Thiệt hại đủ đường vì thép Trung Quốc chất lượng thấp 'bủa vây'

Tình trạng sắt thép Trung Quốc giá rẻ ồ ạt vào Việt Nam không chỉ đẩy các doanh nghiệp thép trong nước đứng trước nguy cơ đình đốn sản xuất, mà còn là hồi chuông báo động cho các công trình xây dựng do sử dụng các sản phẩm thép nhập khẩu chất lượng thấp.

Thép Trung Quốc nhập khẩu đang là mối lo ngại đối với các công trình tại Việt Nam

Giá giảm sốc

Giá thép tấm đen nhập từ Trung Quốc chỉ trong vài tháng qua đã giảm mạnh 40%, hiện còn khoảng 7,3 triệu đồng/tấn. Mặt hàng này được sử dụng chủ yếu trong các công trình xây dựng, nhà xưởng... Giá rẻ nên lượng hàng nhập về tăng chóng mặt.

Ngoài thép tấm đen, doanh nghiệp này còn nhập thép cuộn mạ kẽm từ Trung Quốc. Giá mặt hàng này cũng giảm mạnh, từ 12,5 triệu đồng/tấn hồi đầu năm hiện chỉ còn khoảng 10 triệu đồng/tấn, lượng nhập về cũng tăng 50% so với cùng kỳ 2014.

Đặc biệt mặt hàng tôn, sản phẩm mà doanh nghiệp Việt Nam có ưu thế, cũng đang bị tôn từ Trung Quốc nhập về chiếm lĩnh thị trường. Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), lượng tôn nhập khẩu cả năm 2014 là 750.000 tấn thì chỉ trong tháng 9-2015, mặt hàng này nhập khẩu đã tăng vọt lên 1 triệu tấn.

Theo thống kê mới nhất từ Tổng cục Hải quan, đến cuối tháng 10-2015 tổng lượng sắt thép các loại nhập khẩu vào Việt Nam từ Trung Quốc đã lên đến 7,71 triệu tấn, tăng 62% so với cùng kỳ năm ngoái và chiếm 61,1% tổng lượng nhập khẩu nhóm hàng này của cả nước.

Điều khiến nhiều người giật mình là các sản phẩm thép có yếu tố “hợp kim” như thép cuộn, thép cây cho đến cả phôi thép... sản lượng nhập khẩu tăng gấp hàng chục lần, nhưng đơn giá bình quân nhập khẩu lại giảm khá mạnh từ 1 - 2 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, mức giảm giá sâu nhất tới 4,5 lần là phôi thép hợp kim, từ trên 1.800 USD/tấn hiện chỉ còn khoảng 413 USD/tấn.

Lo ngại chất lượng công trình

Ngay trong quá trình sản xuất tại Trung Quốc, nhà sản xuất đã tính toán bỏ nguyên tố boron hoặc crom để có tên là “thép hợp kim” nhằm hưởng thuế suất nhập khẩu 0% (thay vì phải nộp thuế 5 - 10% tùy loại), nhưng thực tế toàn bộ loại thép này khi nhập khẩu về Việt Nam đều dùng để xây dựng.

Hầu hết thép cuộn hoặc thép cây hợp kim khi nhập về Việt Nam đều đưa đi các tỉnh tiêu thụ dưới nhiều hình thức khác nhau, giá bán chỉ 10 triệu đồng/tấn, rẻ hơn thép xây dựng sản xuất trong nước cả triệu đồng/tấn.

Tuy nhiên, loại thép này lại ẩn chứa rất nhiều nguy cơ rủi ro cho các công trình. Thứ nhất là tôn ghi độ dày một đằng, nhưng do khó đo nên bị bớt xén độ dày, có trường hợp trên 25%. Thứ hai là độ dày của lớp mạ. Công bố có thể là AZ70, nghĩa là sẽ mạ 70g hợp kim nhôm kẽm/m2, nhưng tôn kém chất lượng chỉ mạ 30g hoặc 40g, chưa kể chất lượng sơn không đảm bảo. Do đó, nếu tôn chất lượng bảo hành 10 năm thì tôn gian, kém chất lượng chỉ dùng được 5 - 7 năm là hết mức. Công trình càng lớn nếu sử dụng sắt thép chất lượng thấp nhập khẩu lại càng đáng lo ngại về chất lượng và độ an toàn.

Thêm một mối nguy hại khác đến từ thép Trung Quốc. Doanh nghiệp sản xuất tôn có quy mô nhỏ, chưa có thương hiệu trên thị trường đặt hàng tận Trung Quốc; dập sẵn code mã hàng, ký hiệu sản phẩm, logo thương hiệu của các doanh nghiệp đã có uy tín trên thị trường rồi nhập về Viêt Nam, bán cùng với sản phẩm có thương hiệu.