nghiên cứu của Đại học Michigan. Nghiên cứu khác cho thấy loại thức uống này có thể làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng, tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch.

Ăn quá nhiều protein

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell Metabolism chỉ ra rằng chế độ ăn uống giàu protein có thể gây hại cho não bộ của người trung niên nhiều như hút thuốc lá.

Người trung niên ăn nhiều protein nguồn gốc từ động vật có nguy cơ tử vong vì ung thư cao gấp 4 lần, nguy cơ tử vong vì bất kỳ loại bệnh nào cao hơn 74% so với người ăn chế độ ít protein.

Người thu nạp ít nhất 20% calo hàng ngày từ các nguồn protein có tỷ lệ tử vong do ung thư và tiểu đường cao hơn. Những người ăn nhiều thực phẩm làm từ động vật, như thịt hoặc phô mai có nguy cơ tử vong sớm hơn vì bất kể nguyên nhân gì. Tuy nhiên, chế độ ăn uống vừa phải hoặc giàu protein có nguồn gốc từ thực vật, chẳng hạn đậu xanh, có lợi cho người trên 65 tuổi.

"Nghiên cứu cho thấy chế độ ăn vừa đủ protein (cả từ động và thực vật) ở tuổi trung niên góp phần ngăn ngừa ung thư và giảm tỷ lệ tử vong nói chung, thông qua quá trình điều chỉnh hormone và cả mức insulin", Eileen Crimmins, Chủ tịch viện Lão khoa tại Đại học Nam California, cho biết.

Tuy nhiên, những người trẻ tuổi cần ăn đầy đủ protein để duy trì cân nặng hợp lý và bảo vệ khỏi tình trạng còi xương.

Uống nhiều soda

Nghiên cứu công bố trên tạp chí Y học Quốc tế Jama cho thấy việc uống nước ngọt (cả loại thường và loại dành cho người ăn kiêng) có thể làm giảm tuổi thọ.

Một nhóm nghiên cứu quốc tế đã phân tích dữ liệu từ hơn 451.000 người trưởng thành ở châu Âu trong 16 năm và kết luận uống hai lon nước ngọt mỗi ngày có thể dẫn đến nguy cơ tử vong cao hơn. Nguyên nhân là nước ngọt có liên quan đến các bệnh tiêu hóa.

Ăn quá ít carb

Chế độ ăn hạn chế carb có thể làm giảm vài năm tuổi thọ. Các chuyên gia cho biết nhóm ăn vừa phải lượng carb sống lâu hơn gấp 4 lần so với những ăn cực ít carb.

Nghiên cứu công bố trên tạp chí Lancet Public Health đã phân tích lượng carbohydrate của hơn 15.400 người trưởng thành ở độ tuổi trung niên tại Mỹ trong 25 năm. Họ nhận ra rằng các tình nguyện viên tiêu thụ lượng carb vừa phải sống lâu hơn so với người ăn cực kỳ ít carb.

Ăn quá nhiều thịt đỏ

Một nghiên cứu do Đại học Đông Phần Lan thực hiện chỉ ra rằng đàn ông trung niên thường xuyên ăn thịt động vật, cụ thể là thịt đỏ hấp thụ lượng protein xấu cao hơn so với nam giới ăn uống cân bằng cả động thực vật. Đàn ông trung niên ăn trung bình 200g thịt đỏ mỗi ngày có nguy cơ tử vong cao hơn 23% so với những người ăn dưới 100g thịt mỗi ngày.

Muối 

Nghiên cứu từ Ðại học Tulane, Mỹ trước đó cũng cho thấy, ăn nhiều muối có thể làm giảm hai năm tuổi thọ ở đàn ông và 1,5 năm ở phụ nữ.

Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tim mạch châu Âu, cuối tháng 6. Đây là công trình đầu tiên đánh giá tác động của việc nêm thêm gia vị vào thức ăn. Các chuyên gia đã phân tích dựa trên 500.000 người Anh độ tuổi trung niên, đều có thói quen nêm thêm muối tại bàn ăn, sau khi thức ăn đã được chế biến hoàn chỉnh. Nguy cơ tử vong trước tuổi 75 của họ cao hơn 28% so với người không có thói quen này.

Giáo sư Lu Qi, Trường Y tế Công cộng và Y học Nhiệt đới Đại học Tulane ở New Orleans, nhận định nghiên cứu cung cấp bằng chứng mới, khuyến nghị sửa đổi thói quen ăn uống nhằm cải thiện sức khỏe.

"Ngay cả việc giảm một ít natri, bằng cách hạn chế muối mỗi ngày cũng đem lại các lợi ích sức khỏe đáng kể", ông nói thêm.

Để thực hiện nghiên cứu, các nhà khoa học đã theo dõi hơn 500.000 tình nguyện viên trong vòng 9 năm, ghi lại thông tin của những người qua đời trước tuổi 75. Sau khi xét đến các yếu tố khác có thể rút ngắn tuổi thọ, chẳng hạn bệnh tật, điều kiện sinh sống, các nhà khoa học nhận thấy rõ mối quan hệ giữa muối và việc suy giảm tuổi thọ.

Họ cũng nhận thấy người ăn nhiều hoa quả, rau xanh có tuổi thọ cao hơn.

"Chúng tôi không ngạc nhiên về điều này, vì trái cây và rau củ là nguồn cung cấp kali chính, có tác dụng bảo vệ cơ thể và làm giảm nguy cơ tử vong sớm", giáo sư Qi giải thích.

Sử dụng chất làm ngọt nhân tạo

Theo các chuyên gia, không có khái niệm chất thay thế đường lành mạnh. Nghiên cứu trên hơn 118.000 người trưởng thành, công bố trên tạp chí Circulation, cho thấy đồ uống chứa đường nhân tạo có liên quan đến những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, gây tử vong sớm. Uống thêm 300ml đồ uống có đường mỗi ngày làm tăng 10% nguy cơ tử vong do bệnh tim.

Vasanti S. Malik, tác giả chính của nghiên cứu, chuyên gia tại Trường Y tế Công cộng Harvard TH Chan, cho biết: "Mức tiêu thụ tối ưu nhất đối với những đồ uống này là 0. Chúng không có lợi cho sức khỏe chút nào".

Trước tác động tiêu cực của những món ăn trên, các chuyên gia khuyến nghị điều chỉnh thói quen uống nước hàng ngày, thay thế nước có ga bằng các loại trà xanh. Đây là thức uống giàu polyphenol, có tác dụng bảo vệ cơ thể trước bệnh tim mạch. Nghiên cứu cho thấy sử dụng trà trong các bữa sáng có thể làm giảm một nửa nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị ăn thêm các loại hoa quả chứa tinh bột kháng để gia tăng tuổi thọ. Ví dụ, một quả chuối được chứng minh giúp tăng 13 phút rưỡi tuổi thọ của mỗi người. Cá hồi nằm ở vị trí cao trong nhóm những thực phẩm có lợi cho sức khỏe, bổ sung 13,5 phút mỗi phần ăn.

An Dương (T/h)