TCVN 14162:2024 về chuẩn kết nối và bảo mật dữ liệu nhật ký khai thác thủy sản điện tử

Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng thủy sản toàn cầu, yêu cầu về minh bạch nguồn gốc, quản lý khai thác bền vững và tuân thủ các quy định quốc tế đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Các thị trường nhập khẩu lớn như Liên minh châu Âu (EU), Hoa Kỳ, Nhật Bản không chỉ đòi hỏi chất lượng sản phẩm mà còn yêu cầu chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc, dữ liệu khai thác và trách nhiệm quản lý nghề cá. Điều này đặt ra áp lực lớn đối với công tác quản lý thủy sản trong nước, đặc biệt là trong việc kiểm soát hoạt động khai thác và phòng, chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Trước yêu cầu đó, Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý thủy sản, từng bước thay đổi phương thức quản lý truyền thống sang mô hình quản lý dựa trên dữ liệu số, kết nối và chia sẻ thông tin theo thời gian thực. Trong lộ trình này, việc chuẩn hóa dữ liệu và xây dựng hệ thống nhật ký khai thác thủy sản điện tử được xác định là một trong những giải pháp then chốt, vừa phục vụ quản lý nhà nước, vừa hỗ trợ doanh nghiệp và ngư dân đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc của thị trường quốc tế.

Trong bối cảnh đó, tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14162:2024 – Nhật ký khai thác thủy sản điện tử – Mã hóa và kết nối dữ liệu được ban hành nhằm chuẩn hóa dữ liệu, tăng cường tính minh bạch và bảo đảm an toàn thông tin trong hệ thống nhật ký điện tử. Tiêu chuẩn này đóng vai trò là khung kỹ thuật thống nhất, hướng dẫn việc thiết kế, mã hóa và kết nối dữ liệu giữa tàu cá, hệ thống dữ liệu quốc gia và các cơ quan quản lý chuyên ngành.

TCVN 14162:2024 yêu cầu một loạt chuẩn kỹ thuật cho việc mã hóa dữ liệu, kết nối và bảo mật thông tin trong nhật ký khai thác thủy sản điện tử. Phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn bao gồm chuẩn mã hóa dữ liệu của các đối tượng liên quan như chủ tàu, thuyền trưởng, tàu cá, cảng cá, chuyến biển, nghề khai thác, sản lượng, loài cá, cũng như yêu cầu kết nối dữ liệu thông qua giao diện lập trình ứng dụng (API).

Một trong những nội dung cơ bản của tiêu chuẩn là quy định chi tiết các trường dữ liệu cần mã hóa đối với từng đối tượng trong hệ thống. Với chủ tàu và thuyền trưởng, các trường cơ bản như họ tên, số căn cước công dân, số điện thoại được mã hóa theo kiểu dữ liệu chuỗi ký tự với độ dài cụ thể. Tương tự, với cảng cá, tiêu chuẩn yêu cầu mã, tên, tọa độ vĩ độ/kinh độ, địa chỉ và thông tin liên hệ khác được mã hóa theo định dạng chuẩn để đảm bảo tính nhất quán khi truyền và xử lý dữ liệu.

Đối với chuyến biển, tiêu chuẩn quy định dữ liệu bao gồm số thứ tự chuyến biển trong năm, ngày xuất bến, mã cảng xuất bến, ngày về bến và mã cảng về bến. Việc chuẩn hóa ngày, mã cảng và dữ liệu định danh khác giúp hệ thống nhận dạng và liên kết các chuyến biển một cách chính xác và dễ dàng truy vết.

Tiêu chuẩn cũng quy định chuẩn dữ liệu cho nghề khai thác thủy sản và loài cá, giúp đảm bảo dữ liệu liên quan đến hoạt động khai thác, sản lượng và phân loại nguồn thủy sản được thu thập thống nhất theo quy ước chung. Điều này hỗ trợ cơ quan quản lý trong tổng hợp thống kê, đánh giá trữ lượng, theo dõi khai thác bền vững và tính toán sản lượng khai thác theo từng loại nghề.

Một phần quan trọng khác của TCVN 14162:2024 là yêu cầu kết nối dữ liệu thông qua các API tiêu chuẩn. Tiêu chuẩn mô tả chức năng API phục vụ các nghiệp vụ quan trọng như yêu cầu rời cảng, báo cáo sản lượng khai thác, báo cáo thu mua, chuyển tải và truy vấn thông tin chuyến biển. Mỗi API được mô tả chi tiết về URL, các tham số yêu cầu, kiểu dữ liệu và dữ liệu trả về, đảm bảo hệ thống điện tử trên tàu và máy chủ dữ liệu quốc gia có thể giao tiếp, trao đổi dữ liệu chính xác và không gây lỗi định dạng.

Việc chuẩn hóa API giúp các ứng dụng phần mềm khác nhau bao gồm ứng dụng di động, ứng dụng web trên tàu và hệ thống tiếp nhận dữ liệu của cơ quan quản lý – kết nối theo quy trình thống nhất, không phụ thuộc vào nền tảng hay nhà cung cấp cụ thể. Điều này nâng cao tính linh hoạt, dễ triển khai trên diện rộng, giảm thiểu lỗi truyền tải dữ liệu và tăng tốc độ xử lý thông tin.

TCVN 14162:2024 còn bao gồm bảng mã lỗi chuẩn để khi API trả về kết quả không thành công, hệ thống vẫn có thể diễn giải mã lỗi, đưa ra thông báo và xử lý khắc phục phù hợp. Ngoài ra, tiêu chuẩn cung cấp Phụ lục mã tỉnh – cảng cá theo quy ước mã vùng ven biển, giúp định danh cảng cá một cách chính quy trên toàn quốc.

Việc áp dụng TCVN 14162:2024 giúp xây dựng một hệ thống nhật ký khai thác thủy sản điện tử với dữ liệu có cấu trúc, mã hóa và liên kết chặt chẽ, phục vụ quản lý nhà nước, kiểm soát khai thác bất hợp pháp, cải thiện minh bạch nguồn gốc thủy sản và nâng cao uy tín sản phẩm thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Tiêu chuẩn này là nền tảng kỹ thuật quan trọng để các nhà phát triển phần mềm, đơn vị cung cấp dịch vụ nhật ký điện tử và cơ quan quản lý thống nhất trong thu thập, lưu trữ và kết nối dữ liệu khai thác thủy sản, góp phần duy trì nghề khai thác bền vững và đáp ứng các yêu cầu quản lý trong kỷ nguyên số.

An Dương