Tăng cường hoạt động so sánh liên phòng về đo lường

Ở cấp độ quốc tế, các quốc gia muốn tham gia vào thỏa thuận thừa nhận toàn cầu về đo lường, thử nghiệm thì bắt buộc phòng đo lường, thử nghiệm phải tham gia các chương trình so sánh liên phòng. Kết quả của việc tham gia so sánh liên phòng là cơ sở để đánh giá năng lực của các phòng đo lường, thử nghiệm nhằm thừa nhận kết quả đo, hiệu chuẩn.

Văn phòng Cân Đo quốc tế (International Bureau of Weights and Measures - BIPM) được coi như là Viện Đo lường Quốc tế có nhiệm vụ đảm bảo sự thống nhất trên toàn thế giới về phép đo và sự dẫn xuất của các phép đo này tới hệ đơn vị SI (theo Công ước Mét -The Convention of the Metre ký ngày 20/5/1875 tại Pari - Cộng hoà Pháp) đã tổ chức nhiều chương trình so sánh liên phòng đối với các lĩnh vực đo để thừa nhận khả năng đo, hiệu chuẩn (CMC) của các quốc gia, khu vực.

So sánh liên phòng là hoạt động cần thiết trong việc duy trì hệ thống quản lý theo TCVN ISO/IEC 17025:2017 (quy định tại Khoản 7.7 Đảm bảo giá trị sử dụng của kết quả). Ở Việt Nam, với mục tiêu đổi mới hoạt động đo lường, nhiều doanh nghiệp, tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo chuẩn đo lường có nhu cầu tham gia hoạt động so sánh liên phòng về đo lường theo cách thức, chuẩn mực phù hợp thông lệ quốc tế. Bên cạnh đó, thông qua hoạt động so sánh liên phòng về đo lường, cơ quan quản lý nhà nước đánh giá chính xác năng lực kỹ thuật của tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường và kết quả so sánh liên phòng là cơ sở phục vụ xem xét đăng ký, chỉ định hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường của tổ chức này.

Bên cạnh đó, để xây dựng, phát triển hạ tầng kỹ thuật đo lường cấp quốc gia và các ngành lĩnh vực theo hướng đồng bộ, hiện đại, đáp ứng hội nhập quốc tế; duy trì hệ thống chuẩn đo lường quốc gia, đảm bảo độ chính xác và tính liên kết chuẩn đo lường quốc gia của Việt Nam tới chuẩn đo lường quốc tế có độ chính xác cao hơn của các Viện đo lường quốc gia trong khu vực và trên thế giới thì một trong các giải pháp là thực hiện so sánh liên phòng.

Tuy nhiên, hiện nay, hoạt động sánh liên phòng về đo lường ở Việt Nam chưa có hướng dẫn cụ thể, thống nhất. Thực tế này đã dẫn đến một số bất cập như: Khó khăn trong việc đề nghị quốc tế đánh giá, thừa nhận thêm khả năng đo, hiệu chuẩn của Việt Nam; Không thống nhất cách thức thực hiện so sánh liên phòng về đo lường; Kết quả của so sánh liên phòng chưa được sử dụng làm bằng chứng để hỗ trợ nâng cao năng lực kỹ thuật của hoạt động đăng ký, chỉ định cho các tổ chức hiệu chuẩn chuẩn đo lường.

Xuất phát từ các yêu cầu trên, ngày 18/7/2023 Bộ trưởng Bộ khoa học và Công nghệ đã ký ban hành Quyết định số 1537/QĐ-BKHCN về ban hành “Hướng dẫn xây dựng và triển khai thực hiện chương trình so sánh liên phòng về đo lường”. Hướng dẫn này là cơ sở để các tổ chức cung cấp dịch vụ về đo lường nâng cao năng lực kiểm định, hiệu chuẩn phương tiện đo, chuẩn đo lường nhằm thống nhất cách thức thực hiện chương trình so sánh liên phòng và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đo lường.

Theo ông Trần Quý Giầu – Trưởng ban Ban Đo lường, mục đích của việc triển khai thực hiện chương trình so sánh liên phòng về đo lường nhằm thực hiện đánh giá năng lực kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường của tổ chức tham gia thực hiện chương trình so sánh liên phòng.

So sánh liên phòng còn giúp cho cơ quan, đơn vị phát hiện ra những điểm bất cập, chưa phù hợp của đo lường Việt Nam (quy trình kiểm định, thử nghiệm, hiệu chuẩn); Rà soát lại tính đúng đắn của phép đo, thử, kiểm tra; Các đơn vị tự phát hiện và tự điều chỉnh những điểm chưa phù hợp của chính mình, sai số hệ thống, sai số ngẫu nhiên, các thành phần tham gia vào độ không đảm bảo đo, các yêu tố gây sai số.

Ngoài ra còn chỉ ra những lưu ý khi thực phép đo, thử, kiểm tra và khi xử lý số liệu (bảng tính exell, thứ tự thao tác đo,…); khi vận chuyển chuẩn, duy trì, bảo dưỡng, sử dụng chuẩn sao cho đúng và không hư, hại chuẩn. 

Ngày 21/9/2023 Tổng cục TCĐLCL (nay là Ủy ban TCĐLCLQG) đã ban hành quyết định số 1603/QĐ-TĐC về việc phê duyệt kế hoạch xây dựng và triển khai thực hiện Chương trình so sánh liên phòng về đo lường giai đoạn 2024-2026. Theo kế hoạch đã ban hành, ngày 09/4/2024, Ủy ban đã ban hành Quyết định số 763/QĐ-TĐC về việc tổ chức chương trình SSLP năm 2024 của Tổng cục TCĐLCL, giao Viện Đo lường Việt Nam là cơ quan điều phối thực hiện 04 chương trình so sánh liên phòng cấp quốc gia ở các lĩnh vực: Khối lượng (Chương trình so sánh liên phòng về phép hiệu chuẩn Quả cân chuẩn, cấp chính xác F1, khối lượng đến 200 g, mã số chương trình: VN.SSLP - 001 - VMI - KL - 2024); Điện (Chương trình so sánh liên phòng về phép hiệu chuẩn Điện trở chuẩn giá trị 1 Ω và giá trị 10 k Ω, mã số chương trình: VN.SSLP - 002 - VMI - Đ - 2024)...; Nhiệt (Chương trình so sánh liên phòng về phép hiệu chuẩn Nhiệt kế điện trở platin chuẩn, phạm vi đo (-40 ^oC ÷ 420) ^oC bằng phương pháp so sánh, mã số chương trình: VN.SSLP - 003 - VMI - N- 2024);  Áp suất (Chương trình so sánh liên phòng về phép hiệu chuẩn Áp kế chuẩn kiểu chỉ thị số đối với lĩnh vực áp suất dư khí, phạm vi đo (7 ÷ 70) bar, mã số chương trình: VN.SSLP - 004 - VMI - AS- 2024).

Và 02 chương trình so sánh liên phòng cấp cơ sở ở các lĩnh vực: Dung tích (Chương trình so sánh liên phòng về phép hiệu chuẩn Bình chuẩn kim loại, dung tích danh định 10 L, Mã số chương trình: CS.SSLP - 001 - VMI – DT - 2024); Áp suất (Chương trình so sánh liên phòng về phép hiệu chuẩn Áp kế chuẩn kiểu chỉ thị số đối với lĩnh vực áp suất dư thủy lực, phạm vi đo (70 ÷ 700) bar, Mã số chương trình: CS.SSLP - 002 - VMI – AS - 2024).

Cũng theo ông Giầu, nối tiếp trong năm 2025, theo kế hoạch đã ban hành thì chương trình so sánh liên phòng cấp quốc gia sẽ được thực hiện tiếp tục ở 05 lĩnh vực là Thời gian tần số, điện từ trường, quang học, độ dài, áp suất và 03 chương trình so sánh liên phòng cấp cơ sở ở các lĩnh vực Khối lượng, nhiệt, áp suất. Ủy ban TCĐLCLQG sẽ điều chỉnh việc xây dựng kế hoạch so sánh liên phòng trên cơ sở tập hợp nhu cầu so sánh liên phòng của các tổ chức, cá nhân thông qua việc đề xuất nhu cầu của các tổ chức công nhận như BoA, VACI, AOSC.

Các lĩnh vực đo (11 lĩnh vực đo): độ dài, khối lượng, lực-độ cứng, áp suất, dung tích-lưu lượng, hóa lý-mẫu chuẩn, điện, thời gian-tần số, âm thanh-rung động, nhiệt và quang. Cụ thể: Đồng hồ bấm giây điện tử độ phân giải 0,001s; Bộ suy giảm 10dB  với 10 MHz đến 18 GHZ; Đền chuẩn cường độ sáng (đèn FEL, điện áp VDC, 1000 W, 12000 cd); Căn mẫu song phẳng thép, cấp 0; Áp kế chuẩn kiểu chỉ thị 10-110 kPa; Cân phân tích 200 g, d= 0,1 mg; Phương tiện đo nhiệt độ, độ ẩm không khí (nhiệt ẩm kế) 10-40 oC 30-90 %RH; Áp kế chuẩn kiểu chỉ thị 7-70 bar.

Tiểu My