Thị trường bánh Trung thu: Xu hướng bánh chay và ăn kiêng hút khách

Mỗi mùa Trung thu đến, thị trường bánh lại bước vào giai đoạn sôi động nhất trong năm. Nếu như trước kia các loại bánh truyền thống với nhân thập cẩm, trứng muối, thịt quay hay các loại đậu ngọt ngào chiếm lĩnh thị trường thì nay sự xuất hiện của dòng bánh chay và bánh ăn kiêng đang dần khẳng định chỗ đứng riêng. Xu hướng này không chỉ đáp ứng nhu cầu của những người ăn chay hay người bệnh cần kiêng ngọt, mà còn phản ánh sự chuyển mình trong thói quen tiêu dùng, khi sức khỏe và lối sống lành mạnh ngày càng trở thành ưu tiên hàng đầu.

 Bánh nướng nhân đậu xanh, hạt sen được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng.

Theo số liệu từ một số nhà sản xuất lớn, phân khúc bánh “ít ngọt – ít béo” hiện đã chiếm tới hơn 60% sản lượng trong dòng cao cấp. Đây là con số đáng chú ý, bởi chỉ vài năm trước, những loại bánh này vẫn còn được coi là “đặc sản ngách”, dành cho nhóm khách hàng nhỏ hẹp.

Trên các sàn thương mại điện tử, thị trường bánh Trung thu chay từng ghi nhận quy mô khoảng 2,1 tỷ đồng. Mặc dù mức tăng trưởng chưa ổn định, thậm chí có giai đoạn sụt giảm do cạnh tranh và tính mùa vụ, nhưng điều này cho thấy nhu cầu thực sự đang hình thành.

Một trong những lý do quan trọng khiến dòng sản phẩm này dần được ưa chuộng chính là nỗi lo về sức khỏe. Người tiêu dùng ngày nay, đặc biệt là giới trẻ đô thị và nhóm trung niên, luôn quan tâm đến chế độ dinh dưỡng cân bằng. Họ sợ tăng cân trong dịp lễ tết, hoặc chú ý đến các chỉ số sức khỏe liên quan đến tiểu đường, tim mạch, mỡ máu. Chính vì vậy, bánh Trung thu chay hoặc bánh ít đường được xem là giải pháp dung hòa giữa truyền thống và nhu cầu hiện đại: vẫn thưởng thức không khí đoàn viên, vẫn giữ được vị ngọt ngày trăng rằm, nhưng ít mang lại cảm giác “tội lỗi” vì nạp quá nhiều đường, chất béo.

Các thương hiệu lớn cũng nhanh chóng nắm bắt xu hướng này. Nhiều dòng sản phẩm chay và ăn kiêng ra mắt với mức giá dao động từ 48.000 đến 60.000 đồng cho bánh đơn lẻ, cao hơn khoảng 20–30% so với sản phẩm thông thường. Ở phân khúc cao cấp, giá hộp bánh có thể lên tới hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu đồng, bởi ngoài yếu tố sức khỏe, nhà sản xuất còn đầu tư mạnh vào bao bì, thiết kế và nguyên liệu đặc biệt như hạt macca, mè đen, trà xanh matcha hay hạt chia. Đây không chỉ là một chiếc bánh, mà còn là thông điệp về sự tinh tế và quan tâm khi được chọn làm quà biếu.

Tuy nhiên, đằng sau sự gia tăng của dòng bánh chay và ăn kiêng là thách thức lớn về giá thành sản xuất. Đường tinh luyện rẻ và dễ bảo quản, nhưng khi thay thế bằng các chất làm ngọt tự nhiên hoặc nhân tạo như isomalt, xylitol, maltitol hay stevia, chi phí lập tức tăng lên.

Không chỉ vậy, bánh ít đường thường dễ hỏng hơn do thiếu tính kháng khuẩn tự nhiên từ đường, đòi hỏi công nghệ sản xuất và bảo quản khắt khe hơn. Các doanh nghiệp phải đầu tư hệ thống hút chân không, bao bì nhiều lớp hoặc khí bảo vệ để kéo dài hạn sử dụng. Chính vì thế, không phải cơ sở nhỏ nào cũng có thể đáp ứng tiêu chuẩn này, dẫn đến sự phân hóa rõ rệt giữa sản phẩm thương hiệu lớn và hàng trôi nổi.

Những chiếc bánh nhân hạt có giá đắt đỏ hơn so với nhân đậu xanh hay trà xanh.

Với người tiêu dùng, việc lựa chọn bánh chay và ăn kiêng không chỉ xuất phát từ lý do sức khỏe mà còn từ trào lưu sống xanh, sống tối giản và hướng về thiên nhiên. Nhiều người ăn chay theo tôn giáo, hoặc đơn giản vì muốn giảm bớt protein động vật, tìm thấy ở chiếc bánh Trung thu chay một sự đồng điệu tinh thần. Trong khi đó, những khách hàng cao cấp lại coi đây là một cách thể hiện đẳng cấp, khi món quà biếu không chỉ đẹp mắt mà còn mang thông điệp nhân văn, quan tâm đến sức khỏe của người nhận.

Dẫu vậy, không thể phủ nhận rằng phân khúc này vẫn còn là một thị trường ngách. Người tiêu dùng phổ thông thường cân nhắc về giá cả, với mức giá cao hơn, bánh chay và ăn kiêng khó lòng chiếm lĩnh đại đa số.

Sự khác biệt về hương vị cũng là một yếu tố khiến nhiều người còn dè dặt. Một số khách hàng quen với vị ngọt đậm đà của bánh truyền thống có thể cảm thấy thiếu thỏa mãn khi cắn vào một chiếc bánh ít đường, vị ngọt nhẹ và đôi khi hơi lạ miệng do sử dụng chất tạo ngọt thay thế.

Một điểm đáng lưu ý nữa là vấn đề an toàn thực phẩm. Bánh chay và ăn kiêng thường dễ hỏng, nên thời hạn sử dụng ngắn hơn, trung bình chỉ khoảng 10 đến 20 ngày tùy sản phẩm. Do đó, người mua cần đặc biệt chú ý đến hạn sử dụng và điều kiện bảo quản. Thị trường những năm gần đây từng ghi nhận tình trạng một số loại bánh không nhãn mác, giá rẻ bất thường được quảng cáo là “bánh ăn kiêng” nhưng thực tế không rõ nguồn gốc chất làm ngọt, tiềm ẩn rủi ro cho sức khỏe. Để đảm bảo an toàn, người tiêu dùng cần ưu tiên thương hiệu uy tín, kiểm tra kỹ thông tin bao bì và chỉ mua từ hệ thống phân phối đáng tin cậy.

Thị trường bánh Trung thu chay và ăn kiêng tại Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển động mạnh mẽ. Nó chưa thể thay thế bánh truyền thống, nhưng chắc chắn sẽ ngày càng chiếm vị trí quan trọng, đặc biệt trong phân khúc cao cấp và nhóm khách hàng quan tâm sức khỏe.

Trong tương lai, khi thói quen tiêu dùng “healthy” tiếp tục phát triển, không loại trừ khả năng đây sẽ là dòng sản phẩm dẫn dắt thị trường, buộc các doanh nghiệp phải đầu tư hơn nữa để vừa giữ được hương vị truyền thống, vừa đáp ứng nhu cầu hiện đại. Đêm Trung thu vì thế sẽ không chỉ ngập tràn ánh trăng và hương vị ngọt ngào, mà còn chứa đựng tinh thần sống lành mạnh, bền vững và văn minh hơn.

Nam Dương