Sai lầm nhiều người mắc khi sắc thuốc bắc khiến bệnh càng nặng thêm

Bác sĩ Đông y Hoàng Xuân Đại thông tin trên báo Gia đình Việt Nam, các vị thuốc trong thuốc bắc, tuyệt đại bộ phận lấy từ các rễ cây, thân cây, hoa, lá và hạt giống của cây trong thiên nhiên. Dạng thuốc này đòi hỏi người sử dụng phải “nấu” các vị thuốc bằng nước trong một khoảng thời gian nhất định mới dùng được. Sắc thuốc, dưới góc độ khoa học là một quá trình thủy phân, chiết xuất hoạt chất dưới tác dụng của nhiệt độ.

Tuy nhiên khi sắc thuốc bắc nhiều người thường sử dụng nước sôi để đun thuốc bắc với hy vọng có thể giữ được các chất dinh dưỡng trong thuốc nhưng lại không biết cách này đang giảm thấp hiệu quả của thuốc, thậm chí có thể khiến bệnh tình nặng thêm.

Ngoài ra, cũng cần lưu ý nên dùng ấm bằng đất nung hoặc sứ, không nên dùng ấm bằng kim loại kể cả nhôm để sắc thuốc bởi trong các vị thuốc có rất nhiều hoạt chất hữu cơ dễ bị kim loại phân hủy đặc biệt là tanin, sẽ làm biến đổi các hoạt chất của thuốc, đôi khi còn có thể gây độc ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng thuốc.

Vì vậy, về nguyên tắc, phải dùng nước sạch như nước máy, nước giếng, nước mưa hoặc nước cất để sắc thuốc sẽ đạt hiệu quả cao. Trước hết, hãy ngâm thuốc vào nước trong khoảng 30 phút để làm mềm dược liệu, giúp hoạt chất được hòa tan một phần. Khá nhiều hoạt chất có trong dược liệu là các protein hoặc tinh bột, nếu không được ngâm với nước lạnh gặp nhiệt độ cao đột ngột có thể bị đông cứng hoặc biến dạng làm ảnh hưởng đến việc chiết xuất các thành phần hữu hiệu khác.

Lượng nước sử dụng để sắc thuốc tùy theo lượng thuốc nhiều hay ít mà đổ cho vừa phải. Theo kinh nghiệm nên đổ nước ngập thuốc chừng 2 đốt ngón tay là vừa đối với lần đầu; những lần sắc sau thì nên đổ ít hơn lần trước một chút. Nếu là thuốc bổ nên sắc 3 lần, dùng lửa nhỏ sắc lâu. Mỗi lần sắc từ 60-90 phút. Đối với các loại thuốc có tính phát tán, công hạ dùng chữa bệnh ngoại cảm, phong hàn nên sắc 2 lần, dùng lửa lớn và sắc nhanh trong khoảng 10-20 phút.

Cần lưu ý một số vị thuốc có cách sắc khác nhau: các thuốc là khoáng vật cần sắc trước, các thuốc có nhiều tinh dầu như gừng, bạc hà, tía tô... nên cho sau khi thuốc đã sắc gần xong để tránh làm bay mất tinh dầu.

Một số thuốc quý như nhân sâm, linh chi... cần sắc riêng rồi phối hợp vào nước thuốc đã sắc. Các loại cao thuốc, a giao, mật ong... sau khi chắt nước thuốc hòa với các vị trên uống khi còn nóng. Mỗi bài thuốc, vị thuốc có cách sắc khác nhau. Do vậy cần thực hiện cách sắc thuốc theo đúng chỉ dẫn của thầy thuốc, lương y.

Ngoài việc sắc thuốc bắc thế nào cho chuẩn thì việc uống thuốc bắc thế nào cho đúng và an toàn không phải ai cũng biết. Để rõ hơn điều này, Lương y Vũ Quốc Trung cho biết trên báo Sức khỏe & Đời sống, khi dùng thuốc đông y người bệnh phải nắm rõ các nguyên tắc chuẩn theo hướng dẫn của bác sĩ. Khi uống thuốc bắc phải kiêng kỵ một số loại thực phẩm như đậu xanh, giá đỗ, rau cải xanh vì sẽ làm mất tác dụng của thuốc. Khi uống thuốc không nên ăn thực phẩm có nhiều dầu mỡ, thường trợ thấp sinh đờm, làm giảm quá trình hấp thu của thuốc.

Một số vị thuốc bắc kiêng kỵ với thức ăn như: thuốc có hà thủ ô đỏ kiêng ăn cá không vẩy như lươn, trạch, cá trê... Kiêng thịt chó khi uống thuốc có cát cánh, cam thảo, hoàng liên, ô mai. Kiêng ba ba khi uống thuốc có bạc hà, kiêng dấm khi uống thuốc có phục linh. Kiêng chè khi uống có thổ phục linh. Kiêng thịt lợn khi thuốc có ké đầu ngựa. Những người tỳ vị hư hàn hoặc uống thuốc ôn thông kinh lạc, khử hàn trừ thấp, kiện tỳ noãn vị không nên ăn các thức ăn sống lạnh. 

An Dương (T/h)