TCVN 14288:2024 về xây dựng bản đồ ngập lụt để quản lý rủi ro thiên tai

Bản đồ ngập lụt là một công cụ thiết yếu và không thể thiếu trong công tác phòng chống và ứng phó với thiên tai, đặc biệt là những hiện tượng thời tiết cực đoan gây ngập lụt ngày càng phổ biến do biến đổi khí hậu. Với bản đồ ngập lụt, các địa phương, nhà quản lý và cộng đồng có thể xác định chính xác các vùng có nguy cơ bị ngập khi xảy ra mưa lớn, triều cường hay sự cố vỡ đê điều. Nhờ đó, họ chủ động xây dựng kế hoạch sơ tán, bố trí nguồn lực cứu hộ và lên các phương án ứng phó phù hợp, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Việc sử dụng bản đồ ngập lụt còn giúp các cơ quan quản lý có cái nhìn tổng thể và chính xác về các vùng ngập lụt tiềm ẩn, từ đó hỗ trợ trong quy hoạch phát triển đô thị, xây dựng hệ thống thoát nước, thiết kế các công trình phòng chống thiên tai và quản lý tài nguyên nước hiệu quả hơn. Đặc biệt, bản đồ ngập lụt còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về rủi ro thiên tai, giúp người dân chủ động phòng tránh và chuẩn bị tốt hơn khi mùa mưa bão đến. Tuy nhiên, để bản đồ ngập lụt thực sự phát huy tối đa vai trò của mình, nó cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt.

Xây dựng bản đồ ngập lụt theo tiêu chuẩn sẽ giúp quản lý rủi ro thiên tai hiệu quả. Ảnh minh họa

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14288:2024 về bản đồ ngập lụt được xây dựng nhằm cung cấp một bộ khung kỹ thuật chuẩn mực, đảm bảo tính đồng nhất và chất lượng trong việc xây dựng, sử dụng và quản lý các bản đồ ngập lụt trên toàn quốc. Đây là một công cụ quan trọng hỗ trợ các nhà quản lý, các cơ quan chuyên trách về phòng chống thiên tai và quy hoạch đô thị trong việc đánh giá và dự báo các vùng có nguy cơ ngập lụt, từ đó đưa ra các biện pháp ứng phó kịp thời, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Tiêu chuẩn này đề ra các yêu cầu kỹ thuật cơ bản nhưng thiết yếu, bắt đầu từ việc xác định rõ phạm vi, mục tiêu xây dựng bản đồ. Mỗi bản đồ ngập lụt cần được phát triển dựa trên điều kiện đặc thù của khu vực như địa hình, hệ thống sông ngòi, mạng lưới thoát nước và các yếu tố khí tượng thuỷ văn. Điều này giúp bản đồ phản ánh chính xác thực trạng ngập lụt, đồng thời phù hợp với mục đích sử dụng như quy hoạch đô thị, xây dựng công trình hạ tầng hay kế hoạch ứng phó thiên tai.

Quá trình thu thập và xử lý dữ liệu là điểm nhấn quan trọng của tiêu chuẩn, yêu cầu phải dựa trên các nguồn số liệu đáng tin cậy, bao gồm dữ liệu mực nước lũ lịch sử, thông tin địa hình từ hệ thống đo đạc hiện đại như LiDAR, ảnh viễn thám và dữ liệu khí tượng thủy văn cập nhật. Các phương pháp mô phỏng thủy văn được áp dụng để mô hình hóa quá trình ngập lụt với độ chính xác cao, giúp dự báo chi tiết phạm vi, mức độ và thời gian ngập ở từng khu vực.

Ngoài ra, tiêu chuẩn yêu cầu bản đồ phải thể hiện các cấp độ ngập lụt khác nhau một cách rõ ràng, phân biệt dựa trên chiều sâu nước hoặc diện tích ngập, cũng như khả năng ngập ngắn hạn hoặc lâu dài. Việc này giúp các bên liên quan có thể đánh giá mức độ rủi ro cụ thể cho từng khu vực và lên kế hoạch quản lý rủi ro hiệu quả. Bản đồ cũng phải được trình bày theo cách dễ hiểu, sử dụng hệ thống ký hiệu, màu sắc tiêu chuẩn, thuận tiện cho cả chuyên gia và cộng đồng dân cư.

Việc cập nhật bản đồ định kỳ theo tiêu chuẩn cũng được coi trọng nhằm phản ánh những biến đổi về môi trường, quy hoạch và biến đổi khí hậu. Điều này giúp duy trì tính chính xác và khả năng ứng dụng lâu dài của bản đồ trong công tác quản lý rủi ro thiên tai.

TCVN 14288:2024 không chỉ nâng cao chất lượng và hiệu quả trong việc xây dựng bản đồ ngập lụt mà còn là cơ sở để thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, địa phương trong công tác phòng chống và giảm nhẹ thiên tai. Bản đồ ngập lụt theo tiêu chuẩn này sẽ trở thành công cụ hữu ích trong việc bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của người dân, đồng thời góp phần phát triển bền vững và thích ứng linh hoạt với biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Đây là bước tiến quan trọng, góp phần hoàn thiện hệ thống quản lý thiên tai hiện đại và toàn diện tại Việt Nam.

An Dương