Phát huy tối đa quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập

Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, dự thảo Nghị định có nhiều điểm mới nổi bật nhằm khắc phục những tồn tại, vướng mắc về cơ chế tự chủ của các tổ chức khoa học và công nghệ công lập trong thời gian qua, cụ thể bao gồm:

Thứ nhất, về tên cơ chế hoạt động cho tổ chức KH&CN công lập được khẳng định là “cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm” theo quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo thay cho tên gọi trước đây là “cơ chế tự chủ” thể hiện giao quyền từ chủ ở mức độ cao cho các tổ chức KH&CN công lập kèm theo trách nhiệm của tổ chức.

Phát huy tối đa quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập. Ảnh minh họa.

Thứ hai, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho tổ chức KH&CN công lập theo 01 loại, tương đương với đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ ở mức cao nhất (tự chủ chi thường xuyên và chi đầu tư) hoặc cao hơn, mà không phụ thuộc vào mức độ tự bảo đảm tài chính. Theo quy định đối với đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức KH&CN công lập được giao tự chủ theo 04 mức độ căn cứ khả năng tự bảo đảm tài chính, mức hỗ trợ hoạt động từ ngân sách nhà nước cho đơn vị sự nghiệp công lập giảm dần theo thời gian.

Quy định mới của Luật KH,CN&ĐMST thay đổi phương thức cũ bằng một phương thức mới: Nhà nước hỗ trợ kinh phí hoạt động cho tổ chức KH&CN công lập trên cơ sở hiệu quả hoạt động của tổ chức, tổ chức hoạt động hiệu quả ngày càng cao thì nhà nước tăng thêm kinh phí hỗ trợ theo hiệu quả, vì vậy, việc phân loại tổ chức KH&CN công lập theo 4 mức nhà nước hỗ trợ kinh phí hoạt động (gồm: tự chủ chi đầu tư và chi thường xuyên, tự chủ chi thường xuyên, tự chủ một phần chi thường xuyên, và nhà nước bảo đảm hoàn toàn chi thường xuyên) không phản ánh đúng hiệu quả hoạt động của tổ chức.

Bên cạnh đó, để đảm bảo quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH&CN công lập được phát huy tối đa, dự thảo Nghị định giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các tổ chức KH&CN công lập theo 01 loại, tương đương với đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ ở mức cao nhât (tự chủ chi thường xuyên và chi đầu tư) hoặc cao hơn.

Thứ ba, cho phép tổ chức KH&CN công lập có tổ chức KH&CN trực thuộc được quyền quyết định điều phối các nguồn lực của các tổ chức KH&CN thuộc và trực thuộc mà không cần cơ quan chủ quản phê duyệt.

Tổ chức KH&CN có tổ chức KH&CN thuộc và trực thuộc (tổ chức mẹ - con) được giao quyền quyết định điều phối các nguồn lực của toàn bộ tổ chức thông qua: (i) xây dựng, trình phê duyệt và thực hiện cơ chế hoạt động của tổ chức theo Đề án tự chủ, tự chịu trách nhiệm chung cho cả tổ chức; (ii) tổ chức mẹ được giao thẩm quyền phê duyệt Đề án tự chủ tự chịu trách nhiệm cho các tổ chức con trên cơ sở Đề án tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức đã được cấp thẩm quyền phê duyệt; (iii) tổ chức mẹ được giao quyền điều chuyển Quỹ phát triển KH&CN, Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp giữa các tổ chức con với nhau và giữa tổ chức con và tổ chức mẹ. Quy định mới này nhằm tạo cơ chế tập trung nguồn lực cho phát triển tổ chức KH&CN công lập.

Thứ tư là xây dựng cơ chế thu nhập cho viên chức và người lao động của tổ chức theo phương thức của các tổ chức KH&CN tiên tiến, gồm 04 cấu phần: (i) Lương cơ bản; (ii) Thu nhập tự chủ được lấy từ các khoản tự chủ của tổ chức (bao gồm cả tiền công của các nhiệm vụ KH&CN mà trước đây không có quy định bắt buộc phải được đưa vào Qũy lương), trong đó thu nhập theo chức danh được xác định trên cơ sở vị trí việc làm, chức danh, nhiệm vụ được giao để bảo đảm thu nhập tương xứng với công việc, năng lực, trình độ và cống hiến; (iii) Thu nhập tăng thêm từ Quỹ bổ sung thu nhập của tổ chức; (iv) Thu nhập từ thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ cho viên chức, người lao động là tác giả của các kết quả này.

Cơ chế mới về thu nhập của viên chức và người lao động trong tổ chức KH&CN khắc phục tình trạng hiện nay, tiền lương và thu nhập tăng thêm của viên chức và người lao động trong tổ chức KH&CN công lập được nhận theo nhiều phương thức khác nhau, không công khai trong tổ chức.

Thứ năm là quy định chi tiết về việc tổ chức KH&CN công lập thành lập, tham gia thành lập doanh nghiệp hoặc tham gia góp vốn vào doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thanh Tùng