TCVN 14143-2:2024 về giống cá bống bớp

Cá bống bớp (Bostrichthys sinensis) là loài cá nước lợ, sống phổ biến ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, có giá trị cao trong nuôi trồng thủy sản nhờ khả năng sinh trưởng tốt, dễ thích nghi, thịt ngon và ít xương. Cá có thân hình thon dài, thịt ngon, giàu dinh dưỡng và thường được dùng để chế biến các món ăn truyền thống hoặc làm nguyên liệu cho các sản phẩm thủy sản chế biến sẵn. "Bột" ở đây là dạng cá đã được làm sạch, cắt hoặc xay nhuyễn để chế biến tiện lợi hơn, giúp bảo quản và vận chuyển dễ dàng.

Giai đoạn cá bống bớp bột – tức cá giống ở tuổi 3–4 ngày sau nở là thời điểm quan trọng để chuyển sang giai đoạn nuôi ương. Nhằm kiểm soát chất lượng giống ngay từ đầu, Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14143-2:2024 đã được ban hành, quy định cụ thể các yêu cầu kỹ thuật đối với cá bống bớp bột trước khi xuất bán ra thị trường.

Theo TCVN 14143-2:2024, cá bống bớp bột là cá có tuổi từ 3 đến 4 ngày sau khi nở, với chiều dài thân dao động từ 0,4 đến 0,5 cm. Cá ở giai đoạn này bắt đầu chuyển sang ăn thức ăn ngoài, do đó, chất lượng giống ảnh hưởng lớn đến khả năng sống sót và phát triển trong điều kiện nuôi thương phẩm. Một trong những yêu cầu kỹ thuật quan trọng là ngoại hình cá phải cân đối, không có vết sây sát hoặc dị tật, màu sắc trắng trong đồng đều. Tỷ lệ cá dị hình không được vượt quá 2%, đảm bảo đàn cá đồng đều và khỏe mạnh khi đưa vào ương nuôi.

Cá bống bớp đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật theo tiêu chuẩn sẽ đảm bảo chất lượng, không bệnh tật. Ảnh minh họa

Hoạt động bơi lội là một trong những chỉ số đánh giá sức khỏe cá giống. TCVN 14143-2:2024 yêu cầu cá bột phải bơi nhanh nhẹn, theo đàn rõ ràng, tỷ lệ cá bơi ngược không vượt quá 10%. Điều này phản ánh trạng thái phát triển bình thường và khả năng thích nghi của cá trong môi trường tự nhiên cũng như ao nuôi nhân tạo. Quan trọng hơn, cá bột phải không nhiễm bệnh hoại tử thần kinh (Viral Nervous Necrosis – VNN), một bệnh nguy hiểm thường gặp ở các loài cá biển và nước lợ, có thể gây chết hàng loạt nếu không kiểm soát tốt. Tiêu chuẩn yêu cầu cơ sở sản xuất phải kiểm tra định kỳ bằng phương pháp chẩn đoán theo TCVN 8710-2:2019 để đảm bảo mầm bệnh không tồn tại trong đàn cá giống.

Để xác định cá bột có đạt tiêu chuẩn hay không, các cơ sở sản xuất phải áp dụng quy trình kiểm tra khoa học, bao gồm đối chiếu nhật ký đẻ để xác định tuổi cá, sử dụng thước đo chuyên dụng để đo chiều dài thân, kiểm tra ngoại hình bằng mắt thường dưới ánh sáng tự nhiên, và thống kê tỷ lệ dị hình hoặc cá bơi ngược thông qua quan sát trực tiếp. Việc lấy mẫu cá để xét nghiệm bệnh VNN được thực hiện với cỡ mẫu từ 5 đến 10 con, gửi đến phòng xét nghiệm đạt chuẩn.

Ngoài cá bột, TCVN 14143-2:2024 còn quy định chi tiết về tiêu chuẩn kỹ thuật đối với cá hương, cá giống và cá bố mẹ. Cụ thể, cá bố mẹ phải có độ tuổi từ 1 đến 3 năm, chiều dài thân từ 20 cm trở lên, có ngoại hình cân đối, màu sắc đặc trưng của loài, không dị hình và không nhiễm bệnh VNN. Cá hương (15–30 ngày tuổi, dài 0,8–1,2 cm) và cá giống (31–60 ngày tuổi, dài 1,4–3,0 cm) cũng phải đạt các yêu cầu tương tự như cá bột về ngoại hình, hoạt động, sức khỏe và tỷ lệ dị hình. Tỷ lệ dị hình tối đa cho phép ở mọi giai đoạn là 2% và tỷ lệ cá bơi ngược không quá 10%.

Việc tuân thủ TCVN 14143-2:2024 mang lại nhiều lợi ích thực tiễn cho các cơ sở sản xuất giống. Trước hết, việc kiểm soát chất lượng giống giúp nâng cao tỷ lệ sống của cá sau khi thả nuôi, giảm thiểu rủi ro về dịch bệnh và tổn thất kinh tế. Thứ hai, tiêu chuẩn hóa quy trình sản xuất giúp các cơ sở xây dựng uy tín thương hiệu, thuận lợi trong giao thương, đặc biệt là trong các hợp đồng cung cấp giống giữa các đơn vị hoặc hướng đến thị trường xuất khẩu. Thứ ba, việc áp dụng các tiêu chí kỹ thuật chung còn giúp ngành sản xuất giống cá bống bớp phát triển theo hướng chuyên nghiệp, bền vững và minh bạch hơn.

Trong bối cảnh ngành nuôi trồng thủy sản ngày càng được chú trọng phát triển theo hướng an toàn sinh học và hiệu quả kinh tế, việc ban hành và thực thi các tiêu chuẩn kỹ thuật như TCVN 14143-2:2024 là bước đi tất yếu. Với cá bống bớp – một đối tượng nuôi giàu tiềm năng, việc tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu kỹ thuật không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn góp phần bảo vệ uy tín ngành hàng thủy sản Việt Nam trên thị trường nội địa và quốc tế.

An Dương