Tiêu chuẩn hóa vạch kẻ đường cao tốc đáp ứng yêu cầu công nghệ cảm biến hiện đại

Hạ tầng chưa theo kịp công nghệ thông minh

Những năm gần đây, các hệ thống hỗ trợ lái nâng cao (ADAS) đã trở thành trang bị tiêu chuẩn trên nhiều dòng xe tại Việt Nam. Các tính năng như giữ làn, cảnh báo chệch làn hay hỗ trợ lái bán tự động phụ thuộc chủ yếu vào khả năng nhận diện chính xác vạch kẻ đường bằng camera và cảm biến. Tuy nhiên, trên nhiều tuyến cao tốc, đặc biệt là các đoạn đã khai thác lâu năm, lớp sơn kẻ vạch bị phai mờ, mòn không đều, khả năng phản quang kém và thiếu đồng bộ về màu sắc, độ rộng. Khi trời mưa hoặc vào ban đêm, tình trạng này khiến hệ thống cảm biến khó “nhìn thấy” làn đường, dẫn đến sai lệch hoặc vô hiệu hóa các tính năng hỗ trợ, gây mất an toàn cho người lái.

Trong bối cảnh đó, ông Tăng Hải Tuấn (TP.HCM) đã gửi đề xuất tới Cổng thông tin điện tử Chính phủ về việc xây dựng và công bố bộ tiêu chuẩn quốc gia cho vạch kẻ đường cao tốc, phù hợp với yêu cầu của các loại cảm biến trên xe thông minh. Đề xuất nhấn mạnh việc quy định cụ thể các chỉ số kỹ thuật như độ phản quang, màu sắc, vật liệu, độ rộng và yêu cầu lấy ý kiến từ các hãng xe cũng như doanh nghiệp công nghệ để đảm bảo tính tương thích trong thực tế vận hành. Cục Đường bộ Việt Nam cho biết sẽ nghiên cứu, phối hợp với các đơn vị liên quan để xây dựng bộ tiêu chuẩn này, đồng thời rà soát hệ thống báo hiệu đường bộ hiện hành nhằm điều chỉnh phù hợp với xu thế phát triển của phương tiện thông minh.

Đề xuất tiêu chuẩn hóa vạch kẻ đường cao tốc cho ô tô thông minh 

Kinh nghiệm quốc tế và những yêu cầu kỹ thuật thiết yếu

Ở các quốc gia phát triển, chất lượng vạch kẻ đường được coi là một trong những yếu tố then chốt để xe thông minh hoạt động an toàn. Cơ quan Giao thông Hoa Kỳ (FHWA) đã đưa ra tiêu chuẩn bắt buộc về độ phản quang tối thiểu cho vạch dọc trên đường cao tốc. Nhiều quốc gia châu Âu áp dụng các loại sơn phản quang đặc biệt hoặc vạch cấu trúc (Type II) có khả năng duy trì độ phản xạ cao ngay cả khi mặt đường ướt. Những yêu cầu này giúp cảm biến trên xe nhận diện chính xác vạch trong đêm tối hoặc khi điều kiện thời tiết bất lợi.

Ngoài độ phản quang, yếu tố tương phản giữa vạch và mặt đường cũng được nghiên cứu kỹ lưỡng. Camera gắn trên xe cần đủ độ tương phản để “nhìn thấy” rõ vạch từ khoảng cách xa, nhất là khi xe di chuyển ở tốc độ cao. Việc lựa chọn màu sơn, cấu trúc bề mặt có rãnh nhỏ hoặc sử dụng vật liệu phản xạ đặc biệt giúp tăng độ tương phản trong các điều kiện ánh sáng yếu hoặc đèn xe đối diện chiếu ngược. Một số nghiên cứu còn đề xuất tăng chiều rộng vạch để đảm bảo hệ thống camera có thể phát hiện từ khoảng cách 6–18 m, tương ứng với vùng nhìn của hệ thống hỗ trợ lái ở tốc độ cao.

Bên cạnh việc cải thiện độ phản quang và tương phản, nhiều quốc gia đã bắt đầu thử nghiệm các loại vạch “thông minh”. Đây là những vạch kẻ được tích hợp công nghệ như chip RFID, dải từ tính, đèn LED hoặc cảm biến, cho phép phương tiện không chỉ “nhìn thấy” bằng camera mà còn “đọc” được thông tin qua tín hiệu điện từ. Khi được kết hợp với hệ thống hạ tầng giao thông kết nối (V2X), các vạch kẻ thông minh này có thể cung cấp thông tin về làn đường, tốc độ giới hạn hoặc cảnh báo nguy hiểm trực tiếp cho xe, giúp xe tự lái vận hành an toàn hơn mà không phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện thị giác.

Hiện nay, các yêu cầu về kỹ thuật, màu sắc, kích thước và các nội dung khác của hệ thống báo hiệu đường bộ (gồm cả vạch kẻ đường và biển báo hiệu đường bộ, đèn tín hiệu giao thông...) tại Việt Nam đã được quy định trong hệ thống các Quy chuẩn kỹ thuật, Tiêu chuẩn Việt Nam, Tiêu chuẩn cơ sở. Trong đó có Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia về báo hiệu đường bộ QCVN 41:2024/BGTVT được ban hành kèm theo Thông tư số 51/2024/TT-BGTVT ngày 15/11/2024.

Ngoài quy chuẩn trên hiện nay còn có Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 8791:2011 Sơn tín hiệu giao thông - Vật liệu kẻ đường phản quang nhiệt dẻo - Yêu cầu kỹ thuật, phương pháp thử, thi công và nghiệm thu; TCCS 30:2020/TCĐBVN ban hành theo Quyết định số 5338/QĐ-TCĐBVN ngày 6/11/2020 của Tổng cục Đường bộ Việt Nam (nay là Cục Đường bộ Việt Nam) về Sơn tín hiệu giao thông - Xóa vạch kẻ đường - Thi công và nghiệm thu; TCCS 34:2020/TCĐBVN ban hành theo Quyết định số 6500/QĐ-TCĐBVN ngày 28/12/2020 của Tổng cục Đường bộ Việt Nam (nay là Cục Đường bộ Việt Nam) về Gờ giảm tốc, gồ giảm tốc trên đường bộ yêu cầu thiết kế và nhiều tiêu chuẩn khác.

Như vậy việc xây dựng, lắp đặt, kiểm tra, đánh giá về kỹ thuật, chất lượng của biển báo hiệu đường bộ và vạch kẻ đường đã đầy đủ.

Mặt khác, trên các tuyến đường cao tốc, ngoài biển báo và vạch sơn kẻ trên đường, còn được bố trí lắp đặt các mắt phản quang, tiêu phản quang và một số vị trí lắp đình phản quang nhằm hướng dẫn và cảnh báo giao thông và các hạng mục công trình khác. Tuy nhiên, việc bố trí không đầy đủ hoặc sau một thời gian khai thác biển báo hiệu, vạch sơn kẻ đường, tiêu phản quan, định phản quang, mắt phản quang sẽ mờ, mòn (khi hết thời hạn sử dụng, hoặc bị phương tiện tai nạn đâm, va...) giảm cảnh báo và chỉ dẫn giao thông, ảnh hưởng đến trật tự an toàn giao thông.

Do đó, thực hiện chỉ đạo của các cơ quan cấp trên, các cơ quan quản lý đường bộ, doanh nghiệp quản lý đường bộ cần tiếp tục rà soát để điều chỉnh báo hiệu đường bộ, công trình an toàn giao thông đường bộ; đồng thời phải thực hiện tốt công tác bảo trì, tránh để nước đọng trên mặt đường hoặc bụi, rác che khuất vạch kẻ đường, sửa chữa, bổ sung kịp thời khi vạch sơn kẻ đường, biển báo hiệu mòn, mở... Trong công tác đầu tư xây dựng công trình mới ngoài việc bố trí, lắp đặt đầy đủ báo hiệu đường bộ, còn bảo đảm chất lượng báo hiệu, chất lượng sơn và yêu cầu về phản quang.

Bảo Linh