Tiêu chuẩn thúc đẩy kết nối hệ thống y tế bền vững và thích ứng với khí hậu

Biến đổi khí hậu đang trở thành mối đe dọa đa tầng đối với sức khỏe con người. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ năm 2030 đến năm 2050, tác động của khí hậu có thể gây thêm khoảng 250.000 ca tử vong mỗi năm do suy dinh dưỡng, sốt rét, tiêu chảy và các bệnh liên quan đến nắng nóng. Tác động này không chỉ biểu hiện qua sự gia tăng bệnh tật, mà còn qua việc hạ tầng y tế bị tổn thương do thiên tai, gián đoạn chuỗi cung ứng thuốc và trang thiết bị, cùng với các vấn đề sức khỏe tâm thần ngày càng nghiêm trọng ở cộng đồng bị ảnh hưởng.

Một ví dụ điển hình về đại dịch COVID-19 cho thấy các hệ thống y tế vốn dễ bị tác động nặng nề có thể nhanh chóng rơi vào tình trạng quá tải nếu thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Giờ đây, khi biến đổi khí hậu trở thành “cuộc khủng hoảng kéo dài”, nhu cầu xây dựng năng lực chống chịu tức khả năng duy trì, thích ứng và phục hồi của hệ thống y tế trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Chính vì vậy, các tiêu chuẩn quốc tế đang đóng vai trò nền tảng giúp các quốc gia và tổ chức y tế chuyển từ phản ứng khẩn cấp sang quản lý thích ứng bền vững.

Tiêu chuẩn là công cụ thiết yếu cho hệ thống chăm sóc sức khỏe thích ứng với biến đổi khí hậu. 

Các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là bộ tiêu chuẩn ISO, giúp thiết lập khung hoạt động thống nhất để đo lường, đánh giá và quản lý rủi ro khí hậu. Hiện nay, ISO đã ban hành hơn 25.000 tiêu chuẩn, trong đó có nhiều chuẩn liên quan trực tiếp đến y tế, môi trường và biến đổi khí hậu. Những tiêu chuẩn như ISO 14090 (Thích ứng với biến đổi khí hậu - Nguyên tắc, yêu cầu và hướng dẫn), ISO 14091 (Đánh giá tính dễ bị tổn thương, tác động và rủi ro), hay ISO/TS 14092 (Hướng dẫn lập kế hoạch thích ứng cho chính quyền và cộng đồng địa phương) được xem là nền tảng giúp các cơ sở y tế xác định điểm yếu, lập kế hoạch ứng phó và giám sát hiệu quả thích ứng.

Loạt tiêu chuẩn này cho phép các bệnh viện và cơ quan y tế đánh giá toàn diện các nguy cơ mà khí hậu gây ra đối với cơ sở vật chất, chuỗi cung ứng, hệ thống năng lượng hay nhân lực. Thông qua đó, họ có thể thiết kế các chiến lược giảm thiểu rủi ro, đảm bảo hoạt động liên tục ngay cả khi đối mặt với lũ lụt, hạn hán hay mất điện diện rộng. Việc áp dụng chuẩn còn giúp các quốc gia và tổ chức so sánh, chia sẻ kinh nghiệm, và phối hợp hành động trên phạm vi toàn cầu điều đặc biệt quan trọng trong bối cảnh y tế công cộng mang tính liên kết chặt chẽ.

Trong lĩnh vực công nghệ y tế, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và y tế số, các chuẩn mực quốc tế cũng là yếu tố đảm bảo đổi mới diễn ra một cách có trách nhiệm. Chúng thiết lập khung quản trị dữ liệu, minh bạch thuật toán và bảo vệ quyền riêng tư, giúp duy trì niềm tin của người dân vào công nghệ y tế trong kỷ nguyên số. Không chỉ là vấn đề kỹ thuật, chuẩn mực còn mang giá trị đạo đức và xã hội, đảm bảo rằng tiến bộ công nghệ phục vụ mục tiêu chăm sóc sức khỏe con người và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, chuẩn mực quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tính bền vững môi trường của ngành y tế. Các bệnh viện và trung tâm y tế có thể áp dụng các tiêu chuẩn ISO về quản lý năng lượng (ISO 50001), quản lý môi trường (ISO 14001) hay tính toán phát thải carbon để giảm lượng khí thải nhà kính. Những biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ hành tinh mà còn làm tăng khả năng phục hồi của hệ thống y tế khi phải hoạt động trong môi trường tài nguyên hạn chế.

Điểm đáng chú ý là các tiêu chuẩn quốc tế không được áp đặt từ một phía, mà được xây dựng thông qua quá trình tham vấn rộng rãi giữa các chuyên gia, nhà khoa học, cơ quan chính phủ và tổ chức quốc tế. Chính cách tiếp cận toàn cầu nhưng linh hoạt này khiến chuẩn mực trở thành công cụ phù hợp với nhiều điều kiện địa lý, kinh tế và xã hội khác nhau. Khi được áp dụng vào lĩnh vực y tế, chuẩn mực không chỉ định hình kỹ thuật vận hành mà còn góp phần định hướng văn hóa tổ chức, phương thức quản trị và chiến lược phát triển dài hạn.

Mặt khác, mỗi một tiêu chuẩn ISO đều gắn kết chặt chẽ với các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp quốc, tạo nên một khung hành động cụ thể giúp các tổ chức trong đó có các cơ sở y tế chuyển đổi mô hình hoạt động theo hướng bền vững và thích ứng hơn với biến đổi khí hậu. Thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn này, các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể đánh giá, kiểm soát và giảm thiểu dấu chân carbon của mình một cách có hệ thống, từ đó góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải toàn cầu trong lĩnh vực y tế.

Việc lồng ghép tiêu chuẩn ISO vào quản trị năng lượng, vận hành cơ sở hạ tầng và chuỗi cung ứng không chỉ giúp giảm lượng khí thải nhà kính mà còn tăng cường khả năng phục hồi của hệ thống y tế trước những tác động xấu từ môi trường và biến đổi khí hậu. Chẳng hạn, nhiều trung tâm y tế đã chuyển đổi sang mô hình tiêu thụ năng lượng lai, kết hợp giữa nguồn truyền thống và năng lượng tái tạo như mặt trời hoặc gió, nhờ đó vừa đảm bảo tính liên tục của dịch vụ, vừa giảm phụ thuộc vào nguồn năng lượng hóa thạch. Đây chính là minh chứng rõ nét cho vai trò của tiêu chuẩn quốc tế như công cụ chuyển hóa chiến lược bền vững thành hành động thực tiễn, hướng tới một hệ thống y tế xanh, linh hoạt và chống chịu tốt hơn trước biến đổi khí hậu.

Bảo Linh (theo WEF)