Phát huy vai trò tiêu chuẩn đo lường chất lượng, thông tin thống kê và an toàn hạt nhân trong bối cảnh mới

Đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng – Uỷ viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN).

Thay mặt các đơn vị trong Khối, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia đã báo cáo về kết quả đạt được trong năm 2025 – năm được đánh giá là bước ngoặt quan trọng đối với lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng, thông tin, thống kê và năng lượng nguyên tử.

Đối với lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng, năm 2025 ghi nhận nhiều thành tựu nổi bật về hoàn thiện thể chế và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. 2 Luật sửa đổi quan trọng (Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa) được Quốc hội thông qua, cùng 2 Nghị định và 5 Thông tư hướng dẫn đã tạo hành lang pháp lý đồng bộ, vững chắc cho hoạt động tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng.

Công tác xây dựng, ban hành tiêu chuẩn tiếp tục được đẩy mạnh với 510 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) được thẩm định, 323 TCVN mới được công bố, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như đường sắt tốc độ cao, đô thị thông minh, định danh số. Hoạt động đo lường ghi nhận 5.176 mẫu phương tiện đo được phê duyệt, 5.900 chứng nhận chuẩn đo lường được cấp, góp phần bảo đảm độ chính xác và minh bạch cho nền kinh tế. Đáng chú ý, tổ chức bộ máy Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia được tinh gọn khi chuyển đổi mô hình từ Tổng cục sang Ủy ban, giảm từ 23 xuống 21 đơn vị, trong khi doanh thu từ các đơn vị sự nghiệp tiếp tục tăng trưởng.

Với Cục Thông tin, Thống kê (NASTIS), 2025 được đánh giá là năm đột phá về thể chế và hạ tầng dữ liệu. Việc ban hành Nghị định 262/2025/NĐ-CP đã đồng bộ hóa các hoạt động thông tin, thống kê, đánh giá và chuyển đổi số trong lĩnh vực KH&CN. Hệ thống thông tin quốc gia về KH&CN được xây dựng mạnh mẽ, hoàn thành kết nối 7 cơ sở dữ liệu chuyên ngành, đặc biệt kết nối thành công cơ sở dữ liệu (CSDL) nhân lực KH&CN với CSDL quốc gia về dân cư. Cơ sở dữ liệu quốc gia được làm giàu với hơn 68.000 nhiệm vụ KH&CN, 420.000 công bố khoa học và 40.000 nhân lực.

Hoạt động thông tin tiếp tục phát huy hiệu quả với gần 1.900 giấy chứng nhận kết quả thực hiện nhiệm vụ, hỗ trợ hơn 1,67 triệu lượt tải tài liệu từ các cơ sở dữ liệu quốc tế. Lĩnh vực thống kê đã hoàn thành điều tra đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp lần thứ 5, cung cấp dữ liệu quan trọng phục vụ các chỉ số quốc tế như GII, PII. Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, sẵn sàng cho điện hạt nhân.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định.

Đối với Cục An toàn bức xạ và Hạt nhân (VARANS), năm 2025 đánh dấu bước tiến đặc biệt quan trọng khi Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, cùng nhiều Nghị định và văn bản hướng dẫn, tạo khuôn khổ pháp lý hiện đại cho việc tái khởi động chương trình điện hạt nhân. 

Công tác cấp phép và thanh tra được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả với 1.475 giấy phép cấp mới, 56 cuộc thanh tra được triển khai, hoàn thành 100% kế hoạch. Hợp tác quốc tế tiếp tục đẩy mạnh thông qua phối hợp chặt chẽ với IAEA, tham gia các công ước quốc tế và đón các đoàn thanh sát viên. VARANS ngày càng khẳng định vai trò là cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành nòng cốt, chủ động và chuyên nghiệp.

Đối với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (VINATOM) năm 2025 cũng ghi nhận nhiều kết quả nổi bật trong nghiên cứu, ứng dụng và hợp tác quốc tế. Viện đã đón tiếp nhiều lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước, thể hiện sự quan tâm đặc biệt đối với lĩnh vực năng lượng nguyên tử.

Hoạt động nghiên cứu khoa học đạt kết quả ấn tượng với 165 công trình công bố quốc tế (ISI, Scopus), tổ chức thành công Hội nghị KH&CN hạt nhân toàn quốc lần thứ 16. Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt vận hành an toàn 2.490 giờ, khai thác hiệu quả. Doanh thu từ dịch vụ và ứng dụng đạt 497,5 tỷ đồng. Các dự án trọng điểm như Trung tâm Nghiên cứu KH&CN hạt nhân (CNST) và nâng cấp lò phản ứng đang tiếp tục được triển khai.

Đoàn Chủ tịch điều hành hội nghị.

Tại hội nghị, các đại biểu đã có tham luận liên quan đến công nghệ và an toàn điện hạt nhân do đồng chí Trần Chí Thành – Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam trình bày; Đánh giá thí điểm hiệu quả hoạt động của các tổ chức nghiên cứu phát triển khoa học công lập do đồng chí Nguyễn Đức Hoàng - Phó Cục trưởng Cục Thông tin, thống kê trình bày; Đánh giá cơ sở hạ tầng điện hạt nhân Việt Nam – Kế hoạch hành động để hoàn thiện và phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân tại Việt Nam do đồng chí Trần Bích Ngọc, Phó Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và Hạt nhân trình bày; Định hướng xây dựng tiêu chuẩn Việt Nam, áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn nước ngoài cho các sản phẩm công nghệ chiến lược do đồng chí Trần Hậu Ngọc, Phó Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc gia trình bày.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia.

Trong khuôn khổ hội nghị, các đại biểu cũng trao đổi, chia sẻ thắng thắn về thuận lợi, khó khăn, vướng mắc, đồng thời đưa ra định hướng mới trong thời gian tới. 

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định cho biết, năm 2025 hành lang pháp lý cho cả Khối được thay đổi toàn diện. Lĩnh vực TCĐLCL với hai Luật sửa đổi là Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hoá; Lĩnh vực Năng lượng nguyên tử là Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi; Lĩnh vực Thông tin, thống kê đánh giá khoa học công nghệ cũng dựa trên Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tất cả nội dung đổi mới này đã tạo hành lang pháp lý, tư duy tiếp cận theo chuẩn mực quốc tế và hiện đại tương đương với quốc tế ở nhiều khía cạnh. Đây là sự thay đổi căn bản đòi hỏi toàn hệ thống năm 2026 cũng phải thay đổi từ tư duy tiếp cận đến cách thức làm việc.

Năm 2026, đối với lĩnh vực TCĐLCL cần theo dõi chặt chẽ, sát sao để có sự điều chỉnh kịp thời đảm bảo 2 Luật đi vào cuộc sống. Cụ thể, Uỷ ban phải thực hiện chuyển đổi hệ thống hàng hoá nhóm 2 theo 2 mức độ trước đây trở thành hệ thống quản lý theo rủi ro, kèm theo cách thức quản lý nhà nước theo mức độ rủi ro, đồng thời hướng dẫn Bộ, ngành khác có sự chuyển đổi, không để khoảng trống pháp lý, đảm bảo hạ tầng chất lượng quốc gia đủ sức đảm bảo cho an toàn, hiệu quả, năng suất chất lượng của nền sản xuất đáp ứng tăng trưởng hai con số.

Cũng theo Thứ trưởng, nhiệm vụ quan trọng tiếp theo năm 2026 là trình Quốc hội Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Đo lường. Việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn cũng là vấn đề vô cùng quan trọng, Thứ trưởng dẫn chứng câu nói của Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng: “Phải dùng tiêu chuẩn để dẫn dắt, đặc biệt đối với hệ thống tiêu chuẩn phục vụ cho sản phẩm công nghệ chiến lược”.

Trong lĩnh vực Năng lượng nguyên tử, Thứ trưởng yêu cầu phải thực hiện đầy đủ các kết luận của Bộ Chính trị về phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hoà bình, tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý tạo điều kiện thuận lợi triển khai hai dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2. Bên cạnh đó, nhiệm vụ mang tính trọng yếu quốc gia đó là dự án Trung tâm Khoa học Công nghệ Hạt nhân Đồng Nai, Thứ trưởng đề nghị tiếp tục triển khai và hoàn thiện mảng quan trắc phóng xạ môi trường.

Thứ trưởng cũng yêu cầu hoàn thiện các tiêu chuẩn và quy chuẩn liên quan đến phát triển điện hạt nhân, ứng dụng điện hạt nhân, đồng thời triển khai nền tảng số quản lý nhà nước về an toàn bức xạ hạt nhân.

Trong lĩnh vực Thông tin, thống kế, Thứ trưởng nhấn mạnh cần tiếp tục đánh giá yêu cầu theo đầu ra của tổ chức, chương trình, nhiệm vụ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Bên cạnh đó, tiếp tục duy trì khai thác hiệu quả nguồn thông tin khoa học công nghệ phục vụ phát triển đổi mới sáng tạo cho toàn hệ thống.

Toàn cảnh hội nghị.