Trẻ ăn nhiều kẹo, uống nước ngọt gây dậy thì sớm, bác sĩ nói gì?

Bác sĩ Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng quốc gia, nhận định thông tin ăn bánh kẹo, uống nước ngọt, sữa dẫn đến dậy thì sớm là không hoàn toàn chính xác.

Theo bác sĩ Hưng, việc sử dụng các loại bánh kẹo ngọt hay đồ uống ngọt có kiểm soát, dùng đúng số lượng và độ tuổi sử dụng của nhà sản xuất khuyến cáo, không lạm dụng thì không ảnh hưởng đến sức khỏe. Thực tế, bản chất các loại kẹo, bánh, nước ngọt đều có chứa rất nhiều đường. Dù là trẻ con hay người lớn nếu tiêu thụ quá nhiều đường sẽ gây hại cho sức khỏe, dẫn đến nguy cơ thừa cân, béo phì, tiểu đường, huyết áp, tim mạch…

Vì vậy, khi trẻ con lạm dụng kẹo bánh, nước ngọt sẽ làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì. Trong khi đó, trẻ béo phì có khả năng dậy thì sớm. Có thể xếp loại đồ ăn nhiều đường là yếu tố nguy cơ dẫn tới dậy thì sớm ở trẻ chứ không phải là nguyên nhân trực tiếp.

Các chuyên gia dinh dưỡng cũng cho rằng trẻ tiếp xúc với hóa chất độc hại, thói quen lười vận động, ăn nhiều đồ chiên rán cũng là những yếu tố nguy cơ khiến trẻ dậy thì sớm.

việc sử dụng các loại bánh kẹo ngọt hay đồ uống ngọt không trực tiếp gây dậy thì sớm. Ảnh minh họa 

Dậy thì sớm là tình trạng cơ thể trẻ bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu trưởng thành quá sớm, bao gồm sự phát triển nhanh chóng của xương và cơ bắp, thay đổi kích thước và hình dạng của cơ thể, phát triển khả năng sinh sản, sự thay đổi của vú, xuất hiện lông mu, thay đổi giọng nói,…

Trẻ được gọi là dậy thì sớm khi quá trình này xảy ra trước 8 tuổi ở nữ và trước 9 tuổi ở nam. Tình trạng rối loạn này thường diễn ra nhanh và sẽ ngừng phát triển khi trẻ đạt được các tiềm năng chiều cao di truyền đầy đủ. Nguy cơ dậy thì sớm ở bé gái cao gấp 10 lần so với bé trai. Nguy cơ này sẽ tăng cao hơn khi trẻ bị béo phì. 

Theo nghiên cứu, trẻ dậy thì khi não bắt đầu thực hiện quá trình sản xuất một loại hormone có tên gọi là hormone giải phóng gonadotropin (GnRH). Hormone này đi đến tuyến yên giúp kích thích quá trình sản xuất hormone estrogen (hormone liên quan đến sự tăng trưởng và phát triển các đặc tính sinh dục ở nữ giới) và hormone testosterone (hormone chịu trách nhiệm cho sự tăng trưởng và phát triển các đặc tính sinh dục ở nam giới).

Dậy thì sớm ở trẻ có thể được gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác như do trẻ có khối u trên buồng trứng, tuyến thượng thận, tuyến yên, não hay do các vấn đề về thần kinh trung ương, rối loạn hormone, chấn thương não, tiền sử bệnh của gia đình hay do một số di truyền hiếm gặp. Thậm chí, nhiều trường hợp dậy thì sớm không tìm thấy nguyên nhân gây cụ thể.

Theo bác sĩ Hưng, trẻ bị thừa cân, béo phì có nguy cơ dậy thì sớm. Tuy nhiên, để phòng ngừa dậy thì sớm ở trẻ thì cần có những biện pháp tổng thể, không chỉ ở một số thực phẩm hay sản phẩm nào. Tuy nhiên, một vấn đề mà các cha mẹ cần lưu ý khi cho con ăn các loại bánh, kẹo, sữa… cần chú ý về khuyến cáo độ tuổi sử dụng của nhà sản xuất. Ví dụ, nhiều loại sữa khuyến cáo cho trẻ trên 1 tuổi, trên 3 tuổi, trên 6 tuổi.

Mỗi loại thức uống cho trẻ sẽ có thành phần, hàm lượng khác nhau, phù hợp với từng độ tuổi. Nếu cho trẻ ăn, uống các sản phẩm dưới mức khuyến cáo có thể gây dư thừa năng lượng, dẫn đến thừa cân", bác sĩ Hưng nói.

Theo bác sĩ Trần Văn Lưu (Bệnh viện Nội tiết trung ương), để phòng ngừa dậy thì sớm cần phải có chế độ dinh dưỡng hợp lý, tăng cường vận động thể chất, nghỉ ngơi hợp lý.

Về chế độ ăn, trẻ cần có chế độ ăn phong phú, đầy đủ chất dinh dưỡng, giàu rau củ quả. Hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn như đồ hộp, xúc xích hay những thức ăn nhiều dầu mỡ, chất béo và có hàm lượng đường cao. Bên cạnh đó, cần tăng cường vận động cho trẻ, khuyến khích trẻ tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày.

Đặc biệt, cha mẹ cần cho trẻ ngủ đúng giờ, không thức khuya. Nguyên nhân bởi khi thức khuya làm giảm bài tiết melatonin trong tuyến yên, hormone ức chế giải phóng gonadotropin tuyến yên và ngăn ngừa dậy thì sớm. Không cho trẻ tiếp xúc với estrogen và testosterone có trong kem, thuốc có thành phần liên quan đến hormone sinh dục. Trẻ cần được đi khám sớm nếu có các dấu hiệu của dậy thì sớm ở cả trẻ nam và nữ.

Chia sẻ về việc hỗ trợ tăng trưởng chiều cao cho con có liên quan đến dậy thì sớm, TS.BS Trương Hồng Sơn, Phó Tổng thư ký - Tổng hội Y học Việt Nam, Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam cho rằng, việc phòng tránh dậy thì sớm là một trong những cách giúp trẻ đạt được chiều cao như mong muốn. Để trẻ được phát triển tối ưu, cần quan tâm đến sức khoẻ tổng thể của trẻ và thực hiện các giải pháp như: Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý, cân đối, vừa đủ đạm động vật, nhiều rau củ, quả để bổ sung vi chất và nên tiết giảm đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, tránh thừa cân, béo phì. Nên chọn lựa những nguồn thực phẩm tươi mới, có nguồn gốc uy tín, được kiểm nghiệm bởi Cục Vệ sinh An toàn Thực phẩm, không chứa chất biến đổi gen, hormone tăng trưởng.

Bổ sung sữa đúng cách là một trong những yếu tố quan trọng để bổ sung canxi, hỗ trợ cải thiện chiều cao cho trẻ dậy thì sớm. Trẻ 4-8 tuổi cần khoảng 600mg canxi/ngày, trẻ 9-12 tuổi cần khoảng 1000mg canxi/ngày, bao gồm sữa chua, phomai hoặc các chế phẩm từ sữa. Do đó, cha mẹ nên cung cấp đủ sữa cho con.

Bên cạnh đó, đối với trẻ dậy thì sớm hay có dấu hiệu dậy thì sớm, ngoài chế độ dinh dưỡng cũng cần cho trẻ tăng cường vận động, tập thể dục. Hoạt động thể chất không chỉ giúp kích thích hệ xương phát triển mà còn giúp trẻ khỏe mạnh, dẻo dai, tránh được tình trạng thừa cân, béo phì do lười vận động. Đặc biệt cần hạn chế cho trẻ tiếp xúc với mỹ phẩm, kem, hoặc thuốc có estrogen và testosterone, điều này sẽ ảnh hưởng đến sự cân bằng hormone sinh dục và là một trong những nguyên nhân có thể gây ra tình trạng dậy thì sớm.

An Dương (T/h)