Tháo gỡ rào cản để kinh tế tư nhân phát triển

Sau gần 40 năm đổi mới, kinh tế tư nhân nước ta đã từng bước phát triển cả về số lượng và chất lượng, trở thành một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế. Trong đó, kinh tế tư nhân là khu vực kinh tế gồm các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh không dựa trên sở hữu nhà nước về các yếu tố của quá trình sản xuất, mà thuộc sở hữu tư nhân, bao gồm doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần với quy mô khác nhau và hộ kinh doanh cá thể.

Khu vực kinh tế tư nhân hiện có khoảng hơn 940 nghìn doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước và sử dụng khoảng 82% tổng số lao động vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm. Đây cũng là lực lượng quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động, gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần xoá đói, giảm nghèo, ổn định đời sống xã hội. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã phát triển lớn mạnh, khẳng định thương hiệu và vươn ra thị trường khu vực, thế giới.

Xưởng thân vỏ tại Nhà máy VinFast Hải Phòng.

Sự vươn lên mạnh mẽ của nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam như Vinfast, Vinamilk, Hòa Phát, Thaco… không chỉ làm chủ thị trường nội địa mà còn khẳng định thương hiệu Việt trên trường quốc tế. Điều này chứng tỏ nếu có môi trường phát triển thuận lợi, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vươn xa, cạnh tranh sòng phẳng với thế giới.

Tuy nhiên, dù đóng góp ngày càng lớn, kinh tế tư nhân hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản kìm hãm sự phát triển. Phần lớn doanh nghiệp tư nhân Việt Nam thuộc nhóm doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, tiềm lực tài chính và trình độ quản trị hạn chế, thiếu sự kết nối với nhau cũng như với khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài; chưa tận dụng tốt cơ hội mà cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại, vẫn chậm chuyển đổi số, rất ít doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), ít chú trọng đổi mới mô hình kinh doanh, đổi mới công nghệ hoặc sáng tạo sản phẩm mới. Vì vậy, rất khó nâng cao giá trị gia tăng, thúc đẩy năng lực cạnh tranh, nâng tầm giá trị doanh nghiệp và vươn tới đẳng cấp quốc tế.

Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật còn nhiều bất cập, chồng chéo, môi trường kinh doanh trở ngại, thủ tục hành chính phức tạp, tốn nhiều thời gian, chi phí và tiềm ẩn rủi ro. Nhiều trường hợp quyền tự do kinh doanh và quyền tài sản vẫn bị xâm hại bởi sự yếu kém hoặc lạm quyền của một số cán bộ công chức trong thực thi công vụ. Hiện tượng nhũng nhiễu, chi phí không chính thức vẫn còn tồn tại, tạo ra gánh nặng vô hình đối với doanh nghiệp tư nhân, làm giảm hiệu quả sản xuất kinh doanh và gây tâm lý e ngại khi mở rộng đầu tư.

Chia sẻ với báo chí về các giải pháp phát triển kinh tế tư nhân, Đại biểu Quốc hội - TS. Phan Đức Hiếu cho rằng, giải pháp phải bao gồm cả trước mắt và lâu dài, đó là: Nâng cao chất lượng thể chế; Kiểm soát được chất lượng quy định mới sẽ ban hành; Chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp.

Trước tiên cấp thiết và trọng tâm trong cải cách thể chế hiện nay là nâng cao chất lượng quy định pháp luật hiện hành. Cần dựa trên tư duy và góc nhìn của doanh nghiệp để xác định các trọng tâm cải cách, có thể tư duy theo các khâu trong quá trình đầu tư kinh doanh: Từ gia nhập thị trường đến quy trình hoạt động sản xuất kinh doanh (thuế, bán sản phẩm hàng hóa, thanh tra, kiểm tra, giải quyết tranh chấp...) và rút lui khỏi thị trường.

Cần có cơ chế hiệu quả để kiểm soát chất lượng quy định mới ban hành để tránh tình trạng giấy phép năm nay bãi bỏ, năm sau mọc lại, bãi bỏ ở ngành này lại quy định ở ngành khác,… Đồng thời, các chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp cần phải được rà soát, đánh giá tổng thể về tính hiệu quả, phù hợp để khắc phục bất cập hiện hành, như: Nặng về thủ tục, thiếu nguồn lực, phân tán hoặc trùng chéo...; ngoài mục đích hỗ trợ khó khăn thì cần có chính hỗ trợ mới để thúc đẩy, phát huy lực lượng doanh nghiệp tiềm năng để nhanh chóng trở thành doanh nghiệp lớn, có năng lực cạnh tranh ở tầm khu vực, thế giới.

Song song với đó, bản thân doanh nghiệp cũng phải tự nâng cao năng lực quản trị để phát triển một cách chuyên nghiệp, dài hạn và bền vững. Doanh nghiệp cần nhận thức được nguy cơ sàng lọc, phải chủ động đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng quản trị để đáp ứng yêu cầu cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Liên quan đến vấn đề kiểm soát chất lượng chính sách mới ban hành, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng từng khẳng định, mọi chính sách được ban hành cần phải đảm bảo có chỉ tiêu đầu ra rõ ràng, có thể đo lường và công khai minh bạch. Nếu không có chỉ tiêu đầu ra, việc quản lý sẽ thiếu hiệu quả và không thể thúc đẩy sự phát triển.

Mới đây, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó nhấn mạnh việc đánh giá đúng vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân đối với phát triển đất nước; nuôi dưỡng, khuyến khích tinh thần kinh doanh, đổi mới sáng tạo của người dân, doanh nghiệp, tôn trọng doanh nghiệp, doanh nhân, xác định doanh nhân là người chiến sĩ trên mặt trận kinh tế; bảo đảm đầy đủ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh bình đẳng, được tự do kinh doanh các ngành nghề pháp luật không cấm; tạo dựng, củng cố niềm tin giữa Nhà nước và khu vực kinh tế tư nhân; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp và doanh nhân; bảo đảm kinh tế tư nhân cạnh tranh bình đẳng với các thành phần kinh tế khác trong tiếp cận cơ hội kinh doanh và các nguồn lực của nền kinh tế;…

Thanh Tùng