TCVN 13526:2024 về đánh giá tính độc hại của các khí sinh ra khi cháy có thể gây tử vong

Trong cuộc sống hiện đại, các vật liệu dễ cháy ngày càng được sử dụng rộng rãi, từ nội thất, đồ gia dụng đến vật liệu xây dựng. Khi xảy ra hỏa hoạn, các vật liệu này không chỉ gây nguy cơ lan rộng lửa mà còn sinh ra khói và khí độc như carbon monoxide, hydrogen cyanide hay các hợp chất halogen hóa. Khói này thường khó nhận biết bằng mắt và lan tỏa nhanh, khiến con người khó định hướng thoát hiểm, dẫn tới ngạt hoặc ngộ độc cấp tính chỉ trong vài phút.

Nhiều vụ hỏa hoạn trong không gian kín, chẳng hạn trong nhà ở, văn phòng hay các trung tâm thương mại, cho thấy nguyên nhân chính gây tử vong không phải là lửa trực tiếp mà chính là khí độc và khói dày đặc. Các khí này có thể khiến con người bị ngạt, ngộ độc và thậm chí tử vong chỉ trong thời gian ngắn.

Trước đây, việc đánh giá mức độ nguy hiểm của khói cháy phần lớn dựa trên kinh nghiệm thực tế hoặc các phương pháp thử nghiệm chưa thống nhất. Nhiều tổ chức chỉ quan sát bằng mắt, ước lượng mật độ khói hoặc dựa vào các thí nghiệm riêng lẻ, thiếu cơ sở khoa học và tiêu chuẩn hóa. Kết quả là các đánh giá mang tính chủ quan, khó so sánh và không phản ánh chính xác mức độ rủi ro đối với con người. Ngoài ra, sự đa dạng về vật liệu và phụ gia trong các sản phẩm hiện nay càng làm gia tăng tính phức tạp: cùng một loại vật liệu nhưng khác nhà sản xuất, khác công thức hóa chất có thể sinh ra mức độc tính khói rất khác nhau. Trong bối cảnh đó, việc ban hành một tiêu chuẩn quốc gia nhằm đánh giá chính xác mức độ nguy hiểm của khói cháy trở nên vô cùng cần thiết.

Đánh giá mức độ nguy hiểm của khói cháy theo tiêu chuẩn từ vật liệu, giúp kiểm soát rủi ro. Ảnh minh họa

Tiêu chuẩn TCVN 13526:2024, tương đương ISO 13344:2015, ra đời để giải quyết những hạn chế này. Tiêu chuẩn đặt ra phương pháp thử nghiệm khoa học, chuẩn hóa việc đánh giá mức độ độc hại của khí sinh ra khi vật liệu cháy. Điều này giúp các cơ quan quản lý, doanh nghiệp sản xuất vật liệu và các nhà nghiên cứu có cơ sở để so sánh, lựa chọn vật liệu an toàn hơn, đồng thời hỗ trợ việc xây dựng các biện pháp phòng cháy – chữa cháy hiệu quả.

Theo tiêu chuẩn, các vật liệu được đưa vào thử nghiệm trong điều kiện kiểm soát, mô phỏng quá trình cháy thực tế. Trong suốt quá trình này, khói và khí sinh ra được quan sát và đánh giá về mức độ gây nguy hiểm đối với con người. Phương pháp tập trung vào đánh giá nguy cơ ngộ độc cấp tính, tức là khả năng gây tử vong hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng trong thời gian ngắn khi tiếp xúc. Tiêu chuẩn không nhằm đo lường tác động lâu dài hoặc các vấn đề sức khỏe nhẹ như kích ứng da, mắt hay đường hô hấp, mà chỉ tập trung vào những nguy cơ gây chết người.

Một điểm quan trọng của TCVN 13526:2024 là nhấn mạnh tính khoa học và đồng bộ của quá trình đánh giá. Việc thử nghiệm không còn dựa vào cảm nhận chủ quan mà dựa trên các quan sát chuẩn hóa về lượng khói, khả năng lan tỏa và mức độ nguy hiểm. Tiêu chuẩn cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của an toàn trong quá trình thử nghiệm: việc cháy vật liệu sinh khí độc tiềm ẩn, do đó tất cả thí nghiệm phải được thực hiện trong môi trường kiểm soát, đảm bảo không gây nguy hiểm cho nhân viên và môi trường xung quanh.

Kết quả thử nghiệm được tổng hợp, đánh giá mức độ nguy hiểm của khói, giúp xác định những vật liệu hoặc sản phẩm nào tiềm ẩn nguy cơ cao, cần hạn chế sử dụng hoặc thay thế bằng các vật liệu an toàn hơn. Thông tin này cũng hỗ trợ cơ quan quản lý trong việc xây dựng các quy định về an toàn cháy, đồng thời giúp các doanh nghiệp cải tiến sản phẩm, hướng tới các vật liệu thân thiện với con người hơn.

TCVN 13526:2024 còn tạo ra cơ sở để kết hợp với các biện pháp phòng cháy – chữa cháy khác. Một thử nghiệm cho thấy khói của vật liệu nguy hiểm không có nghĩa là sản phẩm đó hoàn toàn không an toàn, nhưng cung cấp dữ liệu quan trọng để xác định mức độ rủi ro và xây dựng các giải pháp giảm thiểu, như thiết kế hệ thống thông gió, lối thoát hiểm, cảnh báo khói và các vật liệu chịu cháy bổ sung.

Một lợi ích khác của tiêu chuẩn là nâng cao nhận thức về sự an toàn của vật liệu trong đời sống hàng ngày. Người sản xuất và người tiêu dùng đều có thể dựa vào các đánh giá theo tiêu chuẩn này để đưa ra lựa chọn an toàn hơn, từ đó giảm thiểu nguy cơ thương vong trong các vụ hỏa hoạn. Việc áp dụng tiêu chuẩn cũng góp phần phát triển ngành vật liệu tại Việt Nam theo hướng an toàn, hiện đại và phù hợp với các chuẩn mực quốc tế.

Tuy nhiên, tiêu chuẩn cũng nhấn mạnh rằng các thử nghiệm chỉ mang tính chất tham khảo, không thể thay thế hoàn toàn các biện pháp an toàn thực tế. Các yếu tố như môi trường cháy, diện tích không gian, lưu thông khí, cách bố trí vật liệu trong thực tế có thể làm thay đổi mức độ nguy hiểm của khói. Vì vậy, việc đánh giá rủi ro cháy cần được thực hiện tổng thể, kết hợp giữa dữ liệu thử nghiệm và biện pháp phòng ngừa thực tế.

Nhìn chung, TCVN 13526:2024 là một công cụ quan trọng để nâng cao an toàn cháy, bảo vệ sức khỏe con người trước các rủi ro từ khói và khí độc. Tiêu chuẩn cung cấp phương pháp khoa học, đồng bộ để đánh giá vật liệu dễ cháy, giúp người sản xuất, nhà quản lý và người tiêu dùng có căn cứ để lựa chọn, kiểm soát và phòng ngừa nguy cơ. Đây cũng là bước tiến quan trọng trong việc hiện đại hóa quản lý an toàn vật liệu tại Việt Nam, hướng tới môi trường sống và làm việc an toàn hơn cho cộng đồng.

An Dương